وتكەن جىلى قازاقستان الەمدىك ۋراننىڭ 43%-ىن وندىرگەن ەكەن. ساحاراداعى تۇراقسىزدىق «سەرىكتەس» ىزدەۋگە ءماجبۇر ەتىپ، فرانسيا پرەزيدەنتى ەممانۋەل ماكرون رۋداعا باي ورتالىق ازيا ەلدەرىنە، سونىڭ ىشىندە قازاقستانعا كەلىپ-كەتتى. Bloomberg باسىلىمى فرانسيا باسشىسىنىڭ بۇل ساپارىنا «رەسەيدىڭ ارتقى اۋلاسىنا كىردى» دەگەن تاقىرىپ قويىپ، قازاق قوعامىن ءبىراز شۋلاتتى.

فرانسيادا يادرولىق رەاكتورلار بار، وعان قاجەتتى ۋران قازاقستان مەن وزبەكستاندا بار. سوسىن فرانسۋز جۋرناليستەرى ۋكرايناداعى سوعىس، سانكسيالار قازاق ەلىنىڭ رەسەيگە تاۋەلدىلىگىن ازايتىپ، جاڭا مۇمكىندىكتەر تۋعىزادى دەپ بولجام جاساپتى. راس، فرانسيا قازاقستانعا ءىرى ينۆەستيسيا قۇيىپ جاتىر. فرانسيانىڭ Orano SA يادرولىق كومپانياسى «قازاتومونەركاسىپپەن» بىرلەسكەن كاسىپورىن قۇرۋ ارقىلى قازاقستانداعى ۋران كەنىشتەرىن يگەرۋدە. نيگەردە بولعان توڭكەرىستەن كەيىن فرانسيا ءۇشىن ورتالىق ازيانىڭ ماڭىزى كۇشەيە ءتۇستى.

پاريج حالىقارالىق قاتىناستار ينستيتۋتىنىڭ عالىمى مايكل ليەۆيستون: «قازاقستان – فرانسيانىڭ ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىگىنىڭ كىلتى. ماكروننىڭ ساپارى ءپاريجدىڭ ىنتىماقتاستىقتى ارتتىرۋعا دايىن ەكەنىن ەسكە سالادى»، دەپتى.

سونىمەن قاتار، فرانسيا – قازاقستانعا اەس سالۋدى ۇسىنا الاتىن ەلدەردىڭ ءبىرى. ءبىزدىڭ ساراپشىلار ەگەر اەس سالدىرتاتىن بولساق، نە فرانسيا، نە وڭتۇستىك كورەيانىڭ ءبىرىن تاڭداعان ءجون دەيدى.

كوپشىلىك ءبىزدىڭ ەلدىڭ «رەسەيدىڭ ارتقى اۋلاسى» دەپ اتالعانىنا نامىستانىپ، ءبىراز شۇيلىكتى. ءبىراق ساياساتتانۋشى دوس كوشىم ەلىمىزدىڭ ساياسي كىرىپتارلىعىن ماڭدايىمىزعا باسقانى قازاقستاندى ماسقارالاۋ ەمەس، بۇل – شىندىق دەپ باعالادى.

– ساياسي جاعىنان دا، ەكونوميكالىق تۇرعىدان الساق تا، ءبىز رەسەيگە كىرىپتارمىز. رەسەي قازاقستاندى وزىنە تارتقان جوق، ءبىز ءوزىمىز باسىمىزدى تىقتىق. بيلىكتىڭ قالاۋى سول، ءوزىمىز سوعان دايىن بولدىق. جوققا شىعارىپ، شىر-پىر بولۋ كەرەك ەمەس. حالىق ءبارىن تۇسىنەدى، ءبىراق بيلىكتىڭ كوزقاراسى باسقا.

– ماكرون نە ءۇشىن كەلدى؟                              

– ارينە، ماكرون ەكىجاقتى بايلانىس ورناتۋ ءۇشىن كەلدىك دەيدى. ءبىراق مەن تولىق بىلەتىن ءبىر نارسە بار: مىنا قيمىل-قوزعالىستىڭ ءبارى قازاقستاندى رەسەيدەن ءسال-پال بولسا دا ىسىرۋ. ەكى كۇش بار: ءبىرى – باتىس پەن امەريكا جاعى، ەكىنشىسى – رەسەي. سودان كەيىن عوي، كوپۆەكتورلى، بەيتاراپ ساياسات ۇستانامىز، دەيدى ءبىز سياقتى مەملەكەتتەر. كوپۆەكتورلىقتى تاستاپ، ءبىر باعىتقا بۇرىل دەمەك، سونى ىسكە اسىرۋ جۇمىسى باستالدى. ە.ماكروننىڭ كەلۋىنىڭ باستى سەبەبى وسى. بۇعان دەيىن مۇناي ماسەلەسىن جەلەۋلەتىپ گەرمانيا دا كەلگەن، ءبىراق ولاردىڭ دا تۇپكى ماقساتى وسى بولعان.  

– ماقالادا قازاقستان سياقتى ەلدەردىڭ رەسەيگە قارسى سانكسيانى تەك قاعاز جۇزىندە عانا قولدايتىنى ايتىلادى. ءسىزدىڭ ويىڭىز قانداي؟

– ارينە، سانكسيانى ءبىز قاعاز جۇزىندە قولداپ وتىرمىز. ءبىر جاعىنان بۇۇ-نىڭ شەشىمدەرىن قولدايمىز دەيمىز، ءبىراق مويىنداۋ كەرەك، رەسەيمەن ەكونوميكالىق قانا ەمەس، اسكەري بايلانىستارىمىز وتە مىقتى، بىتە قايناسىپ كەتكەن. سوندىقتان ءبىزدىڭ بيلىك شاماسى جەتكەنشە رەسەيدىڭ سانكسيانى اينالىپ وتۋىنە جاعداي جاسايدى. بيلىك وكىلدەرى مەملەكەت تاراپىنان كومەك بەرمەيمىز دەيدى، كومەك جاساۋعا تىرىسپايتىن دا شىعار. ءبىراق جەكە اكسيونەرلىك قوعامدار، الىپساتارلار سياقتى بيزنەس تاراپىنان كومەك جاسالىپ جاتىر، وعان ەشكىم توسقاۋىل قويمايدى. ماسەلەن، قىرعىزستاندا رەسەيگە استىرتىن قىزمەت ەتكەن ەكى ءىرى نىسانعا سانكسيا سالىندى. مۇنداي جاعداي قازاقستانعا كەلۋى ابدەن مۇمكىن.