قازاقستاندىقتاردىڭ اجىراسۋىنا نە سەبەپ؟ قازاقستاندىق دامۋ ينستيتۋتىنىڭ زەرتتەۋىنشە، ەلىمىزدە ەرلى-زايىپتىلار ەڭ كوبىنە وپاسىزدىقتان، سودان كەيىن اتا-ەنەنىڭ ارالاسۋى، جوقشىلىق، زورلىق-زومبىلىق سالدارىنان اجىراسادى.

قىسقاسى – قىزعانىش اجىراسۋدىڭ ەڭ باستى سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى. قازىرگى زاماندا ايەلى كۇيەۋىنىڭ تەلەفونىن اقتارۋ، ونىڭ باسقا قىز-كەلىنشەكتەرگە باسقان ءلۇپىلى، جازعان حاتى وتباسىنىڭ بۇزىلۋىنا اكەلەدى ەكەن.

جەكە حات قۇپياسى دەگەن بار. زاڭ جاعىنان قاراعاندا ەرلى-زايىپتىنىڭ ءبىر-بىرىنىڭ تەلەفونىن اقتارۋ، جەكە قۇپياسىن بۇزۋ قانشالىقتى دۇرىس، دەگەن سۇراقتى Qamshy.kz زاڭگەر تلەۋجان كىشكەنەبايەۆقا قويدى. ونىڭ سوزىنشە، بۇل زاڭعا قايشى ارەكەت سانالادى.

– كەيدە ەرلى-زايىپتىلار اراسىندا مىناداي جاعداي بولادى: ماسەلەن، كۇيەۋىنە، نە ايەلىنە ءۇشىنشى تاراپتان عاشىقتىق سەزىممەن جازىلعان حاتتار كەلەدى دەلىك. ءبىراق وعان ايەلدىڭ، نە كۇيەۋىنىڭ كوڭىلى بولماۋى دا مۇمكىن. الايدا كوبى ول حاتتىڭ بايىبىنا بارماي، ءبارىن شىن قابىلداپ، اسىعىس شەشىم شىعارىپ، اجىراسىپ جاتادى. ول حات جالعان، بىرەۋدىڭ وتباسىن بۇزۋ ءۇشىن ادەيى جاسالعان قاستاندىق بولۋى مۇمكىن، نە بولماسا شىنىمەن دە بىرەۋ سىرتتاي عاشىق بولىپ جازۋى دا مۇمكىن. ءارتۇرلى جاعداي بولادى. سونداي جاعدايدىڭ سالدارىنان كوپتەگەن وتباسىلاردىڭ بۇزىلىپ جاتقانىن كورىپ ءجۇرمىز.

ەگەر شىنىندا، ءۇشىنشى تۇلعا بىرەۋدىڭ وتباسىن ادەيى بۇزۋ ءۇشىن بىرەۋدىڭ كىلتسوزىن  بۇزىپ،  اككاۋنتىن پايدالانىپ، ونىڭ قىلمىسى دالەلدەنسە، قىلمىستىق كودەكستىڭ 148-بابىنىڭ 1-بولىگىنە سايكەس، 2 مىڭ اەك-كە دەيىنگى مولشەردە ايىپپۇل، نە 600 ساعاتقا دەيىنگى مەرزىمگە قوعامدىق جۇمىستارعا تارتۋ، نە 2 جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە باس بوستاندىعىنان ايىرۋ كوزدەلگەن، دەيدى ول.

سونىمەن قاتار، زاڭگەر ەلىمىزدەگى ەرلى-زايىپتىلاردىڭ ءبىر-بىرىنىڭ جەكە قۇپياسىنا ورتاق دۇنيە سياقتى قاراۋى ءارى ايەل مەن كۇيەۋ ءبىرىن ءبىرى ءوز مەنشىگى دەپ ساناۋى دۇرىس ەمەس ەكەنىن ايتتى. زاڭ – ادامداردىڭ جەكە سەزىمدەرىنە ارالاسپايدى.

– بىزدە كۇيەۋى بولسىن، ايەلى بولسىن – ءبىر-بىرىنىڭ تەلەفونىن جەكەمەنشىك زات ەمەس، ورتاق دۇنيە رەتىندە كورەدى. ول دۇرىس ەمەس. كەز-كەلگەن ادامنىڭ جەكە ءومىرى، جەكە زاتى، قۇپياسى بولادى. ماعان كوبىنە ايەلدەر كەلىپ: «كۇيەۋىم كەتىپ قالدى. قالاي قايتارامىن. كوڭىلدەسىنىڭ ۇستىنەن ارىز جازسام بولا ما؟» دەگەن سەكىلدى سۇراقتار قويىپ جاتادى. ونىڭ باسىن باسقا ايەل اينالدىرىپ الدى ما، الدە كۇيەۋى ءوزى عاشىق بولىپ، كەتىپ قالدى ما – ول ادامنىڭ جەكە ءومىرى، وعان زاڭمەن ەشقانداي تىيىم سالىنباعان. سونداي-اق، ايەلدىڭ ءوزى دە كوڭىلدەس تاۋىپ السا دا، ءتىپتى بىرەۋ توقال السا دا، ونداي ماسەلەلەرگە زاڭ ارالاسپايدى. زاڭدا «سەن ۇيلەنگەن ەكەنسىڭ، ياعني، ەندى باسقا بىرەۋگە عاشىق بولماۋىڭ كەرەك» دەگەن ۇعىم جوق. سوندىقتان ايەلدىڭ كۇيەۋىم «تەك مەنىكى بولۋى كەرەك» دەۋى قاتە پىكىر، دەپ قوستى ول.

پسيحولوگ سايان رىسپايەۆتىڭ ايتۋىنشا، ەرلى-زايىپتىلاردىڭ ءبىرىن-بىرى اڭدۋى ماسەلەنى شەشپەيدى، كەرىسىنشە، تەك ۋشىقتىرادى.

– ارينە، ايەل كۇيەۋىنىڭ تەلەفونىن اقتارىپ، ونىڭ كىمگە قانداي لايك باسقانىن تەكسەرۋى –سەنىمسىزدىكتىڭ سالدارىنان بولادى. ەگەر ايەل شىنىندا دا كۇيەۋىنىڭ جەكە حاتتارىن وقىپ قويىپ، ۇستاپ السا، ءبىز ول ايەلدەردى كوركەم مامىلەگە شاقىرامىز. ياعني، كۇيەۋىمەن ۇرسىسۋدان پايدا جوق ەكەنىن، ودان ماسەلە تەك ۋشىعىپ كەتەتىنىن ايتامىز. بىرىنشىدەن، ول اجىراسۋعا الىپ كەلەدى. ارينە، كۇيەۋىنىڭ  بوتەن ايەلگە قاراپ، وپاسىزدىق جاساۋى دۇرىس ەمەس. ءبىراق ايەلدىڭ دە كۇيەۋىنىڭ تەلەفون اقتارۋى دۇرىس ەمەس. وسى ورايدا كۇيەۋى ايەلىن “مەنىڭ تەلەفونىمدى رۇقساتسىز اقتاردىڭ” دەپ ايىپتاپ، اجىراسۋى مۇمكىن. ەگەر دە كوركەم مامىلەدە سويلەسەتىن بولساق، نەلىكتەن كۇيەۋى وزگە ايەلدەرگە لايك باسىپ، پىكىر جازىپ ءجۇر دەگەنگە كەلسەك، وعان قارىم-قاتىناستا ءبىر نارسە جەتىسپەۋى مۇمكىن. ياعني، جىنىستىق قارىم-قاتىناس، كوڭىل جەتىسپەسە، ول وپاسىزدىق جاساۋعا اكەلەدى، دەيدى ول.

سونىمەن، ەرىنىڭ تەلەفونىن اقتارۋ – ايەلدەردىڭ وز-وزىنە دەگەن سەنىمسىزدىگىنەن تۋىندايدى ەكەن. كوپتەگەن ايەلدەر ءوزىنىڭ سۇلۋلىعىنا، دەنە پىشىمىنە كوڭىلى تولماي، كۇيەۋىم ماعان قىزىقپايدى دەگەن قىڭىر سەنىمدى ءوز ميىنا قۇيىپ الادى.

– وزىنە-وزى سەنىمسىز ايەلدەر قايتەدى؟ ولار «ءقازىر كۇيەۋىم جۇمىسقا بارسا، وعان باسقا ايەلدەر قاراسا، ول باسقا ايەلمەن سويلەسسە، سوسىن ول مەنەن كەتىپ قالادى دەگەن سەكىلدى ويدا جۇرەدى. ال ەگەر ايەل ءوزىنىڭ «تابيعي جاراتىلىسىنا» كوڭىل ءبولىپ، ءوزىن-وزى جان-جاقتى دامىتىپ، ايەل ءرولىن دۇرىس اتقارىپ، كۇيەۋىنە سەنىپ، ءوزىن تولىققاندى سەزىنسە، ونداي ايەل كۇيەۋىن اڭدىماس ەدى. كەرىسىنشە، ونداي ايەلدەرگە كۇيەۋى قايتا عاشىق بولادى، دەيدى سايان رىسپايەۆ.

بۇل جەردە ايەلدەر ءۇشىن ءوزىن ءوزى دۇرىس باعالاۋى ءبىرىنشى كەزەكتەگى ماسەلە بولۋى كەرەك ەكەن.