سوڭعى ۋاقىتتا قازاق تىلىندە قىزمەت الۋ قۇقىعىن مادەنيەتتى تۇردە تالاپ ەتۋشى جەكەلەگەن ازاماتتار مەن باستاماشىل توپ قاتارى ارتىپ كەلەدى.
ماڭعىستاۋلىق بەلسەندى قۋانىش ەدىلحانتەگى facebook-تە قازاقشا جازبايتىنداردىڭ دوستىعىن قابىلدامايتىنىن، ورىس تىلىندە جازاتىن قازاقتاردىڭ پوستتارىنا ۇناتۋ بەلگىسىن باسپايتىنىن، پىكىر دە قالدىرمايتىنىن ايتادى. مۇنىسىن ول "قازاق ءتىلىن دامىتۋ باعىتىندا وزىمشە كۇرەسكەن ءتۇرىم" دەپ تۇسىندىرەدى.
– باسقا قولىمنان نە كەلەدى؟ اسىرەسە تىكەلەي ەفير دەگەندەر تۇگەلگە جۋىق وسىندا ورىسشا جۇرەدى. وزدەرىنشە بيلىكتەگىلەرگە تۇسىنىكتى بولسىن دەگەندەرى شىعار؟ وندايلاردى ءتىپتى تىڭداعىم كەلمەيدى، بىردەن وشىرەم. بارشاڭىزدى دا وسىلاي ىستەۋگە شاقىرام. ەگەر لايك قويىلماسا، پىكىر جازىلماسا، وندا ورىس ءتىلدى كونتەنت بىرتىندەپ فب بەتىنەن جويىلۋى ءتيىس. ەڭ بولماعاندا ازايادى. سوعان بىرلەسىپ قول جەتكىزەيىك، – دەپ جەلىدەگى دوستارىن دا وسى ناۋقانعا شاقىرعان بولاتىن.
بەلسەندى ماڭعىستاۋ جۇرتى نەگىزىنەن ءقازاقتىلدى ەكەنىنە قاراماستان، اقتاۋدا ورىسشا سويلەيتىندەر، ورىسشا سويلەۋگە تىرىساتىندار از ەمەستىگىن جەتكىزدى. ونىڭ پىكىرىنشە، بۇعان بيلىكتىڭ ءورىستىلدى بولۋى اسەر ەتىپ وتىر.
قۋانىش ەدىلحانتەگى مۇنداي ءۇردىستىڭ بەلەڭ الۋىنا ۇيدە العان تاربيەدە دە ىقپال ەتەدى دەپ سانايدى.
– ءاربىر قازاق ءوزىن پاتريوتپىن دەپ سەزىنسە، ولاي بولماس ەدى. بالالارعا ورىسشا مۋلتفيلمدەر كورسەتۋ بالالاردى ورىستاندىرىپ جاتىر. Youtubە-تى اشىپ قالساڭ، ورىسشا تولىپ تۇر. تۆ دا سولاي. كوشەدە بىر-بىرىمەن ويناعاندا دا ورىسشا سويلەيدى سوسىن. مۋلتيكتەگى كەيىپكەرلەرگە ەلىكتەيدى. ەڭ الدىمەن بۇكىل مۋلتيكتەردى قازاقشاعا اۋدارۋ كەرەك. ونسىز ۇرپاقتان ايىرىلامىز. مۇندايدا حالىق جاپپاي قولداماسا، جەكە ادامنىڭ كۇرەسى ەشتەڭە شەشپەيدى. مەنىڭ بۇل كۇرەسىم كوپ بولسا بىر-ەكى، ونشاقتى ادامدى رايىنان قايتارعان شىعار، ءبىراق ول نە بولادى؟ قازاق ءتىلى ءۇشىن جاپپاي كۇرەسۋ كەرەك. ونسىز كەش بولادى، – دەيدى ول.
ال بەلسەندى رۋزا بەيسەنبايتەگى سوڭعى ۋاقىتتا حالىقتىڭ ۇلتتىق سانا-سەزىمى ويانىپ جاتقانىن بايقاعان. بىرنەشە جىلدان بەرى قوعامدىق ورىندا قازاقشا قىزمەتتى تالاپ ەتىپ جۇرگەن بەلسەندى بۇرىن قازاق تىلىندە قىزمەت سۇراۋشىلارعا قاتىستى ارا-تۇرا ورەسكەل زاڭ بۇزۋشىلىقتار بولىپ تۇرعانىن، ءقازىر ونداي ارەكەتەر جوق ەكەنىن ايتادى.
– مەنى بۇرىن وسى ءتىل ءۇشىن، قازاق ءتىلىن تالاپ ەتكەنىم ءۇشىن 4 رەت ۇرىپ-جىققان بولاتىن. ءقازىر ونداي ورەسكەلدىك ازايعان. سوڭعى ۋاقىتتا، الەۋمەتتىك جەلىنىڭ كومەگىمەن كوپ ادام قوعامدىق ورتادا قازاق ءتىلىن تالاپ ەتۋدە. ءتىل مايدانى دەگەن ۇيىم بار. قاراپايىم ادامداردا دا تىلگە دەگەن قۇرمەتى ارتىپ جاتىر. دەسە دە ساۋدا ورىنداردا ساتۋشى وزگە ۇلتتان بولسا، اڭگىمەنى "زدراۆستۆۋيتە"-مەن باستايدىن ءوز قازاقتارىمىز ءالى كوپ. ءتىپتى كەي قاراكوزدىلەرىمىز ۇلتتىق سانا-سەزىمنەن جۇرداي. ەشكىمدى رەنجىتكىم كەلمەيدى، ءبىراق اقيقاتى سولاي. ءار ازاماتتىڭ ءوز ۇلتىنىڭ الدىندا پارىزى بولۋى كەرەك دەپ سانايمىن. قازاق بولىپ جارالدى ما، قازاققا تيتتەي دە بولسىن كومەگىن تيگىزۋى كەرەك. مەن سولاي ويلايمىن. ءار قازاقتا قوجايىندىق سەزىم بولۋى كەرەك. بۇل – مەنىڭ ەلىم، مەنىڭ جەرىم، انا ءتىلىمىز – قازاق ءتىلى. وسىندا تۇراتىن ءار ازامات قازاق تىلىندە سويلەۋى كەرەك. ءوزىن وسى ەلدىڭ پاريوتى سەزىنەتىن ادام ورىس، ەۋروپا پىشىندەس ازاماتتى "قازاق تىلىنە ۇيرەتەيىنشى"، "قاجەتتىلىك تۋدىرايىنشى" دەپ ويلانۋى كەرەك. كوپ قازاقتىڭ وسىعان باتىلى جەتپەيدى، – دەيدى بەلسەندى.
الماتى وبلىسى نارىنقۇل اۋدانىنىڭ تۋماسى نينا پەرەيما "ۇيرەنەمىن دەگەنگە قازاق ءتىلى وتە وڭاي" دەيدى.
– ەس بىلگەلى قازاق ءتىلىن جاقسى بىلەمىن. ويتكەنى كورشىلەرىم، قۇربىلارىمنىڭ بارلىعى قازاق بولدى. ءالى كۇنگە دەيىن، قازاق ءتىلى مەنىڭ انا ءتىلىم سەكىلدى. كەيدە ورىسشا سويلەگەندە تۇسىنبەي قالامىن. ۇلتى قازاق بولا تۇرا انا ءتىلىن بىلمەيتىندەردى تۇسىنبەيمىن، ۇيرەنەمىن دەگەنگە قازاق ءتىلى وتە وڭاي، – دەپ اتاپ ءوتتى ول.
لاتۆيادا تۇراتىن ايزات سەرىكبايەۆا ول جاقتا ورىستىلدىلەر كوپ بولسا دا، قىزمەتكە تۇرۋ ءۇشىن لاتىش ءتىلىن ءبىلۋ مىندەتتى ەكەنىن ايتادى.
– لاتىشتار تۋعان ءتىلىن اسا قاتتى قۇرمەتتەيدى. ءتىپتى جەرگىلىكتى ءتىلدى بىلمەيتىن تۋريستەرگە دە ءوز تىلدەرىندە جاۋاپ قايتارادى. دۇكەن، ساۋدا ورىندارىندا دا مەملەكەتتىك تىلدە قىزمەت كورسەتەدى، – دەيدى ايزات سەرىكبايەۆا.
فرانسيادا جۇمىس ىستەيتىن ەرداۋلەت العيباي جەرگىلىكتى حالىقتىڭ كوبى اعىلشىن ءتىلىن بىلەتىنىمەن، فرانسۋزشا سويلەيتىن شەتەلدىكتەردى ەرەكشە قۇرمەتتەپ، ىقىلاسى دا ارتاتىنىن بايقاعان.
ال قازاقستاندا قازاقشا قىزمەتتى تالاپ ەتپەۋ، سۇراماۋ قازاقشا سويلەۋگە تارتىنۋ سەكىلدى ارەكەتتەردى پسيحولوگ جاراس سەيىتنۇر قازاق حالقىنىڭ قۇلدىق سانادان ءالى شىعا قويماعانىمەن بايلانىستىرادى.
– رەسەي پاتشالىعىنىڭ، ارتىنشا كەڭەس وداعىنىڭ قاراماعىندا بولعان ەلىمىز ءالى كۇنگە دەيىن قۇلدىق سانادان تولىق ارىلا المادى. قازاقشا سويلەۋدى سۇراۋ، قىزمەتتىڭ قازاقشا كورسەتىلۋىن مادەنيەتتى تۇردە تالاپ ەتۋ وعاش نارسە ەمەستىگىن، ءتىپتى قاجەت ەكەنىن ءالى جەتە ۇعىنعان جوقپىز. ازاماتتار قازاقستان ءوزىنىڭ تۋعان جەرى بولسا دا، وزدەرىن تولىقتاي وسى ەلدىڭ قوجايىنى سەزىنبەيدى. بۇل – تاتاليتارلىق رەجيمنىڭ تەرىس سالدارى. قۇلدىق سانادان ارىلۋعا ءبىرشاما ۋاقىت قاجەت. تاۋەلسىزدىگىمىزدى العانىمىزعا 30 جىل تولدى. وسى ۋاقىت ىشىندە بىزدە جاڭا تولقىن ءوسىپ كەلەدى. ولاردىڭ سانالارىندا بۇل – ءبىزدىڭ ەل، ءبىزدىڭ جەر، انا ءتىلىمىز – قازاق ءتىلى دەگەن تۇسىنىك بايقالادى. ەگەر ىشكى، سىرتقى كەدەرگى بولماسا، بۇل ءۇردىس تابيعي جولمەن جالعاسىپ، قازاق حالقى بىرتىندەپ قۇلدىق سانادان تولىق ارىلادى. بۇل ءۇردىستىڭ جىلدىم جۇرۋىنە ۇكىمەت يدەولوگيالىق، ساياسي-مادەني تەتىكتەر تۇرعىسىنان اسەر ەتە الادى، – دەيدى پسيحولوگ.
پىكىر قالدىرۋ