ءمۇيىز توپتاماسى
1. ءمۇيىز – بەرەكە مەن مولشىلىقتىڭ بەلگىسى.
2. قوشقار ءمۇيىز – بايلىق پەن قۇت-بەرەكەنى بىلدىرەدى.
3. قوس ءمۇيىز – قوساقتالعان باقىت پەن تاتۋلىقتىڭ سيمۆولى.
4. سىڭار ءمۇيىز – دارا تۇلعالىق پەن ەرەكشەلىك بەلگىسى.
5. سىنىق ءمۇيىز – ءومىردىڭ وزگەرىستەرى مەن ساباقتاستىعىن بەينەلەيدى.
6. ارقار ءمۇيىز – كۇش-قايرات پەن باتىلدىقتى بىلدىرەدى.
7. قىرىق ءمۇيىز – مولشىلىق پەن بىرلىكتى بىلدىرەتىن كۇردەلى ويۋ.
8. وركەش ءمۇيىز – اسقاقتىق پەن مارتتىكتىڭ بەلگىسى.
9. مارال ءمۇيىز – سۇلۋلىق پەن كوركەمدىكتىڭ سيمۆولى.
10. ەركەش ءمۇيىز – ەرەكشە قۇرمەت پەن جوعارى مارتەبەنى بىلدىرەدى.
وسىمدىك ورنەكتەرى
11. جاپىراق – جاستىق پەن كوكتەمگى جاڭارۋدى بىلدىرەدى.
12. گۇل – نازىكتىك پەن سۇلۋلىقتىڭ سيمۆولى.
13. ءۇش جاپىراق – وتكەن، وسى شاق جانە بولاشاقتىڭ بىرلىگى.
14. كوك ورنەك – تابيعاتپەن ۇيلەسىمدىلىكتى كورسەتەدى.
15. اعاش – ءومىر مەن وسىپ-وركەندەۋدىڭ بەلگىسى.
16. ءجۇزىم – مولشىلىق پەن قۇت-بەرەكەنى بىلدىرەدى.
گەومەتريالىق ورنەكتەر
17. يرەك سۋ – ءومىر اعىسى مەن شەكسىز قوزعالىستى بىلدىرەدى.
18. شىڭ ورنەك – باتىرلىق پەن بيىك ماقساتتىڭ بەلگىسى.
19. تاڭداي – شەشەندىك پەن تاپقىرلىقتىڭ سيمۆولى.
20. ءتورتقۇلاق – تۇراقتىلىق پەن مىقتىلىقتىڭ بەلگىسى.
21. شارشى – ۇيلەسىمدىلىك پەن ادىلەتتىلىكتى كورسەتەدى.
22. بەس بۇرىش – جاراتىلىس پەن ۇيلەسىمدىلىكتىڭ بەلگىسى.
23. ايشىق – نازىكتىك پەن ءسان-سالتاناتتى بىلدىرەدى.
24. شەڭبەر – شەكسىزدىك پەن ماڭگىلىكتىڭ سيمۆولى.
جانۋارلارعا بايلانىستى ورنەكتەر
25. قۇس قاناتى – ەركىندىك پەن جەڭىستىڭ بەلگىسى.
26. قارعا تۇياق – اڭشىلىق پەن شاپشاڭدىقتى بىلدىرەدى.
27. تۇيە تابان – توزىمدىلىك پەن سابىرلىقتىڭ سيمۆولى.
28. بوتاكوز – كوز تيۋدەن قورعايتىن قورعاۋشى ورنەك.
29. جىلان ءىزى – ساقتىق پەن قىراعىلىقتىڭ بەلگىسى.
كۇن جانە اسپان بەينەلى ورنەكتەر
30. كۇن ورنەك – جارىق، جىلۋ مەن قۋاتتى بىلدىرەدى.
31. اي ورنەك – تۇنگى تىنىشتىق پەن جۇمباقتىقتىڭ بەلگىسى.
32. جۇلدىز – باقىت پەن بيىك ماقساتتىڭ نىشانى.
33. بۇلت – جاڭارۋ مەن وزگەرىستىڭ سيمۆولى.
تۇرمىسقا بايلانىستى ورنەكتەر
34. قوس القا – ءسان-سالتانات پەن اسەمدىكتىڭ بەلگىسى.
35. شىنجىر – ساباقتاستىق پەن ۇرپاق جالعاستىعىن كورسەتەدى.
36. تۇيەتابان – تۇراقتىلىق پەن مىقتىلىقتىڭ بەلگىسى.
37. شىتىرمان – قيىندىقتاردان ءوتۋ مەن تاباندىلىقتىڭ بەلگىسى.
38. ومىرتقا – ءومىر مەن تىرشىلىكتىڭ بەلگىسى.
39. سىرعا – نازىكتىك پەن ايەل سۇلۋلىعىن بەينەلەيدى.
40. سامعاۋ ويۋى – بيىككە ۇمتىلۋ، ورلەۋ، ماقساتقا جەتۋ مەن ەركىندىكتىڭ سيمۆولى. بۇل ورنەك كوبىنەسە قۇس قاناتى، قىران بەينەسى نەمەسە قانات جايۋ ۇلگىسىندە جاسالادى. قازاق مادەنيەتىندە سامعاۋ ويۋى باتىلدىقتى، ارمانعا ۇمتىلىستى جانە شەكسىز مۇمكىندىكتەردى بەينەلەيدى. كوبىنەسە جاس جىگىتتەردىڭ، شاباندوزداردىڭ، باتىرلاردىڭ كيىمدەرىندە، سونداي-اق شاڭىراقتار مەن ماڭدايشالاردا قولدانىلادى.
بۇل ويۋ-ورنەكتەر قازاقتىڭ تۇرمىسىندا، كيىمدەرىندە، كيىز ءۇي مەن جيھازدارىندا، قولونەرىندە كەڭىنەن قولدانىلادى. ءارقايسىسى وزىندىك تەرەڭ مانگە يە.
باس كيىمگە سالىناتىن ويۋ-ورنەكتەر
قوشقار ءمۇيىز – بايلىق پەن قۇت-بەرەكەنى بىلدىرەدى.
مارال ءمۇيىز – سۇلۋلىق پەن كوركەمدىكتىڭ سيمۆولى.
قۇس قاناتى – ەركىندىك پەن جەڭىستىڭ بەلگىسى.
تاڭداي – شەشەندىك پەن تاپقىرلىقتىڭ بەلگىسى.
ايشىق – ءسان-سالتانات پەن مارتەبەنى بىلدىرەدى.
شاپانعا سالىناتىن ويۋ-ورنەكتەر
قوس ءمۇيىز – تاتۋلىق پەن بىرلىكتى بىلدىرەدى.
سىڭار ءمۇيىز – دارا تۇلعالىق پەن ەرەكشەلىك بەلگىسى.
ءتورتقۇلاق – تۇراقتىلىق پەن مىقتىلىقتىڭ بەلگىسى.
شارشى – ادىلەتتىلىك پەن ۇيلەسىمدىلىكتىڭ نىشانى.
كۇن ورنەك – جارىق، جىلۋ مەن قۋاتتى بىلدىرەدى.
شالبارعا سالىناتىن ويۋ-ورنەكتەر
يرەك سۋ – ءومىر اعىسى مەن شەكسىز قوزعالىستى بىلدىرەدى.
تۇيەتابان – توزىمدىلىك پەن سابىرلىقتىڭ سيمۆولى.
جىلان ءىزى – ساقتىق پەن قىراعىلىقتىڭ بەلگىسى.
قارعا تۇياق – اڭشىلىق پەن شاپشاڭدىقتى بىلدىرەدى.
ومىرتقا – ءومىر مەن تىرشىلىكتىڭ بەلگىسى.
اياق كيىمگە سالىناتىن ويۋ-ورنەكتەر
تۇيە تابان – مىقتىلىق پەن تۇراقتىلىقتىڭ بەلگىسى.
قوس القا – ءسان-سالتانات پەن اسەمدىكتىڭ بەلگىسى.
شىتىرمان – قيىندىقتاردان ءوتۋ مەن تاباندىلىقتىڭ سيمۆولى.
شىنجىر – ساباقتاستىق پەن ۇرپاق جالعاستىعىن بىلدىرەدى.
بەس بۇرىش – جاراتىلىس پەن ۇيلەسىمدىلىكتىڭ بەلگىسى.
ىدىس-اياققا سالىناتىن ويۋ-ورنەكتەر
جاپىراق – جاستىق پەن كوكتەمگى جاڭارۋدى بىلدىرەدى.
گۇل – نازىكتىك پەن سۇلۋلىقتىڭ سيمۆولى.
اعاش – ءومىر مەن وسىپ-وركەندەۋدىڭ بەلگىسى.
ءجۇزىم – مولشىلىق پەن قۇت-بەرەكەنى بىلدىرەدى.
شەڭبەر – شەكسىزدىك پەن ماڭگىلىكتىڭ سيمۆولى.
جاپقىشتارعا (كىلەم، توسەنىش، تۇسكيىز)
سالىناتىن ويۋ-ورنەكتەر
قىرىق ءمۇيىز – مولشىلىق پەن بىرلىكتى بىلدىرەتىن كۇردەلى ويۋ.
شىڭ ورنەك – باتىرلىق پەن بيىك ماقساتتىڭ بەلگىسى.
بۇلت – جاڭارۋ مەن وزگەرىستىڭ سيمۆولى.
اي ورنەك – تۇنگى تىنىشتىق پەن جۇمباقتىقتىڭ بەلگىسى.
قوس ءمۇيىز – قۇت-بەرەكە مەن تاتۋلىقتى بىلدىرەدى.
قارۋ-جاراققا سالىناتىن ويۋ-
ورنەكتەر
قارعا تۇياق – ەرلىك پەن باتىرلىقتىڭ بەلگىسى.
قوس ءمۇيىز – كۇش پەن باتىلدىقتىڭ سيمۆولى.
شىڭ ورنەك – بيىك ماقسات پەن ورشىلدىكتىڭ بەلگىسى.
تاڭداي – شەشەندىك پەن تاپقىرلىقتىڭ سيمۆولى.
شىنجىر – بايلانىس پەن سەنىمدىلىكتىڭ نىشانى.
كيىزگە سالىناتىن ويۋ-ورنەكتەر
قوشقار ءمۇيىز – بەرەكە مەن مولشىلىقتىڭ بەلگىسى.
تۇيەتابان – مىقتىلىق پەن تۇراقتىلىقتى بىلدىرەدى.
وركەش – سالتانات پەن بايلىقتىڭ نىشانى.
يرەك سۋ – ءومىر جولى مەن ءۇزىلىسسىز قوزعالىستى بەينەلەيدى.
قىرىق ءمۇيىز – بىرلىك پەن تاتۋلىقتىڭ سيمۆولى.
قازاق شاڭىراعىنا سالىناتىن
ويۋ-ورنەكتەر
قازاق حالقى ءۇشىن شاڭىراق – وتباسىنىڭ، بىرلىكتىڭ، ۇرپاق جالعاستىعىنىڭ سيمۆولى. سوندىقتان شاڭىراققا سالىناتىن ويۋ-ورنەكتەر تەرەڭ ماعىنالىق مانگە يە.
1. قوشقار ءمۇيىز: بۇل ورنەك بەرەكە مەن مولشىلىقتى، شاڭىراقتىڭ ءتۇزۋ، بەرىك بولۋىن بىلدىرەدى. قازاق شاڭىراعىندا كەرەگەلەر مەن ۋىقتاردىڭ قيىلىسقان تۇستارىندا، كۇمبەز استىنداعى تىرەۋىشتەردە كەزدەسەدى.
2. شىڭ ورنەك: بيىككە ۇمتىلۋ، ورلەۋ، دامۋ دەگەندى بىلدىرەدى. شاڭىراقتىڭ توبەسىنە، كۇمبەزىنە، كەيدە ۋىقتاردىڭ ۇشىنا سالىنادى.
3. يرەك (سۋ ورنەگى): ءومىردىڭ ۇزدىكسىز جالعاسۋىن، ۇرپاق ساباقتاستىعىن بەينەلەيدى. كيىز ءۇيدىڭ شاڭىراعىن ساندەۋدە، ىشكى جيھازدارى مەن جابىندارىنا قولدانىلادى.
4. شىنجىر ورنەك: بايلانىس، ساباقتاستىق ۇعىمىن بىلدىرەدى. كەرەگە باسىنا، ۋىقتاردىڭ تۇيىسكەن جەرلەرىنە سالىنادى.
5. تۇيەتابان: بەرىك نەگىزدى، تۇراقتىلىقتى، مىزعىماس شاڭىراقتى بەينەلەيدى. كيىز ءۇيدىڭ ۋىعى مەن شاڭىراقتىڭ نەگىزىنە، ەسىك ماڭدايشاسىنا تۇسىرىلەدى.
6. بوتاگوز: كيەلى شاڭىراقتى قورعاۋ، كوزدەن ساقتاۋ ماقساتىندا قولدانىلادى.
شاڭىراقتىڭ ماڭدايشاسىنا، كيىز ءۇيدىڭ ەسىك پەردەسىنە تىگىلەدى.
7. گۇل ورنەك: تابيعاتتىڭ سۇلۋلىعى، شاڭىراقتىڭ گۇلدەنۋى دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. كوپ جاعدايدا شاڭىراق ىشىندەگى ساندىك كىلەمدەر مەن ۋىقتاردىڭ بەزەندىرىلۋىندە كەزدەسەدى.
شاڭىراققا سالىناتىن ويۋ-ورنەكتەر وتباسىنىڭ بەرەكەسىن، تاتۋلىعىن، ءومىرىنىڭ ۇزاق بولۋىن، ۇرپاق ساباقتاستىعىن بىلدىرەتىن ەرەكشە مانگە يە. وسى ورنەكتەر قازاقتىڭ كيىز ۇيلەرىندە ءالى كۇنگە دەيىن قولدانىلىپ كەلەدى.
مۋزىكالىق اسپاپتارعا سالىناتىن
ويۋ-ورنەكتەر
قوس ءمۇيىز – اۋەزدىلىك پەن ۇيلەسىمدىلىكتىڭ بەلگىسى.
ايشىق – نازىكتىك پەن اسەمدىكتى بەينەلەيدى.
شىڭ ورنەك – اۋەننىڭ بيىككە سامعاۋىن مەڭزەيدى.
تۇيەتابان – تۇراقتىلىق پەن تەرەڭ ماعىنانى بىلدىرەدى.
تاڭداي – كۇي مەن اۋەننىڭ شەشەندىگى مەن كوركەمدىگىن كورسەتەدى.
بۇل ويۋ-ورنەكتەر قازاقتىڭ تۇرمىسىندا كەڭىنەن قولدانىلعان جانە ءارقايسىسى بەلگىلى ءبىر ماعىنانى بىلدىرەدى.
ەرلەر كيىمىنە قولدانىلاتىن ويۋ-
ورنەكتەر مەن ايەلدەر كيىمىنە
سالىناتىن ويۋ-ورنەكتەردىڭ پارقى
قازاق حالقى كيىم-كەشەككە سالىناتىن ويۋ-ورنەكتەردى ادامنىڭ جىنىسىنا، جاسىنا جانە الەۋمەتتىك مارتەبەسىنە قاراي جىكتەپ قولدانعان. ەرلەر مەن ايەلدەر كيىمىنە سالىناتىن ورنەكتەردىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى بار.
ەرلەر كيىمىنە قولدانىلاتىن
ويۋ-ورنەكتەر
ەرلەردىڭ شاپان، تون، قامزول، شالبار، بەلدىك، ساپتاما ەتىك سياقتى كيىمدەرىنە كوبىنە كۇش-قۋاتتى، ەرلىكتى، باتىرلىقتى بەينەلەيتىن، وتكىر ءارى ءىرى ورنەكتەر سالىنادى.
قوشقار ءمۇيىز – بايلىق پەن كۇش-قۋاتتىڭ بەلگىسى.
ارقار ءمۇيىز – مارتتىكتىڭ، قايسارلىقتىڭ سيمۆولى.
شىڭ ورنەك – بيىك ماقسات پەن ءورشىل رۋحتىڭ بەلگىسى.
قارعا تۇياق – تاباندىلىق پەن توزىمدىلىكتى بىلدىرەدى.
تۇيەتابان – اۋىرلىقتى كوتەرە ءبىلۋدى، تۇراقتىلىقتى مەڭزەيدى.
شىنجىر – بىرلىك پەن بەرىكتىكتى بەينەلەيدى.
ايەلدەر كيىمىنە سالىناتىن
ويۋ-ورنەكتەر
ايەلدەردىڭ كويلەك، كامزول، ساۋكەلە، كيمەشەك، جاۋلىق سياقتى كيىمدەرىنە كوبىنەسە نازىكتىك، سۇلۋلىق، كوركەمدىك، انالىق مەيىرىم مەن شەبەرلىكتى بىلدىرەتىن ورنەكتەر سالىنادى.
قوس ءمۇيىز – اسەمدىك پەن ۇيلەسىمدىلىكتىڭ سيمۆولى.
ايشىق – نازىكتىك پەن كوركەمدىكتى بىلدىرەدى.
تاڭداي – شەشەندىك پەن دانالىقتىڭ بەلگىسى.
بوتاگوز – ايەلدىڭ كوركى مەن سۇلۋلىعىن بەينەلەيدى.
يرەك سۋ – ءومىردىڭ ۇنەمى قوزعالىستا ەكەنىن كورسەتەدى.
گۇل ورنەك – تابيعاتتىڭ اسەمدىگىن، نازىكتىكتى مەڭزەيدى.
نەگىزگى ايىرماشىلىعى
ەرلەر كيىمىندەگى ويۋلار وتكىر، ايشىقتى، ءىرى كەلەدى، كوبىنەسە بۇرىشتى، ءۇشبۇرىشتى فورمالاردان تۇرادى.
ايەلدەر كيىمىندەگى ورنەكتەر جۇمساق، نازىك، كوبىنەسە دوڭگەلەك، يرەك، گۇل ءتارىزدى ەلەمەنتتەردەن قۇرالادى.
ەرلەر كيىمىندە كوبىنەسە “ءمۇيىز”، “تۇيەتابان”، “قارعا تۇياق” سەكىلدى ورنەكتەر باسىم بولسا، ايەلدەر كيىمىندە “گۇل”، “ايشىق”، “بوتاگوز” ورنەكتەرى ءجيى كەزدەسەدى.
بۇل ايىرماشىلىقتار قازاق حالقىنىڭ دۇنيەتانىمى مەن ءومىر سالتىنا ساي قالىپتاسقان جانە ۇلتتىق كيىم ۇلگىلەرىندە ءالى كۇنگە دەيىن ساقتالعان.
ماقالا اۆتورى: بولات بوپاي ۇلى
پىكىر قالدىرۋ