قانت ساۋداسى قيامەتكە اينالدى. قازاقستاننىڭ كوپتەگەن ايماعىندا قانتتىڭ باعاسى اسپانداپ، دۇكەندەردەن قانت تابۋ قيىنداپ كەتتى. قانتقا قاتەر قايدان كەلدى؟
ءقازىر ەلىمىزدىڭ بارلىق ايماعىندا باعانى تۇراقتاندىرۋعا بايلانىستى ءتۇرلى شارالار اتقارىلۋدا. الايدا قانت جەتكىزۋشى كاسىپكەرلەر اكىمدىكتىڭ قويعان تالابىنا كونبەي وتىر. ونىڭ ءبىرىنشى سەبەبى – قانت باعاسىنىڭ قىمباتتاۋىنا دوللاردىڭ ءوسۋى اسەر ەتكەن. بىزدە قانت ءوندىرىسى از بولعاندىقتان، قانت نارىعىن شەتەلدىك قانت ونىمدەرى تولتىرىپ جاتىر. شەتەلدەن كەلەتىن تاۋارلار دوللارمەن ساۋدالانعانىن ەسكەرسەك، قانت باعاسىنىڭ شارىقتاۋىنىڭ ءبىر كىلتيپانىن وسى جەردەن تابۋعا بولادى.
ازىرگە قانت باعاسىن ۇستاپ تۇرعان ايماقتار – اتىراۋ مەن پاۆلودار. بۇلاردا قانت 180-200 تەڭگەدەن ساتىلۋدا. ال تاراز، سەمەي، شىمكەنت، قوستاناي جانە پەتروپاۆلدا 200-220 تەڭگەگە باعالانعان. اقتوبەدە قانت 3 پايىزعا ءوستى. قالاداعى ءبىرقاتار دۇكەندەردە 5 كەلىدەن ارتىق قانت ساتىلمايدى. اقتاۋ مەن قاراعاندىدا دا قانت باعاسى شارىقتاپ تۇر. ءتىپتى اقتاۋدىڭ كىشىگىرىم دۇكەندەرىندە قانت اتىمەن جوق. بۇلارعا جەتكىزۋشىلەر قانت اكەلۋدى باياعىدا دوعارعان. اقتاۋدىڭ ءبىر دۇكەندەرىندە قانتتى 2 كەلىگە دەيىن عانا ساتىپ الۋعا رۇقسات ەتسە، ەندى بىرىندە باعانى 180-نەن بىردەن 250 تەڭگەگە كوتەرىپ جىبەرگەن. مۇندا 25 كەلىلىك قانت ءبىر ايدىڭ الدىندا 4600 تەڭگەدەن ساتىلسا، ءقازىر 5500 تەڭگەگە ءبىر-اق ۇشقان. قاراعاندىدا دا قانت باعاسى 170-تەن 290 تەڭگەگە ءوستى. ال رافينادتىڭ باعاسى تىپتەن قىمبات.
الماتىدا دا قانت باعاسى 9،1 پايىزعا كوتەرىلدى. دۇكەندەردە ءبىر ادامعا 5-10 كەلىدەن ارتىق قانت العىزباي جاتىر. مۇنى ەستىگەن جۇرت كادىمگىدەي ۇرەيلەنىپ قالدى. ءقايتسىن ەندى، قازاقتىڭ جىلىنا 30 كەلى قانت جەيتىنى راس بولسا، قانت ءبىزدىڭ ءومىرىمىزدىڭ نارىنە اينالعانىنىڭ بەلگىسى. سودان بولار قالتاسى قالىڭدار ءقازىر قاپ-قاپ قانت ساتىپ الىپ، قامباسىن تولتىرۋعا اسىعىپ جاتىر.
قانت باعاسىنىڭ جوعارىلاعانى ازداي، كەيبىر دۇكەندەر مەن بازارلاردان ۇشتى-كۇيلى جوعالدى. جوق ەمەس بار، ءبىراق ساتپايدى. بىلايشا ايتقاندا، جەتكىزۋشىلەر قانت ساۋداسىن قولدان باسەڭدەتۋدە. دوللاردىڭ اسەرىنەن قانت باعاسى وزگەرىپ كەتە مە دەپ، قانت ساۋداسىن تەجەۋدە.
راس، بىزدەگى قانت باعاسىنىڭ قۇبىلۋى دوللارعا تىكەلەي بايلانىستى. سەبەبى، بىزگە قانتتىڭ مول ۇلەسى باسقا ەلدەردەن كەلەدى. قازاقستانعا ەڭ كوپ قانت يمپورتتايتىن ەل – برازيليا. بيىلعى جىلدىڭ قاڭتار-شىلدە ايلارىندا برازيليادان بىزگە 57،9 مىڭ توننا قانت اكەلىنگەن. قانت جىبەرەتىن ەكىنشى ەل – مولدوۆا. بۇل ەلدەن بيىل 38،9 مىڭ توننا قانت كەلگەن. ال 2014 جىلى مولدوۆا قازاقستانعا 700 توننا عانا قانت تاسىمالداعان بولاتىن. ال بيىل بۇل ەلدىڭ يمپورتى 55 ەسەگە دەيىن وسكەن. ودان بولەك قازاقستانعا بيىل بەلارۋستان 25،6 مىڭ توننا، پولشادان 18 مىڭ توننا جانە چەحيادان 14،1 توننا قانت اكەلىندى. سوندا بارلىعى قازاقستان بيىلعى قاڭتار-شىلدە ارالىعىندا شەتەلدەن 178،2 مىڭ توننا قانت ساتىپ العان بولىپ شىعادى.
قازاقستاندا دا قانت ءوندىرىسى جوق ەمەس. «ورتاازيالىق قانت كورپوراسياسى» ج ش س جىل سايىن 500 تونناعا جۋىق قانت وندىرۋدە. كورپوراسيا جامبىل جانە الماتى وبلىستارىنداعى «قانت»، «الماتى قانتى»، «الماتينسكيي ساحار»، «ازيا ساحار»، «كوكسۋ-شەكەر» سەكىلدى ءبىرقاتار قانت زاۋىتتارىن بىرىكتىرىپ وتىر. ەلىمىزدەگى ەڭ ءىرى قانت ءوندىرۋشى كومپانيانىڭ وتاندىق نارىقتاعى قۇمشەكەر مەن رافينادتى تولىقتىرۋداعى ۇلەسى زور. الايدا، بىزدەگى ءبىر قيىندىق – قانت قىزىلشاسى جوقتىڭ قاسى. ەلىمىزدە قانت قىزىلشاسى وسىرىلمەيتىندىكتەن، قانت الۋدا قيىندىق تۋىنداۋدا. فەرمەرلەر ءۇشىن دە قانت قىزىلشاسىن ءوندىرۋ وڭاي ەمەس. مەملەكەت قىزىلشا وندىرىسىنە سۋبسيديا بولگەن كۇننىڭ وزىندە، ءار گەكتاردىڭ شىعىنىن ۇستاۋعا قوماقتى قارجى جۇمسالادى ەكەن. سوندىقتان قانت قىزىلشاسىن وندىرۋگە ەشكىم قۇلشىنا بەرمەيدى. ال مۇنىڭ سوڭى ءبىرقاتار قانت زاۋىتتارىنىڭ ءوز جۇمىسىن توقتاتۋىنا سەبەپ بولدى.
قانت باعاسىن تەجەۋدىڭ ءبىر عانا جولى – سىرتتان كەلەتىن قانت يمپورتىن ازايتىپ، وتاندىق قانت ءوندىرىسىنىڭ جولىن اشۋ. بۇل دەگەنىءمىز – قانت قىزىلشاسى ءوندىرىسىن دامىتۋ دەگەن ءسوز. قانتتىڭ كوپ بولىگى وزىمىزدە وندىرىلسە، ىشكى نارىقتىڭ كەم دەگەندە 60 پايىزىن وتەسە، قانت قالتاعا سالماق سالماس ەدى.
