ابىروي – شەنەۋنىك ءۇشىن ماڭىزدى فاكتور. لاۋازىمدى تۇلعانىڭ اتىنا كىر كەلسە، ودان سوراقىسى - جەمقورلىق داۋىنا تاپ بولسا، ول قوعام اراسىنداعى بەدەلىنەن اپ-ساتتە ايىرىلادى. حالىقتىڭ مەملەكەتتىك ومىرگە ارالاسۋىن قامتاماسىز ەتەتىن قوعامدىق باقىلاۋ دەگەن وسى.
مۇنداي پىكىردى جۋىردا عانا ءماجىلىس دەپۋتاتى اتانعان ساياساتتانۋشى ەرلان سايىروۆ ايتتى. سونىمەن بىرگە، ول قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ جازالاۋشى تەتىكتەردى زاڭسىز پايدالانۋى - كىناسىزدەردى قۋدالاۋعا اكەپ سوقتىرعان كەزدە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس ءتيىمسىز كۇرەسكە اينالماۋى كەرەك ەكەنىن ايتتى.
- ەرلان بياحمەت ۇلى، سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس كەيبىر تۇلعالار ءۇشىن تەك ۇرانداتىپ ايتىلاتىن ءىس-شاراعا، ياعني ساياسي ۇپاي جيناۋ تاسىلىنە اينالعان سياقتى، سەبەبى مۇنداي مالىمدەمەلەر كوبىنە قۇر سوزبەن اياقتالىپ جاتادى…
- بۇگىندە ءاربىر ەكىنشى ادام سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەستىڭ ماڭىزدىلىعىن ايتۋدا. بۇل تاقىرىپ جاستاردىڭ تىلىمەن ايتقاندا حايپقا اينالىپ بارادى. مەنىڭشە، بۇل ماسەلەدە ءبىرىنشى كەزەكتە ازاماتتاردىڭ ساناسىن وزگەرتۋ جۇمىسىمەن تەرەڭىرەك اينالىسۋ كەرەك. جەمقورلىقپەن اينالىساتىن ادام ەل مەن ونىڭ ازاماتتارىنىڭ بولاشاعىن ۇرلاپ، مەملەكەتتىڭ نەگىزىن بۇزاتىنىن ناقتى ءتۇسىنۋى كەرەك. ءبىز ادامداردىڭ ساناسىنا وسىنداي دۇنيەلەردى بالا كەزىنەن ءسىڭدىرۋىمىز كەرەك. بۇل جەردە ايتارلىقتاي ەرەكشە قاعيدا جوق. ايىپپۇل جازباۋ ءۇشىن پوليسيا قىزمەتكەرىنە پارا رەتىندە بەرىلگەن مىڭ تەڭگە ميلليونداعان سومانى جىمقىرۋمەن تەڭدەي كورىنىس ەكەنىن ۇعىندىرۋ كەرەك.
ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك جانە وزگە دە باعىتتاعى جەمقورلىقتاردىڭ العىشارتتارىن بولدىرماۋ ءۇشىن الدىن الۋ شارالارىن جاساعان ءجون. ياعني، ادامدار جايلى ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن. بۇل ەڭ باستىسى. ازاماتتاردىڭ ماتەريالدىق ءال-اۋقاتى ارتقان كەزدە، ولاردىڭ ءومىرى حالىقارالىق الەۋمەتتىك ستاندارتتارعا سايكەس بولعان جاعدايدا، ادامدار شىن مانىندە وسىنداي تۇرمىستى ساقتاپ قالۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن تۇسىنەدى. قاراپايىم تىلمەن ايتساق، بۇگىندە كۇندەلىكتى تابىس تاۋىپ، وتباسىن اسىراۋ ماقساتىمەن جۇرگەن ازاماتتاردىڭ ەل بولاشاعىن ساقتاپ قالۋ جانە ءوز حالقىنىڭ تاعدىرى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك الۋ تۋرالى ويلانۋعا مۇمكىندىگى جوق.
تاعى ءبىر ماسەلە - بيۋدجەت قاراجاتىن ءتيىمسىز يگەرۋمەن كۇرەسۋگە قاتىستى. سىبايلاس جەمقورلىق – بۇل تەك پاراقورلىق قانا ەمەس. سىبايلاس جەمقورلىق – بۇل ءوز مىندەتتەرىنە نەمقۇرايلى قاراۋ، بيۋدجەت قاراجاتىن ءتيىمسىز جۇمساۋ جانە ماقساتسىز پايدالانۋ.
سوڭعى 30 جىلدا مەملەكەتىمىز اۋىل-ايماقتاردى اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتۋگە 1 تريلليون تەڭگە جۇمسادى. ءبىراق ماسەلە شەشىلگەن جوق. وسىدان كەيىن، تاعى ءبىر ماسەلە تۋىندايدى، ول - حالىقتىڭ مەملەكەتكە دەگەن سەنىمىنىڭ جوعالۋى. كەدەيشىلىك پەن جەمقورلىق سالدارىنان ءالى كۇنگە دەيىن سۋسىز وتىرعان اۋىل تۇرعىندارى شەنەۋنىكتەرگە سەنۋدەن قالعان. بۇدان بولەك، الداعى ۋاقىتتا سۋ رەسۋرسى جاھاندىق تاپشىلىققا تاپ بولۋى مۇمكىن دەگەن دە بولجام بار.
ياعني، «سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەس» تىركەسىنىڭ اۋقىمى ۇلكەن. بۇل جەمقورلىقتى جاپپاي قابىلداماۋ، مەملەكەتتىك قاراجاتتى ءتيىمدى پايدالانۋ جانە مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ. ال قوعام وسىلاردى قاداعالاۋى ءتيىس.
- قوعامدىق باقىلاۋ جانە تيىسىنشە، سوگىس. شەنەۋنىكتەردىڭ ءبىر عانا جالاقىعا ءومىر سۇرمەيتىنىن بارلىعى بىلەدى، كەلىسەسىز بە؟
- «ۇلتتىق كومپانيانىڭ قىزمەتكەرى مەن شەنەۋنىكتەر قانداي اقشاعا ءومىر سۇرەدى؟» دەگەن سۇراققا اتالعان لاۋازىمداعى تۇلعالار ءاردايىم جاۋاپ بەرۋگە دايىن بولۋى كەرەك.
ءبىزدىڭ قوعامدا پاراقورلاردىڭ بەدەلىن بارىنشا ءتۇسىرىپ، ولارعا قوعامدىق تەرىس قاراۋ دۇنيەتانىمىن جاساۋ قاجەت. مۇنداي ماسەلەنى ءوزىمىز دە ناقتى ءتۇسىنىپ، جاس ۇرپاققا دۇرىس جەتكىزۋىمىز كەرەك. پاراقور – ول بارلىعىن شەشەتىن ادام ەمەس، ول قاراپايىم ۇرى.
ەكىنشى جاعىنان، ۇكىمەت مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردى لايىقتى جالاقىمەن قامتاماسىز ەتۋى كەرەك. ءبىز شەنەۋنىكتەردەن كوپ نارسەنى تالاپ ەتەمىز، ال كوپشىلىگى قاراپايىم پاتەرىنىڭ اقشاسىن تولەي الماي، جالاقىدان جالاقىعا دەيىن ءومىر ءسۇرىپ ءجۇر. بۇل ادىلەتسىزدىك.
ارينە، بۇگىندە مەملەكەتتىك قىزمەتتە اۋقاتتى وتباسىدان شىققاندار دا بار. ولار دا ەل قاتارلى ءجۇرىپ-تۇرۋى ءتيىس. بىزگە جالپى ءوز جاستارىمىزدى دۇرىس تاربيەلەۋ كەرەك. كوپشىلىكتىڭ نازارىنا ءوز بايلىعىن كورسەتۋ قوعامداعى تەرىس قۇبىلىسقا اينالۋى ءتيىس. ءبىلىم مەن رۋحاني قۇندىلىقتارعا باسىمىدىلىق بەرىلۋ كەرەك.
– ال بۇگىن سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ الدىن الۋ باعىتىندا وزگەرىستەر بولىپ جاتىر ما؟
- ءبىز سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ جۇمىسى تۇبەگەيلى وزگەرگەنىن كورىپ وتىرمىز. قوعاممەن جانە ساراپشىلارمەن بارلىق دەڭگەيدە سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ الدىن الۋ بويىنشا اۋقىمدى جانە جۇيەلى جۇمىس جۇرگىزىلۋدە. اگەنتتىك باستاماسىمەن قولعا الىنعان «ادالدىق الاڭى» جوباسى ناتيجەسىن بەرۋدە. وسىدان ەكى جىل بۇرىن، اليك شپەكبايەۆ بۇل تەتىكتى ىسكە قوسقان كەزدە، العاشقىدا كەزدەسۋلەردىڭ، فورۋمداردىڭ بارلىعى رەسمي شارالار بولىپ كورىندى. ءبىراق ءقازىر جاڭا قۇرىلىمدار پايدا بولىپ جاتىر. جەمقورلىقتىڭ الدىن الۋ بويىنشا جۇيەلى جۇمىس ىستەيتىن قوعام بەلسەندىلەرىنەن قۇرالعان توپ پايدا بولدى. ولار «وزىڭنەن باستا» قاعيداتى بويىنشا ارەكەت ەتەدى، سونداي-اق، بۇگىندە ولار - «سىبايلاس جەمقورلىقسىز ءومىر ءسۇرۋ جانە جۇمىس ىستەۋ» جاڭا ءمورالىنىڭ باستى ميسسيونەرلەرى.
قوعامدا قالىپتاسقان ستەرەوتيپتەردى بۇزۋ وتە قيىن. سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى قىزمەتتىڭ وسى باعىتتا اتقارىپ جاتقان جۇمىستارى ناتيجەلى بولاتىنىن ءتۇسىنۋ كەرەك.
– ءسىز «وزىڭنەن باستا» ءپرينسيپى تۋرالى ايتتىڭىز. كەيبىر قارسىلاستارىڭىز ءقايبىر جىلدارى سىزگە قاتىستى قىلمىستىق ءىستى ەسكەرە وتىرىپ، وسى قاعيدانى ءسىزدىڭ وزىڭىزگە مەڭزەپ ايتادى.
- زاڭسىز ايىپتاۋلار دا سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ ەلەمەنتى. سوندىقتان ءبىز سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ الدىن الۋ جانە وعان قارسى كۇرەس تۋرالى ايتقاندا، سوت تورەلىگىنىڭ ادىلدىگى تۋراسىندا دا ايتۋعا ءتيىسپىز. سوتتار مەن پروكۋراتۋرانىڭ ءوز جۇمىستارىندا فورماليست بولماي، ماسەلەنىڭ تۇبىنە ءۇڭىلۋى وتە ماڭىزدى، ويتكەنى ولار ادامداردىڭ تاعدىرىن شەشەدى! بۇل قوعامدا مەملەكەتكە دەگەن سەنىمدى قالىپتاستىرۋدىڭ نەگىزگى تەتىگى.
مەنىڭ جاعدايىمدا وكىنىشكە قاراي، تەرگەۋ توبى مەن سوت جاساندى بەلگىلەردى (فورمالنىە پريزناكي) سوڭىنا دەيىن تەكسەرگەن جوق. مەن 10 جىل بويى ادال اتىم ءۇشىن كۇرەسىپ، ونى زاڭ اياسىندا قورعاپ شىقتىم. بۇل ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ادىلەتتىلىك بار ەكەنىن دالەلدەيدى. ەگەر سەن زاڭ الدىندا كىناسىز بولساڭ، وندا ەشقاشان قول قۋسىرىپ وتىرۋعا بولمايدى.
ماسەلەنىڭ ءمان-جايى مىنادا، 2010 جىلى ءبىز موڭعولياداعى قازاق ۇلتىنىڭ وكىلدەرى تۇراتىن بايان-ولگەي ايماعىنا قازاقتىڭ ۇلتتىق اسپاپتارىن الىپ باردىق. ءبىز وسى كەرەمەت ولكەگە بىرنەشە عىلىمي ەكسپەديسيا ۇيىمداستىردىق. ورگاندار ءبىزدىڭ بۇل اسپاپتاردى ول جاققا اپارۋعا قۇقىعىمىز جوق ەكەنىن ايتتى. سوت شەشىمىندە دە سولاي جازىلدى. ءبىراق ءبىز بارلىعى زاڭ اياسىندا بولعانىن دالەلدەدىك.
بۇكىل جوبا دەمەۋشىلەر ەسەبىنەن بولدى، بۇل قانداي دا ءبىر مەملەكەتتىك، ياعني بيۋدجەت اقشاسىنا قاتىستى بولمادى. مەن ول جوبادان ءبىر تيىن دا المادىم. ويتكەنى، ءوز پايداسىن ويلاۋ - زاڭ بويىنشا سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ باستى بەلگىسى.
ەكىنشىدەن، اكەلىنگەن اسپاپتاردىڭ ورنىنا ءبىز قازاقتىڭ رۋحاني مادەنيەتىنىڭ قازىناسىن ەلگە قايتاردىق، كونە زاماننان كەلە جاتقان كۇيلەر، تەرمەلەر مەن اندەر تۋرالى كومپاكت-ديسكىلەر مەن كىتاپ شىعاردىق. موڭعوليادا ولار تاسپادا ساقتالعان ەكەن. قازاقستانعا كەلگەننەن كەيىن ءبىز بارلىق ماتەريالداردى سيفرلاندىردىق. ال جارتى جىلدان كەيىن سول تاسپالار جارامسىز بولىپ قالدى. ياعني، ءبىز تاريح پەن الەمدىك قوعامداستىق ءۇشىن قازاق ۇلتتىق مادەنيەتىنىڭ بىرەگەي بولىگىن ساقتاپ قالدىق. ەگەر دە سول جارتى جىلعا كەشىككەنىمىزدە مۇنداي قۇندى دۇنيەنى ماڭگىگە جوعالتىپ الار ەدىك. مەن بۇل جوبانى ماقتان تۇتامىن.
ايتپاقشى، سيفرلاندىرۋ قورىتىندىسى بويىنشا دايىندالعان كىتاپ جۇرتشىلىققا تانىستىرىلدى، بۇگىندە قازاقستاندىق جانە حالىقارالىق ساراپشىلار «تەلقوڭىر» پارتيتۋراسى قازاق حالقىنىڭ ەڭ بىرەگەي قازىنالارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى دەپ سانايدى. ولار بۇل جوبانىڭ ەرەكشە ەكەنىن سول كەزدە دە ايتتى، ءبىراق ءبىزدىڭ ءتارتىپ ساقشىلارى ولاردىڭ ايتقانىن تۇسىنبەدى.
ءبىز 10 جىل بويى ادىلدىك ءۇشىن كۇرەستىك. باس پروكۋراتۋرانىڭ نارازىلىعى بويىنشا جوعارعى سوت مەدەۋ اۋداندىق سوتىنىڭ شەشىمىن جويدى. سودان كەيىن مەدەۋ سوتىنىڭ ءوزى دە شەشىمنىڭ كۇشىن جويدى. بۇگىندە پروكۋراتۋرانىڭ دا، سوت ورگاندارىنىڭ دا ماعان قاتىستى شاعىمى جوق، ولار مەنى 100% اقتادى.
مەنىڭ ويىمشا، بارلىعى شىنايى بولۋى ءتيىس، سوندىقتان مەن بۇل پروسەسس تۋرالى الەۋمەتتىك جەلىلەردە اشىق ايتتىم. سوت بويىنشا بارلىق قۇجاتتار ينتەرنەتتە قول جەتىمدى جانە كەز كەلگەن قولدانۋشى تانىسا الادى.
– ءبىراشاما ۋاقىت وتكەننەن كەيىن ءسىز ايتقان موڭعوليالىق ارىپتەستەرىڭىزبەن سويلەستىڭىز بە؟
– ءبىز ولارمەن ۇنەمى بايلانىستامىز. بۇل جوبامەن اينالىسقان ادامدار موڭعوليانىڭ ەڭ جوعارى ناگراداسىمەن ماراپاتتالدى.
- سىزدە رەنىش جوق پا؟
- جوق. ەڭ باستىسى، مەن ادال اتىمدى اقتادىم جانە ءقازىر وعان فيلوسوفيالىق كوزقاراسپەن قارايمىن. مەنىڭ جاعدايىمدا جۇيەدە قاتە كەتتى. بۇل مەنىڭ تاعدىرىمدى تۇبەيگەيلى بۇزۋى مۇمكىن ەدى، ءبىراق بۇل وقيعا كەرىسىنشە مەنىڭ بۇدان دا مىقتى بولۋىما اسەر ەتتى. الايدا ەلىمىزدە تاعدىرى مەنىڭ جاعدايىما ۇقساس ادامداردىڭ بار ەكەنىن بايقاپ ءجۇرمىن. كوبى ءوز قۇقىعىن قورعاي الماعاندىقتان، اياعىنا دەيىن كۇرەسە المايدى. ويتكەنى، بۇگىندە كوپتەگەن ازاماتتار قۇقىق قورعاۋ جۇيەسىنىڭ ديىرمەنىنە تۇسكەننەن كەيىن، ودان شىعا المايتىنداي كۇيگە تاپ بولادى. تەرگەۋشىلەر مەن پروكۋراتۋرا ايىپتاۋ ۇكىمىنىڭ بارلىق جولدارىن قاراستىرادى، ويتكەنى ولاردىڭ سىياقىسى مەن قىزمەتتىك ءوسۋى سوعان تىكەلەي بايلانىستى. سونىمەن قاتار، ولار اقتالۋ ۇكىمدەرى ءۇشىن جازالانادى. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆ قىلمىستىق پروسەستە ادۆوكاتۋرا مەن پروكۋراتۋرانىڭ مۇمكىندىكتەرىن تەڭەستىرۋدى تاپسىرعان كەزدە ءدال وسىعان نازار اۋداردى. ويتكەنى، سوت تورەلىگىن ايىپتاۋ دا سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ ەلەمەنتى بولىپ تابىلادى.
وسىلايشا، ءبىزدىڭ ەلىمىزدە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەستە، ونى قوعامدىق ورتادا قابىلداماۋدان باسقا، تەرگەۋ مەن پروكۋراتۋرا ورگاندارىنىڭ بەيتاراپتىعى، سونداي-اق سوت تورەلىگىنىڭ ادىلدىگى تۇبەگەيلى ماڭىزدى دەپ ايتۋعا بولادى.
- جاقىندا ءسىز ءماجىلىس دەپۋتاتى اتاندىڭىز. جۇمىس وتە قارقىندى باستالدى. جاڭارعان ءماجىلىس الداعى جۇمىسىنا نەندەي جوسپار قۇرىپ وتىر؟
- بۇگىندە بۇكىل الەمدە قوعامدىق پروسەستەردى قايتا فورماتتاۋ ءجۇرىپ جاتىر. الەۋمەتتىك جانە قوعامدىق پروسەستەردەگى قاقتىعىستاردىڭ الەۋەتى ارتىپ كەلەدى. ءبىزدىڭ ەلىمىز دە سول قاتاردا. بىزدە دە قوعام مەن مەملەكەت، ازاماتتار مەن بيلىك قاتىناستارىنىڭ جاڭا قاعيداتتارى پايدا بولادى.
مەن «Nur Otan» پارتياسى اتىنان دەپۋتات بولىپ سايلاندىم. پارتيامىزدىڭ كوشباسشىسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ جاڭا ترەندتەردى ەسكەرە وتىرىپ، پارتيا مۇشەلەرىنە حالىقپەن كەڭ ديالوگ نەگىزىندە پارتيا قىزمەتىن تۇبەگەيلى قايتا قاراۋ جانە قايتا قاراستىرۋ مىندەتىن قويدى. بۇل اسپەكتىنى پارتيا ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى باۋىرجان بايبەك باستاعان پارتيانىڭ ساياسي مەنەدجمەنتى ءساتتى باستادى. وتكەن جىلى ۇيىمداستىرىلعان پرايمەريز جانە «ءبىز بىرگەمىز» الەۋمەتتىك اكسياسى بارلىق پروگرەسسيۆتى كۇشتەردى پارتيانىڭ اينالاسىنا توپتاستىرۋعا جاعداي جاسادى. پارتيا ىشىندە جاڭا الەۋمەتتىك ليفتىلەر ازىرلەندى، ازاماتتىق بەلسەندىلەردىڭ باسىم بولىگى پارتياعا قوسىلدى، وڭىرلەردە ءماسليحاتتار اشىقتىقتىڭ جاڭا قاعيدالارى بويىنشا جۇمىس ىستەي باستادى.
پارتيانىڭ ارقاسىندا جەرگىلىكتى جەرلەردە جانە ورتالىقتا ازاماتتاردىڭ پىكىرىن ەسەپكە الۋدىڭ جانە حالىقپەن كونسۋلتاسيالار جۇرگىزىۋ نەگىزىندە الەۋمەتتىك پروبلەمالاردى شەشۋدىڭ ءتيىمدى جۇيەسى قۇرىلدى دەپ ايتۋعا بولادى. بۇدان باسقا، وڭىرلەر ءۇشىن 216 سايلاۋالدى پارتيالىق باعدارلاما ازىرلەندى. ولار ءىس جۇزىندە ءاربىر وبلىستىڭ، قالانىڭ، اۋداننىڭ الداعى 5 جىلعا ارنالعان دامۋ باعىتىنىڭ «جول كارتالارىن» قامتيدى: «وزگەرىستەر جولى: ءار ازاماتقا لايىقتى ءومىر!».
پارتيانىڭ سايلاۋالدى ۋادەسىنىڭ تولىق ورىندالۋىن جانە «Nur Otan» پارتياسىنىڭ حالىقپەن اشىق ديالوگ جۇرگىزۋىن جاريا باقىلاۋ - VII سايلانعان «نۇروتاندىق» دەپۋتاتتاردىڭ جۇمىسىنداعى باستى جاڭاشىلدىق بولماق. ياعني، مەن جانە مەنىڭ دەپۋتات ارىپتەستەرىم قوعامنىڭ بارلىق وزەكتى ماسەلەلەرىنە، سونىڭ ىشىندە الەۋمەتتىك جەلىلەردە كوتەرىلگەن ماسەلەلەرگە باسىم دەن قويۋعا تىرىسامىز. ولار بويىنشا مينيسترلەرگە سۇراقتار جولدايمىز. زاڭ جوبالاۋ قىزمەتى بارلىق مۇددەلى تۇلعالاردى تارتا وتىرىپ، بارىنشا اشىق وتەدى.
- ەرلان بياحمەت ۇلى، بيىل ەلىمىزدە تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 30 جىلدىعى اتالىپ وتەدى. وسى ۋاقىت ىشىندە قازاقستان مەن قازاقستاندىقتار نە نارسەگە قول جەتكىزدى؟
– ءبىز وتە جاقسى ەلدە تۇرامىز. بىزدە تالانتتى جانە مەيىرىمدى ادامدار بار. بىزدە ءبىر ادەت بار: اناۋ جوق، مىناۋ جوق دەپ كەدەي-كەپشىكتىڭ كۇيىن ءجيى ايتامىز. ال ەگەر تالدايتىن بولساق، وسى 30 جىل ىشىندە قازاقستان ءىس جۇزىندە ءوز تاۋەلسىزدىگىن نولدەن باستاپ قۇردى. ءبىز استانامىزدى جانە ءوزىمىزدىڭ بارلىق الەۋمەتتىك مىندەتتەمەلەرىمىزگە جاۋاپ بەرەتىن ءتيىمدى ەكونوميكامىزدى اياققا تۇرعىزدىق. بىزدە بيزنەس بار. ارينە، شەشىلۋى قاجەت كوپتەگەن پروبلەما دا جوق ەمەس، ءبىراق ەڭ باستىسى، بىزدە ەگەنمەندىك بار جانە ءبىز ونى ساقتاپ، كەيىنگى ۇرپاققا تابىستاۋعا ءتيىسپىز.
ءبىزدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جۇيەمىزدى جاقسارتۋ كەرەك، ءبىراق ول ءبىر ورىندا توقتاپ تۇرعان جوق. ءبىر مىسال كەلتىرە كەتەيىن. پاندەميا كەزىندە الەمدىك ەكونوميكا 10 تريلليون دوللار شىعىنعا باتتى. كوپتەگەن ەلدەردە ءجىو-نىڭ تومەندەۋى – 7-8%، ال قازاقستاندا بار بولعانى 2،6%-دى قۇرادى. سوندىقتان ءبىراز مەملەكەتتەر الەۋمەتتىك مىندەتتەمەلەردىڭ كوبىن ورىنداي المادى. ءبىزدىڭ مەملەكەت وسى كۇنگە دەيىن ءوز جوسپارىن ورىنداپ كەلەدى.
پرايمەريز كەزەڭىندە ءبىز بۇكىل ەلدى – اتىراۋدان، اقتاۋدان باستاپ شىعىس قازاقستانعا دەيىن ارالادىق. مەن 1997 جىلى ورال - اقتوبە تاسجولىمەن ءجۇرىپ وتكەنمىن، ول جول 350 شاقىرىمدى قۇرايدى. ءبىز سونىمەن 24 ساعات جۇردىك. جول جوق ەدى. بيىل ءبىز دىتتەگەن جەرىمىزگە 2،5 ساعاتتا جەتتىك. وندا حالىقارالىق ۇلگىدەگى تراسسا سالىنعان. بىزدە مۇنداي اۆتوجولدار رەسپۋبليكا اۋماعىنىڭ بارلىق جەرىندە بار.
ءبىراق، ارينە، ءبىز ودان ءارى جۇمىس ىستەۋىمىز كەرەك. بىزگە عىلىمدى دامىتۋ كەرەك، ءبىز تەحنولوگيا بويىنشا ارتتا قالىپ وتىرمىز. ءبىز ءقازىردىڭ وزىندە ەكونوميكانى جوعارى دەڭگەيىنە كوشۋىمىز كەرەك، ويتكەنى شيكىزاتپەن ءارى قاراي دامي المايمىز. مۇنىڭ ءبارى – كەلەر ۇرپاقتىڭ ماسەلەسى. ءبىز ولاردى تاربيەلەپ، ولاردىڭ وسى ەلدە جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىندىگى بولۋى ءۇشىن جاعداي جاساۋىمىز كەرەك. ادال ەڭبەك ەتۋ كەرەك.
ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىز كەرەمەت، حالقىمىز دا تالانتتى. ولار بۇدان دا زور تابىستارعا جەتەتىنىن ايتىپ وتكىم كەلەدى.
پىكىر قالدىرۋ