قاماۋدا وتىرعان ساياسي بەلسەندى، تىركەلمەگەن دەموكراتيالىق پارتيانىڭ جەتەكشىسى جانبولات مامايدىڭ اباقتىدان جازعان كەزەكتى حاتى جاريالاندى. ول قاڭتار وقيعاسىنىڭ شىندىعىن اشۋ، وقيعاعا تاريحي باعا بەرۋ مەن قازاقستاندا شىنايى ساياسي رەفورمانى جىلدامداتىپ جۇزەگە اسىرۋ قاجەتتىگى تۋرالى جازعان.
وپپوزيسيالىق ساياساتكەر اباقتىدا وتىرۋىنا بايلانىستى قاڭتار قاسىرەتى تۋرالى تىڭداۋعا قاتىسا المايتىدىقتان، ويىن حات ارقىلى جەتكىزگىسى كەلەتىنىن ايتادى.
ول قاڭتار وقيعاسى قازاقستاننىڭ عانا ەمەس، الەم تاريحىنداعى وتە سيرەك كەزدەسەتىن قاندى وقيعا دەگەن پىكىردە.
"بارىنەن دە اۋىر تيەتىنى، ەلدى قانعا بوياعان، بەيكۇنا سابيلەردى قىرىپ سالعان جەندەتتەر جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلماق تۇگىلى، بيلىكتىڭ جوعارعى ساتىسىندا وتىر. سالىستىرمالى تۇردە ايتساق، بۇنداي قىرعىنعا 1986 جىلى كسرو باسشىلارى دا بارعان جوق. بەيرەسمي دەرەكتەرگە قاراعاندا، الماتىداعى جەلتوقسان باس كوتەرۋى كەزىندە 168 ادام قازا بولعان. ال 2022 جىلعى قاڭتار قاسىرەتىندە تەك رەسمي دەرەكتەرگە سايكەس، 238 ادام وپات بولدى. جۇزدەگەن ادام ازاپتالدى. قانشاما ادام ناقاق جالامەن ءالى كۇنگە دەيىن اباقتىدا وتىر. الماتىداعى جاعدايدى ەندى 2020 جىلى بولعان بەلارۋس باس كوتەرۋىمەن سالىستىرىڭىز. لۋكاشەنكو ءقازىر الەمدەگى ەڭ قاتتى سانكسيالانعان باسشىلاردىڭ ءبىرى. ونىمەن باتىستىڭ بىردە-بىر مەملەكەت جەتەكشىسى قول الىسپايتىن جاعدايدا. ول دا ءوز ساياسي قارسىلاستارىن تۇرمەگە وتىرعىزىپ، كەيبىرىن ءولتىردى، نارازىلاردى ۇرىپ-سوقتى. ءبىراق، ءبىر ماڭىزدى نارسەگە نازار اۋدارىڭىز: لۋكاشەنكو حالىقتى تۇتاس اتقان جوق. ادامداردىڭ ءومىرى الاڭدا ۇزىلگەن جوق. وسى مىسالداردان-اق، قاڭتار قاسىرەتىنىڭ قانشالىقتى قاندى قىرعىن بولعانىن باعامداي بەرىڭىز.
دەسەك تە، قاڭتار وقيعاسىنا ءبىز قازاق تاريحىندا جوعارى باعا بەرۋىمىز ءتيىس. قازاقتىڭ تاريحى – سوڭعى ءۇش عاسىرداعى جەڭىلىس پەن قۇرباندىقتىڭ تاريحى بولماۋى ءتيىس. قاڭتار وقيعاسى – ريەۆوليۋسيالىق پروسەستىڭ ماڭىزدى مەجەسى. ونى ءقازىر تۇسىندىرەمىن. ال ءقازىر ايتاتىنىم، 4 قاڭتار كۇنى تەك قانا قۇربانداردى ەسكە الۋ، تاعزىم ەتۋ كۇنى عانا ەمەس، ۇلتتىق ريەۆوليۋسيا كۇنى بولىپ بەكىتىلۋى ءتيىس دەپ سانايمىن. ريەۆوليۋسيا دەگەن بيلىكتى كۇشپەن باسىپ الۋ، قىرعىن جاساۋ ەمەس. بۇل ءبىرىنشى كەزەكتە ساناداعى وزگەرىس، سانا ريەۆوليۋسياسى 4 قاڭتاردا جەڭىسكە جەتتى. بىرىنشىدەن، بيلىككە 30 جىل بويى جابىسىپ، ەلدى توناعان نازاربايەۆتار بيلىگى قۇلادى. ءبىر ادامنىڭ جەكە بيلىگى قۇردىمعا كەتتى. ەگەر قاڭتار وقيعاسى بولماعاندا، نازاربايەۆ ءالى دە «كۇن كوسەمى» بولىپ، ونىڭ اۋلەتىنىڭ قارا قۇرىم مۇشەلەرى قازاقستاندى بيلەپ-توستەپ وتىرار ەدى. ەكىنشىدەن، قاڭتار قاسىرەتىنە دەيىنگى ەزگى ەندى قازاقستاندا بولمايدى. وعان حالىقتىڭ توزبەيتىنى ءارى كوندىكپەيتىنى ءسوزسىز" دەيدى جانبولات ماماي.
ساياسي بەلسەندى قاڭتارداعى حالىق تولقۋى ريەۆوليۋسيالىق پروسەسستىڭ ءبىر كورىنىسى عانا، ەگەر بيلىك كۇردەلى وزگەرىستەردى جۇزەگە اسىرماسا، مۇنداي جاعداي قايتالانۋى مۇمكىن دەپ سانايدى.
"قازىرگى بيلىك "ورنىمىزدى ساقتاپ قالدىق، ەندى ەشتەڭە بولمايدى" دەپ ويلاسا قاتتى قاتەلەسەدى. سەبەبى، قاڭتار – ريەۆوليۋسيالىق پروسەستىڭ ءبىر مەجەسى عانا. حح عاسىرداعى رەسەيدەگى ريەۆوليۋسيالىق وزگەرىستەردى ەسكە الىڭىز. بۇل پروسەسس سوناۋ ءحىح عاسىرداعى دەكابريستەر قوزعالىسىنان باستاۋ الدى. ولاردى قۋدالادى، ايداۋعا جىبەردى، تۇنشىقتىردى. اقىرىندا بۇل 1905 جىلعى "قاندى جەكسەنبى" وقيعاسىنا اكەلەدى. ەلدى قانعا بوكتىرگەن نيكولاي پاتشا نە ىستەدى ارتىنشا؟ حالىقتى الدايمىن دەگەن ويمەن مەملەكەتتىك دۋما ينستيتۋتىن قالىپتاستىردى، ازداعان رەفورمالارعا جول اشتى. ءبىراق، بۇل رەسەي حالقىنىڭ ءومىرىن وزگەرتۋگە تۇبەگەيلى باستاۋ سالمادى. قازىرگى تىلمەن ايتقاندا، رەسەي پاتشاسى ساياسي رەفورمالاردىڭ ورنىنا ساياسي تەحنولوگيالاردى پايدالانىپ، ءبارىن سان سوقتىرامىن دەپ شەشتى. العاشقى ۋاقىتتا، ازداعان وزگەرىستەر قوعامعا جاعىمدى بولىپ كورىندى. ۇلتشىلدىقتى، ءدىنشىلدى قوزدىرىپ، ءبىرشاما ۋاقىت نيكولاي پاتشا رەسەي دالاسىندا ەداۋىر بەدەل دە جينادى. ءبىراق، ەلدە باستالعان ريەۆوليۋسيالىق وزگەرىستەردى توقتاتۋ ونىڭ قولىنان كەلمەدى. ءيا، 1917-جىلعى رەسەيدەگى اقپان توڭكەرىسىنە نەگىزگى سەبەپتەر ءى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس بولعانى راس. ءبىراق، ول سوعىس بولماسا، حالىقتىڭ كوتەرىلۋىنە باسقا دا سەبەپ تابىلار ەدى. ونىڭ ۇستىنە، 1917 جىلعى پەتەربورداعى توڭكەرىس نەدەن باستالدى؟ ناننىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنەن. ءبىراق، نان رەسەيدە مولىنان بار ەدى. ناننىڭ ازدىعى بار بولعانى، شەنەۋنىكتەردىڭ سالعىرتتىعىنان تۋىنداعان پروبلەما ەدى. الايدا، پەتەربورداعى ءورتتى باسۋ پاتشا بيلىگىنىڭ قولىنان كەلمەي، اقىرىندا ول قۇلاپ تىندى. بيلىككە جالعىز لەگيتيمدى ينستيتۋتتىڭ باسشىسى كەرەنسكيي يە بولىپ قالدى. ءبىراق، بۇل دا ۇزاققا سوزىلماعانىن ءبىز تاريحتان جاقسى بىلەمىز. بيلىككە كەلگەن بولشيەۆيكتەر دە ءوز تۇعىرىندا اسا ۇزاق وتىرا العان جوق. سەبەبى، رەسەي يمپەرياسى ءبىر عانا ورىس مەملەكەتىنەن تۇرعان جوق. تاۋەلسىزدىككە ۇمتىلعان، مەملەكەتتىگىن قۇرۋدى اڭساعان ۇلتتار اقىرىندا جەڭىسكە جەتىپ، 90-جىلدىڭ باسىندا ەگەمەندىككە قول جەتكىزدى.
قاڭتار قاسىرەتى دە ءبىزدىڭ تاريحىمىزداعى ريەۆوليۋسيالىق پروسەسستىڭ ءبىر كورىنىسى. ەگەر تاريحتان تەرەڭ حابارى بولسا، جاپپاي پسيحولوگيانى، ىشكى ساياساتتى تۇسىنسە، توقايەۆ بيلىگى ءدال ءقازىر كۇردەلى وزگەرىستەردى جۇزەگە اسىرۋى ءتيىس. سەبەبى بۇل بيلىك ريەۆوليۋسيالىق وتپەلى شاقتا تۇرعان توپ" دەيدى ول.
وپپوزيسيونەر پرەزيدەنت توقايەۆتىڭ الدىندا ەكى تاڭداۋ تۇرعانىن ايتادى.
"قازىرگى ارەكەتتەرىنە قاراعاندا، بۇل بيلىك تە ساياسي رەفورمالاردىڭ ورنىنا ساياسي تەحنولوگيالاردى پايدالانۋدا. توقايەۆتىڭ اينالاسىنا جينالعان يدەولوگ-سىماقتاردى جاقسى بىلەمىز. ءبىر كەزدەرى نازاربايەۆتىڭ ساياسي قۇيتىرقى قىزىنا جاقىن بولىپ، ونىڭ اينالاسىندا جۇرگەن، "اسار" پارتياسىنىڭ يدەولوگى، ساياساتتانۋشى "جاڭا قازاقستان" دەپ ەلدىڭ باسىن قاتىرامىن دەپ تىراشتانۋدا. بۇل ادامدار 19 ملن. حالىقتى الدايمىن، تاريحي پروسەستى سان سوقتىرامىن دەپ ويلايدى. مەملەكەتتىك اپپاراتتاعى ينتريگا ارقىلى ميلليونداعان قازاقتى باعىندىرامىز دەپ دامەلەنسە كەرەك. وسى ارالىقتا ابدەن بايىپ الساق، توناساق دەپ ارماندايدى. ءبىراق، بۇل ءتۇبى وپاتقا الىپ كەلەتىن قاتە تۇسىنىك. ەلدە ەشقانداي وزگەرىس بولماسا، حالىقتىڭ ءومىرى جاقسارماسا، اق ءيتتىڭ ورنىن كوك يت باسسا، بۇعان كىم كوندىكپەك؟ ريتوريكالىق سۇراق. دەمەك، ريەۆوليۋسيالىق پروسەسس توقتامايدى دەگەن ءسوز. ونىڭ اقىرى نە بولاتىنى، قانداي وزگەرىس اكەلەتىنى بەيمالىم. سەبەبى، ريەۆوليۋسيا – جەر سىلكىنىسى سياقتى جاعداي. ونىڭ قاشان بولاتىنىن ەشكىم بىلمەيدى. قايدا، قالاي باستالاتىنى دا بەيمالىم. ونىڭ الدىن الۋدىڭ ءبىر عانا جولى بار. حالىققا نە كەرەك ەكەنىن، ريەۆوليۋسيالىق پروسەستىڭ قوزعاۋشى كۇشى نە ەكەنىن ءتۇسىنۋ كەرەك.
بىرىنشىدەن، بارلىق وزگەرىستى ساياسي رەفورمالاردان باستاۋ كەرەك. تاۋەلسىز اقپارات قۇرالدارى، مىقتى ساياسي پارتيالار، اشىق، ءادىل سايلاۋ ارقىلى ىرىكتەلگەن پارلامەنت بولۋى ءتيىس. ونسىز باياعى جارتاس – سول جارتاس كۇيىندە بولا بەرمەك. ەكونوميكالىق ءوسىم، بيزنەستىڭ وركەندەۋى، جەمقورلىقپەن كۇرەستى ساياسي رەفورمالارسىز باستايمىن دەۋ جاي عانا ەلدى اقىماق ساناۋ نە ناقۇرىستىڭ ناق ءوزى بولۋمەن تەڭ. ساياسي رەفورمالار جۇزەگە اسسا عانا جاڭا يدەيالار، جاڭا تولقىندار شىعادى. ساياسي باسەكەلەستىكتە قازىرگى بيلىك ءسوزسىز جەڭىلەدى. سول سەبەپتى اقوردا ساياسي رەفورمانى جۇزەگە اسىرماي، ساياسي يمميتاسيامەن ۋاقىت سوزا تۇسكىسى كەلەدى. ءبىراق، توقايەۆتىڭ الدىندا ەكى جول بار: نە ساياسي رەفورمالاردى باستاپ، بيلىكتى ءوز ەركىمەن تاپسىرعان باسشى بولىپ قالۋ، نە ابىرويسىز، قانىپەزەر ديكتاتور رەتىندە تاريح جازاسىنا تارتىلۋ. ونىڭ جانىندا جۇرگەن قازىرگى ساياسي تەحنولوگتار مۇنداي كەزدە توقايەۆتان ءبىر ساتتە تەرىس اينالىپ، وزدەرىنە جاڭا قوجايىن ىزدەيتىنى انىق. سوندىقتان، ولاردىڭ ساياسي ويىندارىنا سەنىم ارتسا، بۇل تاريحي قاتەلىك بولارى ايقىن.
ەكىنشىدەن، قوعامدا ادىلدىك ورناۋى ءتيىس. ول نە دەگەن ءسوز؟ ادىلەتتى سوت، پروكۋراتۋرا، حالىقتىڭ قاۋىپسىزدىگىن قورعايتىن كۇشتىك قۇرىلىمدار قاجەت. پوليسيا ادامدى ازاپتاپ، پروكۋراتۋرا بۇعان كوز جۇمىپ، سوتتار ادىلەتسىز شەشىم شىعارسا، قوعامدا مەملەكەتتىك ورگاندارعا سەنىم ەش ۋاقىتتا ورنامايدى.
ۇشىنشىدەن، الەۋمەتتىك رەفورما قاجەت. تابيعي رەسۋرس بايلىعى جونىندە الەمدە 11-ورىن الاتىن قازاقستاندا حالىقتىڭ كەدەيشىلىكتە ءومىر ءسۇرۋى – نونسەنس. كەدەيشىلىكتىڭ شەگىندە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان 2،5 ملن. حالىقتى ەلەمەۋ، ولاردىڭ ماسەلەسىن شەشپەۋ مۇمكىن ەمەس. ونى شەشۋدىڭ بىردەن-بىر جولى نازاربايەۆتاردىڭ بار ۇرلاعانىن ەلگە قايتارۋ.
تورتىنشىدەن، توقايەۆ بيلىگى قاڭتاردىڭ تاريحي، ساياسي ءمانىن مويىنداۋى كەرەك. قازا بولعان بوزداقتاردىڭ وتباسىنا كوڭىل ايتىپ، ولاردان كەشىرىم سۇراۋى ءتيىس. ادام ولىمىنە قاتىسى جوق بارشا ازاماتتارعا امنيستيا جاريالاپ، تۇرمەلەردەن بوساتۋى كەرەك. بۇدان بولەك، شەتەلدە ساياسي سەبەپپەن قۋدالاۋعا تۇسكەن بارلىق ساياسي ەمميگرانتتارعا امنيستيا جاريالاپ، ولاردى ەلگە قايتارۋىمىز ءتيىس.
قاڭتارداعى سانا ريەۆوليۋسياسىنىڭ نەگىزگى تالابى وسى. ونى كورمەگەن بولىپ، تۇسىنبەگەندەي كەيىپ تانىتۋعا بولادى بيلىككە. ءدال سونى جاساپ تا جۇرگەنى انىق. ءبىراق، بۇل ماڭگىلىككە جالعاساتىن دۇنيە ەمەس ەكەنى ءسوزسىز" دەلىنگەن جانبولات مامايدىڭ حاتىندا.
جانبولات ماماي ءوزىن ساياسي كۇرەس جولىندا ءجۇرمىن دەپ سانايتىن ازاماتتارعا دا ۇندەۋ جاساپ، ولاردى قاڭتار وقيعاسىنىڭ شىندىعىن اشۋ جولىندا جۇمىلۋعا شاقىردى.
"وسى كەزەڭدە وپپوزيسياعا دا ويلاناتىن تۇس كەلدى دەپ سانايمىن. وپپوزيسيا دەگەندە بيلىكتىڭ استاۋىنان جەم جەپ جۇرگەن توپتاردى ايتىپ تۇرعانىم جوق. شىنايى ۇلتتىق مۇددەنى قورعايتىن، قاڭتاردا بۇعىپ قالماعان ناعىز ۇلتجاندى ازاماتتاردى ايتامىن. ولاردىڭ كىم ەكەنىن حالىق جاقسى بىلەدى. مىسالى، 4 قاڭتاردا وسى قوعامدىق تىڭداۋدا وتىرعان ازاماتتاردىڭ قايسىسى الاڭدا حالىقپەن بولدى؟ مىنە، سول ازاماتتار بىرىگىپ، بىرلەسىپ قيمىلداۋى ءتيىس. ەندىگارى، نازاربايەۆتىق ارانداتۋشىلارعا جول بەرمەي، ەلدىڭ ەرمەۋىنە جاۋاپكەرشىلىك الۋعا دايىن بولۋىمىز كەرەك. بۇدان بىلاي، شىنايى ۇلتجاندى ازاماتتاردى قارالايتىن توپتاردى حالىققا قارسى ادام رەتىندە تانۋىمىز ءتيىس.
قازىرگى تاڭدا پارتيا قۇرامىز دەگەن توپتار كوبەيدى. قۇرسىن. ولاردىڭ قايسىسى شىنايى ۇلت مۇددەسى ءۇشىن جۇرگەنىن انىقتاي الامىز؟ ەڭ نەگىزگى بەلگى – قاڭتار قىرعىنى شىندىعىن اشۋعا دەگەن كۇرەسى. سونىمەن بىرگە، قاڭتار وقيعاسىنان كەيىن اباقتىعا قامالعان ازاماتتاردىڭ بوستاندىعى ءۇشىن كۇرەستى ۇمىتپايىق. ءبىر عانا الماتىدا قانشاما جاستار ناقاق جالامەن تۇرمەدە وتىر. ولاردىڭ بولاشاعى نە بولماق؟ ۋاقىتى كەلگەندە بۇل ازاماتتار قاڭتار قاھارمانى بولىپ تانىلادى.
ءبىراق، ول ۋاقىتتى ءبىز كۇتىپ وتىرماۋىمىز كەرەك. ولاردىڭ باتىر، قاھارمان ەكەنىن ءقازىر مويىنداپ، تانۋىمىز كەرەك. وسى سەبەپتى مىناداي باستاما كوتەرەمىن: بارلىق تاۋەلسىز قوعامدىق ۇيىمدار، قۇقىق قورعاۋشىلار، جۋرناليستەر مەن ساياسي پارتيالار بىرلەسىپ، "قاڭتار قاھارمانى" ارنايى اتاعىن تاعايىنداۋى ءتيىس. ول جاي عانا اتاق بولىپ قالماي، مۇمكىندىگىنشە قارجىلاي سىيى دا بولعانى دۇرىس. ءوز باسىم بۇل اتاقتى قاڭتاردا كوك ءتۇتىننىڭ ىشىندە كوك تۋدى كوككە كوتەرگەن، ءوز جانىنان ارتىق كورگەن بەرىك ابىشيەۆكە بەرۋدەن باستاۋدى ۇسىنامىن. ءبىز ءوز باتىرلارىمىزدى قازىردەن باستاپ تانىپ، مويىنداۋعا ءتيىسپىز.
وسى ورايدا تاعى ءبىر ماسەلەگە توقتالۋىمىز كەرەك. ءابىر وقيعانىڭ باتىرلارى بولاتىنى ءتارىزدى، ونىڭ ساتقىندارى دا شىعادى. 1986 جىلى جەلتوقساندا جاستاردى قارالاعانداردى ءبىز ليۋستراسياعا ۇشىراتىپ، اشكەرە ەتپەدىك. نازاربايەۆ، ءمامي سەكىلدىلەر بيلىك باسىندا بولدى. ءبىرقاتار زيالىسىماقتار دا جاستارعا قارسى شىققانى بەلگىلى. قاڭتار تۇسىندا دا حالىقتى قارالاعان وڭباعاندار از بولمادى. اراسىندا دەپۋتاتتار، ادۆوكاتتار، جازۋشىسىماقتار بولدى. ولاردىڭ دا اتىن اتاپ، ءتۇسىن تۇستەۋ كەرەك. ول ءتىزىمنىڭ كوش باسىندا «قوعام قايراتكەرلەرىن ىندەرىنەن سۋىرىپ الىپ، سوتتاۋ كەرەك» دەگەن دەپۋتات-سىماق ايدوس سارىم تۇرۋى ءتيىس دەپ ويلايمىن. ارى قاراي دا ءتىزىمدى جالعاستىرۋ وڭاي. ونىڭ قازىرگى سەرىكتەرىن دە مىندەتتى تۇردە اشكەرە ەتەمىز. تۇرمەدە ەلدەگى جاڭالىقتاردى تەلەديداردان كورەمىز. بيلىكشىل، دالىرەك ايتساق، كارينشىل ساياساتتانۋشىلار ەلدەگى "رەفورمالاردى" اۋىزدارىنىڭ سۋى قۇرىپ ماقتاپ جاتادى. ءبىراق، مۇنىڭ وتىرىك ەكەنىن ءدال وسى تۇرمەدەن شىقپاي-اق كورىپ، ءبىلىپ وتىرمىن" دەيدى بەلسەندى.
حاتىنىڭ سوڭىندا جانبولات ماماي ساياسي رەفورمانى جەدەلدەتىپ جۇزەگە اسىرۋ مەن رەفورمانى بيلىكتەن تالاپ ەتۋدىڭ ماڭىزى تۋرالى ايتتى.
"ءبىر نارسەنى جاقسى ءتۇسىنۋ كەرەك: رەفورمانى بىرتىندەپ، تاسباقانىڭ ادىمىمەن جاساۋ مۇمكىن ەمەس. رەفورمانى تەز، قارقىندى جاساماسا، ول رەفورما بولمايدى. گرۋزياداعى سااكاشۆيلي رەفورماسى – سونىڭ مىسالى. ءبىر عانا سالانى رەفورمالايمىن، قالعانىنا كەيىن كوشەمىن دەۋ دە وتىرىك. سوندىقتان، بيلىكتەن جىلدام وزگەرىستەردى تالاپ ەتۋ قاجەت. ەڭ الدىمەن، بوستاندىق، ەركىندىك بولماي، ەلدە ەش وزگەرىس بولۋى مۇمكىن ەمەس. ەكىگە بولىنگەن ءبىر عانا كورەيانى الىڭىز. ءبىرى – دەموكراتيالىق، ەركىن، سونىڭ ناتيجەسىندە دامىعان مەملەكەت. ەكىنشىسى – توتاليتارلى، ديكتاتورلىق، ونىڭ كەسىرىنەن دامىماعان، كەدەي ەل.
"قازاق دەموكراتيانى تۇسىنبەيدى، بۇل بىزگە جات" دەگەن نازاربايەۆشىلاردىڭ ءسوزى باستان اياق وتىرىك. ءبىزدىڭ الدىمىزدا ەكى جول بار: ءبىرى – دەموكراتيا، دامۋ، قۋاتتى بولۋ، ەكىنشىسى – اۆتوريتاريزم، كەدەيشىلىك، ارتتا قالۋ. تاڭداۋ جاسايتىن كەز كەلدى دەپ سانايمىن. بەلگىلى سەبەپتەرمەن ءدال ءقازىر سىزدەردىڭ اراڭىزدا جوقپىن. ءبىراق، ويىم، رۋحىم سىزدەرمەن بىرگە. ەگەر 4-قاڭتار اينالىپ كەلسە، سول كۇنى بەيبىت ميتينگىگە شىعۋعا قالاي ۇندەسەم، ءقازىر دە سول قادامعا قايتا بارار ەدىم. نازاربايەۆتىڭ جەكە-دارا بيلىگىن توپالاڭ اسىرعان حالىقتىڭ باستاماشىسىنىڭ ءبىرى بولعانىما ەش وكىنىشىم جوق. ارينە، الداعى بىرنەشە جىلدى اباقتىدا وتكىزۋىم ابدەن مۇمكىن. ءبىراق، بۇعان دا دايىنمىن. مەنىڭ ءومىرىم قاڭتاردا وققا ۇشقان، قامالعان، ازاپتالعان قازاقتىكىنەن ارتىق تا ەمەس، كەم دە ەمەس. جۇرەگىمدە قۇدايعا دەگەن سەنىم بار. قازاقتىڭ جارقىن، ازات بولاشاعىنا دا سەنىمىم مول. تۇبىندە جەڭىسكە جەتەتىنىمىزگە كوزىم جەتتى. قوعامنىڭ، حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ قولداۋى دا قۋات بەرۋدە. الداعى سوتتا باسىمدى ءيىپ، ايىپتى بولىپ تۇرمايمىن. ماعان قارسى قوزعالعان قىلمىستىق ءىستىڭ ارتىندا كىمدەردىڭ تۇرعانىن، ولاردىڭ قىلمىسى تۋرالى اشىق ايتامىن. قاڭتاردا قان توككەندەردىڭ اتتارىن دا اشىق ايتامىن. سىزدەردى دە بۇل سوتقا شاقىرامىن. كىمنىڭ كىم ەكەنىن بىلەسىزدەر( دەيدى ول.
وپپوزيسيالىق ساياساتكەر، تىركەلمەگەن دەموكراتيالىق پارتيانىڭ ليدەرى جانبولات ماماي اقپان ايىنان بەرى قاماۋدا وتىر. ول الدىمەن قاڭتار وقيعاسى قۇرباندارىنا ارنالعان قارالى ميتينگتى ۇيىمداستىرعانى ءۇشىن 15 تاۋلىككە، ارتىنشا ەكى قىلمىستىق ءىس بويىنشا ەكى ايعا قاماۋعا الىنعان. 2022 جىلعى 10 ماۋسىمدا ۋاقىتشا قاماۋ مەرزىمى 2022 جىلعى 9 شىلدەگە دەيىن ۇزارتىلعان. وعان "قارابەت" دەگەنى ءۇشىن قۇقىققورعاۋ ورگانى قىزمەتكەرىن قورلادى، نەسيە امنيستياسىنا بايلانىستى "جالعان اقپارات" تاراتتى دەگەن ايىپ تاعىلعان. جاقىندا عانا جانبولات مامايعا قىلمىستىق كودەكستىڭ تاعى 2 بابى – 272-باپتىڭ 1-تارماعى (جاپپاي ءتارتiپسiزدiكتi ۇيىمداستىرۋ) جانە 274-باپتىڭ 4-تارماعى (كورىنەۋ جالعان اقپارات تاراتۋ) بويىنشا ايىپ تاعىلعانى بەلگىلى بولدى. جانبولات مامايدىڭ جاقتاستارى مەن ادام قۇقىعى سالاسىنداعى بەدەلدى حالىقارالىق Human Rights Watch جانە Amnesty International ۇيىمدارى بەلسەندىنى قۋدالاۋدىڭ ساياسي استارى بار ەكەنىن ايتادى.
پىكىر قالدىرۋ