جۋرناليست مارات توقاشبايەۆ: لبگت قاۋىمداستىعىنىڭ ارەكەتتەرىنە توسقاۋىل قويىلسىن!

/image/2021/05/18/crop-97_73_628x1117_photo5235545282941397963.jpg
وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن «كوگىلدىرلەر» دەپ اتالاتىن اۋىتقۋشىلىقتى پەندەلەردىڭ ەلوردا مەن وڭتۇستىك استانادا گەي-پاراد وتكىزۋگە ءوتىنىش بەرگەنى تۋرالى اقپارات باسقا دا قاراپايىم قالىڭ جۇرتشىلىق سياقتى مەنىڭ دە قاتتى اشۋ-ىزامدى تۋعىزعان. 2013 جىلى ولار قاراعاندىدا العاشقى گەي پارادىن دا وتكىزگەن. ۇستىمىزدەگى جىلعى 8-ناۋرىزدا الماتىدا گەندەرلىك تەڭدىك ماسەلەسى سىلتاۋىمەن لگبت قاۋىمداستىعىنىڭ ميتينگىسى ءوتتى. وندا تۇرمىستاعى زورلىق-زومبىلىق ماسەلەلەرىمەن قوسا سەكسۋالدىق ازشىلىقتىڭ قۇقىقتارى قورعالمايتىنى ءتۇرلى پىكىر ايتىلدى. «مەنىڭ جاتىرىم – مەنىڭ ەرەجەم»، «قىزعا قىرىق ۇيدەن بوستاندىق!»، «قورعاما، قولدا!» دەگەن ۇراندار كوتەرىلدى.
 
ءىس جۇزىندە گوموسەكسۋاليزم – سودوميستىك دەرت، ول – اۋرۋ. ول – ادامزاتتىڭ تابيعي ءوسىپ-ونۋىنىڭ جولىن كەسەتىن قۇداي قارعاعان قۇبىلىس. سپيد سياقتى جۇقپالى دەرتتەردىڭ كوزى. ول جاس ۇرپاقتى ازعىندىق جولعا يتەرمەلەۋشى. مۇنىڭ ەڭ ءقاۋىپتى تۇسى دا وسى. ءوزىن لبگت قاۋىمداستىعىنان، «كوگىلدىرلەردەن» سانايتىندار وزدەرىمەن وزدەرى بولىپ قويسا ءبىر ءسارى، ولار ازعىندىق دەرتتى ومىرلىك تاجىريبەسى جوق جاستارعا جۇقتىرىپ، قاتارىن كوبەيتكىسى كەلەدى. سوندىقتان قازاقستاندا لبگت قاۋىمداستىعى مەن ولاردىڭ ارەكەتتەرىن ناسيحاتتاۋعا ۇزىلدى-كەسىلدى تىيىم سالاتىن زاڭناما قاجەت.
 
وسىندايدا البەرت ەينشتەيننىڭ: «قاراڭعىلىق دەگەنىمىز – جارىقتىڭ جوقتىعى» دەگەن انىقتاماسى ەسكە تۇسەدى. وسى پىكىردى جالعاستىرىپ «ناداندىق دەگەنىمىز – يماننىڭ جوقتىعى» دەپ تۇجىرىمداۋعا بولادى. ازعىندىق يماننىڭ جوقتىعىنان تۋىندايدى. ال ادام ازعىندىعىندا شەك جوق. باتىس ەلدەرىندە ەركەك پەن ەركەكتىڭ، ايەل مەن ايەلدىڭ نەكەلەسۋى تاڭ قالمايتىن قۇبىلىسقا اينالدى.
 
بۇدان دا سوراقىسى، اقش-تا اڭ-جانۋارمەن نەكەلەسۋدى زاڭداستىرۋ جايىندا قوعامدىق قوزعالىستار تۋىنداۋدا. باسپاسوزدە تەحاس شتاتىندا ادامداردىڭ فاۋنا وكىلدەرىمەن جۇبايلىق قارىم-قاتىناسىنا رۇقسات ەتىلگەنى تۋرالى حابارلار ءجۇر. وسىدان بەس-التى جىل بۇرىن اقش-تا گەيلەرگە ارنالعان ءىنجىل جارىققا شىعىپتى. حريستيانداردىڭ بۇدان دا بۇرىن ءتۇرلى بۇرمالاۋشىلىقتارعا ۇشىراعان «قاسيەتتى» كىتابى ەندى ازعىندىق بىلاپىتتاردىڭ ناسيحاتشىسىنا اينالعانداي.
 
بۇگىنگى تاڭدا الەمدە اعىلشىن تىلىنەن تاراعان لگبت (لەسبيان، گەي، بيسەكسۋال، ترانسگەندەر) دەگەن اببەرۆياتۋرا قولدانىلادى، ولاي دەپ ءتۇرلى سەكسۋالدىق اۋىتقۋشىلىقتارى بار ادامداردى اتايدى. لەسبيان دەگەنىمىز قازاقشا ايتقاندا – قىزتەكە. ەركەكتىك گورموندارى باسىم ايەلدەر، گەي – قازاقشا ءباتشا-قار (ءباتشاعار دەپ تە ايتىلادى، ءباتشا – يران، اۋعان ەلدەرىندە ايەل ورنىنا پايدالانىلاتىن ۇل بالالار، قار – قاتىن ماعىناسىندا)، بيسەكسۋال –ءارى ەركەك، ءارى ايەل ياعني قوسجىنىستى ادامدار، ترانسگەندەر – وتا جاساۋ جولىمەن جىنىسىن اۋىستىرعاندار. بۇلاردىڭ اراسىندا قىزتەكەلەر، قوس جىنىستىلار، جىنىسىن اۋىستىرعاندار وتە از. كوبىرەك تاراعانى – ءقازىر «كوگىلدىرلەر» دەپ اتالىپ جۇرگەن ءباتشاعارلار.
 
ەۋروپادا مۇنداي سودوميستەر سانى ءار مەملەكەتتە ءار قالاي، شامامەن حالقىنىڭ ءبىر پايىزدان ەكى پايىزىنا دەيىنگى ۇلەسىن قامتيدى. قازاقستاندا ءباتشاعارلار ءۇنى تاۋەلسىزدىگىمىزدى قايتارىپ العاننان كەيىنگى جىلداردا ەستىلە باستادى. اسىرەسە 2000 جىلداردان كەيىن «كوگىلدىرلەر قۇقىعىن قورعاۋ» دەگەن جەلەۋمەن اقپارات قۇرالدارىندا جيىرەك ايتىلادىن بولدى. قازاقستاندا لگبت قاۋىمداستىعى 1998 جىلدان اشىق جۇمىس ىستەيدى. 2009 جىلدان حيرۋرگيالىق جولمەن جىنىسىن وزگەرتۋگە رۇقسات بەرىلدى. ءىرى قالالاردا «ادالي»، «امۋلەت»، «جەمچۋجينا» سياقتى قوعامدىق ۇيىمدارى بار. ولاردىڭ كوبى باتىستىڭ قولداۋىمەن جۇمىس ىستەيدى.
 
سوندىقتان بىزگە شىعىس حالىقتارىنا، مۇسىلمان حالىقتارىنا ءوز «قۇندىلىقتارىن» تىقپالاعان جاڭاعى باتىستىق فاكتوردى دا ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. ادەتتە ءبىز باتىس ەلدەرىن عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ دامۋ جولى رەتىندە اسپەتتەيتىنىمىز بار. الايدا ونىڭ تەرىس جاعىن دا ەسكەرگەنىمىز ابزال. باتىس بۇگىندە تەحنيكا مەن تەحنولوگيا جاعىنان الدا بولعانىمەن رۋحاني جاعىنان قۇلدىراۋ ۇستىندە. ول – لبگت سياقتى ازعىندىقتىڭ وشاعى. بۇل ۇلگى الاتىن تۇس ەمەس. ول ناعىز جيرەنىشتى تەرىس قۇبىلىس. مىنە، وسىنداي سۇمدىقتار بۇگىندە قازاق جەرىن دە بىلعاپ جاتىر.
 
ءقازىر الماتىدا 20 شاقتى، استانادا 5-6 گەي كلۋب اشىق جۇمىس ىستەيدى. قازاقستان حالقىنىڭ ءبىر پايىزى وسىنداي دەپ ەسەپتەسەك 200 مىڭداي ازعىندىق دەرتكە ۇشىراعان جان بار ەكەندىگىن بايقايمىز. ءارى الگىلەردىڭ قاتارى بىرتىندەپ كوبەيىپ كەلەدى. ولاردىڭ قاتارىنىڭ كوبەيۋىنە بيلىك باسىنداعى كەيبىر ءباتشاعارلار دا ىقپال ەتىپ وتىر. بۇل دەرت ارنايى قىزمەت سالاسىندا دا كەرەك ادامداردى قۇرىققا ءتۇسىرۋدىڭ قۇرالى رەتىندە پايدالانىلادى. قاسيەتتى قازاق جەرى كىم ويىنا نە كەلسە سونى ىستەيتىن جەرى ەمەس. ءبىز ءالميساقتان مۇسىلمان حالىقپىز.
 
قازاقتا ءباتشاعارلىق مۇلدە بولعان ەمەس. زەرتتەۋشى تالاسبەك اسەمقۇلوۆ ايتپاقشى، «كوشپەلىلەر گوموسەكسۋاليزمدى تابيعات زاڭىنا، جاراتۋشىعا قارسى ءىس، قيانات دەپ ساناعان. XX عاسىردىڭ وزىندە قازاقتار وسىنداي قىلىق ۇستىندە بايقالىپ قالعان ءتورت تۇلىك مالدى دا، جابايى اڭدى دا ايامايتىن بولعان. ولاردىڭ ەتىن ءتىپتى، يتكە دە جەگىزبەگەن، ورتەپ جىبەرەتىن بولعان. موڭعولداردىڭ، جاۋلاعان قالالارىندا ەڭ اۋەلى، قۇران مەن بيبليانىڭ تىيىم سالعانىنا قاراماستان شىعىس پەن باتىستا قاپتاپ كەتكەن گوموسەكسۋاليستەردىڭ بىلاپىتحانالارىن قيراتقاندارى بەلگىلى».
 
پايعامبارىمىز دا (س.ع.س) حاديستەرىنىڭ بىرىندە: «قىلىقتارى ەركەككە ۇقسايتىن ايەلگە جانە ايەلگە ۇقسايتىن ەركەككە لاعىنەت بولسىن!»، سونداي-اق: «ەركەككە ۇقساۋعا تىرىساتىن ايەل جانە ايەلگە ۇقساۋعا تىرىساتىن ەركەك مەنىڭ ۇمبەتىمنەن ەمەس»، – دەيدى. قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى 2016 جىلى گوموسەكسۋاليستەرگە، جىنىسىن اۋىستىرعاندارعا قاتىستى قاتاڭ ءپاتۋا شىعارعان. وندا مۇنداي سوراقى ءىس جاراتۋشىنىڭ جاراتىلىسىنا قارسى شىعۋشىلىق، شايتاننىڭ جەتەگىندە كەتۋشىلىك رەتىندە باعالانعان. «ەر مەن ەردىڭ نەمەسە ايەل مەن ايەلدىڭ جىنىستىق قاتىناسقا بارۋى – لۇت پايعامباردىڭ داۋىرىندە جاسالعان ازعىندىقتىڭ جالعاسى» دەلىنگەن وندا. وسىنداي جاعدايدا مەملەكەتتىڭ ازعىندىق اۋىتقۋشىلىقتارعا قاتىستى ۇستانىمدارى قانداي بولۋ كەرەك؟
 
بىرىنشىدەن، قازاقستاندا لبگت قاۋىمداستىعى بارلىق ازاماتتارعا ورتاق ساياسي قۇقىقتار مەن بوستاندىقتاردى تەڭدەي پايدالانادى. سوندىقتان ولار ءۇشىن ايىرىقشا ارتىقشىلىقتار بەرۋدىڭ قاجەتى جوق.
 
ەكىنشىدەن، قازىرگى جاھاندانۋ داۋىرىندە ۇلتتىڭ جۇتىلىپ كەتپەي ساقتالىپ قالۋىنىڭ باستى شارتى – ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدىڭ ساقتالۋى. لگبت قۇقىعى ۇلتتىڭ ساقتالۋ قۇقىعىنىڭ الدىندا تۇككە تۇرمايدى. ۇلتتىق قۇندىلىقتار قۇقىعى – جاسامپازدىققا، لگبت قۇقىعى – ازعىندىققا باستايدى. بىزگە تاۋەلسىزدىك پەن ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىز بارىنەن قىمبات.
 
ۇشىنشىدەن، جوعارىدا ايتىلعانداي لگبت ازعىندىقتارى ءوسىپ كەلە جاتقان جاس بۋىن ءۇشىن ءقاۋىپتى. سوندىقتان ولاردىڭ ناسيحاتىنا جول بەرۋگە بولمايدى. ناسيحاتىنا تىيىم سالىنسىن!
 
تورتىنشىدەن، قازاقستان يسلام ەلدەرى ىنتىماقتاستىعى ۇيىمىنا مۇشە. لبگت تالاپتارى شاريعات قۇندىلىقتارىنا كەرەعار. بۇل ەلدەگى حالىقتىڭ تورتتەن ءۇش بولىگىن قۇرايتىن مۇسىلمانداردىڭ نارازىلىعىن تۋدىرادى.
 
بەسىنشىدەن، لگبت قاۋىمداستىعى مۇشەلەرىنىڭ تابيعي جولمەن ۇرپاق ءوربىتۋ مۇمكىندىگى جوق. ءتىپتى اسىراپ العان بالالارىنىڭ ءوزىن ءتۇپتىڭ تۇبىندە ازعىندىق جولعا سالىپ جىبەرەدى. ياعني بۇل ەلباسى العا قويىپ وتىرعان ەلىمىزدىڭ دەموگرافيالىق احۋالىن جاقسارتۋ، تاياۋ جىلداردا حالىق سانىن 25 ميلليونعا جەتكىزۋ پەرسپەكتيۆاسىنا دا ۇلەس قوسا المايدى.
 
كەرى كەتۋشىلىك پەن ازعىندىق قازاقستاننىڭ كەلەشەگى ەمەس!
سوندىقتان قازاق جەرىندە ازعىندىققا جول بەرىلمەسىن!
 
مارات ءبايدىلدا ۇلى،
جازۋشى-پۋبليسيست، قازاقستان
پەداگوگيكالىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ
اكادەميگى، پروفەسسور.

پىكىر قالدىرۋ

قاتىستى ماقالالار