ءبىلىم قاي كەزدە بولماسىن ادامزات ءۇشىن  ەڭ قۇندى دۇنيە بولماق. جەر بەتىندەگى بار ۇلتتى، ۇلىستى، حالىقتى بىرىكتىرەتىن، ءبىرتۇتاستىققا كەلتىرەتىن ول - وقۋ، ءبىلىم.  «ادامعا ءتىل، قۇلاق قانداي كەرەك بولسا... ءبىلىم دە سونداي كەرەك» -  دەپ احمەت بايتۇرسىنوۆ ءبىلىمدى ون ەكى مۇشەنىڭ ءبىرى رەتىندە قاراۋعا شاقىرىپ، ونىڭ قانشالىقتى باعالى ەكەنىن ءبىر ءسوز جولىمەن اسەرلى ەتىپ جەتكىزگەن[1]. بۇگىنگى تاڭدا ءبىلىم بارلىق تىرشىلىك كوزىنىڭ باستاۋى، بۇلاق كوزى ىسپەتتەس. ءبىلىم جولىمەن جۇرگەن ادام بالاسىنىڭ ءاربىر ويلاعان ويى، ءاربىر ايتىلعان ءسوزى، تۇپتەپ كەلگەندە ءاربىر ىستەگەن ءىسى بىرلىكتە، ءبىر جۇيەدە بولارىنا كۇمان جوق. سوندىقتان بولار قاي ەلدە، قاي مەملەكەتتە بولماسىن جاس ۇرپاقتى وقۋ-بىلىمگە شاقىرۋ وتە وزەكتى، ۇستەم ماسەلەلەردىڭ ءبىرى. سونىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدە دە ءبىلىم سالاسىندا قاتىستى ايتارلىقتاي الپاۋىت جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتقانى جاسىرىن ەمەس.

قازىرگى تاڭدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ءتۇرلى سالاداعى تولقىنىستار، ساياسي-الەۋمەتتىك  قۇرىلىمداعى وزگەرىستەر، جاڭا جۇمىس ورىندارىنىڭ اشىلۋى، ەكونوميكا مەن مادەنيەت دەڭگەيىنىڭ كوتەرىلۋى، دامۋشى ەلدەر قاتارىندا بولۋى تىكەلەي ءبىلىم مەن عىلىم جەتىستىكتەرى بولىپ تابىلادى. اسىرەسە جوعارى بىلىمگە دەگەن قىزىعۋشىلىق پەن ەل اراسىنداعى سۇرانىس كۇننەن-كۇنگە وسپەسە، تۇسكەن ەمەس.

جوعارى ءبىلىم  - بۇل قولدانىستاعى ورتا  جالپى نەمەسە ورتا كاسىپتىك ءبىلىم نەگىزىندە كەز-كەلگەن عىلىمي سالاداعى مامانداردى دايارلاۋعا باعىتتالعان كاسىپتىك ءبىلىم دەڭگەيى. ەلىمىزدىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ 2020 جىلى 27 مامىردا ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ ءۇشىنشى وتىرىسىندا  جوعارى وقۋ ورىندارى اراسىندا باسەكەلەستىكتى دامىتۋ كەرەكتىگىن ايتتى. باسەكەلەستىكتى دامىتاتىن قۇرالداردىڭ ءبىرى - قازاقستاندا دا، شەتەلدە دە تانىمالدىلىققا يە بولعان ۋنيۆەرسيتەتتەر مەن ولاردىڭ ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىنىڭ رەيتينگىن وتكىزۋ قاجەتتىگى تۋرالى ءسوز قوزعالدى. قازاقستاننىڭ ۇزدىك ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ ينستيتۋسيونالدىق ۇلتتىق رەيتينگىنىڭ ناتيجەلەرى رەيتينگتەر جونىندەگى كەڭەستە ماقۇلداندى. 2020 جىلى ۋنيۆەرسيتەتتەر باكالاۆريات پەن ماگيستراتۋراعا ارنالعان 800-دەن استام ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسى تۋرالى مالىمەتتەر بەردى. ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى رەيتينگى بويىنشا ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى  كوشباسشى بولىپ العا شىقتى[2].

ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بەدەلدى ءبىلىم وردالارىنىڭ ءبىرى، ءارى بىرەگەيى بولىپ تابىلادى. ۋنيۆەرسيتەتتە ەكى مىڭنان استام جوعارى بىلىكتى وقىتۋشى جۇمىس ىستەيدى، سونىڭ ىشىندە 1000-نان استام عىلىم دوكتورى مەن كانديداتى، 100 اكادەميك پەن ەلۋ فيلوسوفيا دوكتورى بار. ۋنيۆەرسيتەتتە ءبىلىم بەرۋ ءىسى بولون رەفورماسىنا سايكەس جۇرگىزىلەدى، وقىتۋدىڭ كرەديتتىك جۇيەسى تولىق كۇشىنە ەنگەن، وقۋ ۇدەرىسىنىڭ جاپسىرماسىز اشىقتىعى، ءبىلىم الۋشىلاردىڭ اكادەميالىق ىلكىمدىلىگى قولعا الىنعان.  بۇگىندە ۋنيۆەرسيتەت كوپەتەگەن مەملەكەتتەردىڭ، اتاپ ايتقاندا  رەسەي، وڭتۇستىك كورەيا، جاپونيا، تۇركيا، جۇڭگو، اقش، فرانسيا، گەرمانيا، يسپانيا، يتاليا، ءۇندىستان، ۇلىبريتانيا، پولشا، مالايزيا، اۆستريا، شۆەيساريا، پورتۋگاليا، برازيليا، بولگاريا، گرەسيا، يزرايل، بىرىككەن اراب امىرلىكتەرى، يران، پاكىستان جانە ت.ب. ەلدەردىڭ جەتەكشى ۋنيۆەرسيتەتتەرىمەن، عىلىمي جانە ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىمەن 400-دەن استام ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىمشارتتارعا يە.

ۋنيۆەرسيتەتتە ماگيستراتۋرادا جانە PhD دوكتورانتۋرادا وقۋدى جالعاستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن 82 ماماندىق بويىنشا 16 فاكۋلتەت بار.  سونىڭ ىشىندە فيلوسوفيا جانە ساياساتتانۋ فاكۋلتەتى -  قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى الەۋمەتتىك-گۋمانيتارلىق پاندەر بويىنشا ءبىلىم بەرەتىن باستى ورتالىقتاردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. فاكۋلتەتتىڭ كاسىبي تۇرعىدا قالىپتاسۋى ۋنيۆەرسيتەتتىك ءبىلىم مەن مادەنيەتتىڭ، قازاقستاندىق فيلوسوفيا، مادەنيەتتانۋ، ءدىنتانۋ الەۋمەتتانۋ، پسيحولوگيا، پەداگوگيكا، ساياساتتانۋ عىلىمدارىنىڭ دامۋىمەن بىرگە جالعاسۋدا. اسىرەسە پەداگوگ مامانداردى دايارلاۋدا پەداگوگيكا جانە ءبىلىم بەرۋ مەنەدجمەنتى كافەدراسىن ەرەكشە اتاپ وتۋگە بولادى. كافەدرا كاسىبي كادرلاردى دايارلاۋدا قازاقستاندىق داستۇرلەردى جانە الەمدىك قاۋىمداستىق تالاپتارىنا سايكەستىگىن، وعان قوسا الەمدىك ءبىلىم بەرۋ كەڭىستىگىنە كىرۋ مەن جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ تالاپتارىن ەسكەرگەن.  كافەدرادا پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ق.ب. جارىقبايەۆ، ج.ر. باشيروۆا، ا.ت. تابىلدييەۆ، ن.ا. اسانوۆ جۇمىس جاساعان جانە بەلگىلى پەداگوگتار مەن اتاقتى عالىمدار ن.د. حمەل، ك.ج. قوجاحمەتوۆا، ا.ق. قۇسايىنوۆ، ش.ت. تاۋبايەۆا، ي.ر. حاليتوۆا ق.ج. اگانينا جانە ت.ب. شاقىرىلعان.

كافەدرادا «پەداگوگيكا جانە پسيحولوگيا » مەن «الەۋمەتتىك پەداگوگيكا جانە ءوزىن-وزى تانۋ» ماماندىقتارى بويىنشا بىلىكتى كادرلار جىلما-جىل ۇزدىكسىز دايارلانۋدا. سونىڭ ىشىندە «الەۋمەتتىك پەداگوگيكا جانە ءوزىن-وزى تانۋ» ماماندىعى بويىنشا كادرلاردى دايارلاۋ ق ر مەملەكەتتىك جىكتەلىمىنە سايكەس جۇزەگە اسىرىلادى جانە ءۇش دەڭگەيدە جۇرگىزىلەدى: باكالاۆريات، ماگيستراتۋرا، دوكتورانتۋرا. وسى ماماندىقتى بىتىرۋشىلەرگە «الەۋمەتتىك پەداگوگ جانە ءوزىن-وزى تانۋ ءپان ءمۇعالىمى» بىلىكتىلىگى بەرىلەدى. الەۋمەتتىك پەداگوگ بالالاردىڭ قوعامعا ءسىڭىسىپ، ءوز ورنىن تابۋىنا ىقپال ەتسە، ال ءوزىن-وزى تانۋ ءپان ءمۇعالىمى بالانىڭ جان دۇنيەسىن اشىپ، ونى رۋحاني بىلىممەن سۋسىنداتىپ، ءوز «مەنىن» تانۋىنا كومەكتەسەدى. مىنە وسى ماماندىق اياسىندا دايارلانعان كادرلار كەز كەلگەن وقۋ ورىندارىندا بالانىڭ جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار نەگىزىندە تاربيەلەنۋىنە ۇلكەن ۇلەس قوسپاق.

قورىتىندىلاي كەلە، جاس تۇلەكتەردىڭ جوعارى وقۋ ورىندارى اراسىندا ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىن تاڭداۋى بولاشاققا دەگەن نىق قاداممەن تەپە تەڭ.

وڭالبەكوۆ ە.س.

سۇيىندىكوۆ ءا