بۇگىن ءىح حالىقارالىق "شابىت" فەستيۆالىنىڭ گران-پري يەگەرى. رەسپۋبليكالىق ءمۇشايرالاردىڭ، "التىن قالام"، "ۇركەر-ۇمىت" ادەبي بايقاۋلارىنىڭ جۇلدەگەرى، سىرشىل اقىن، قالامى قارىمدى جۋرناليست باقىتگۇل باباشتىڭ تۋعان كۇنى.   اقىن اپايىمىزدىڭ شىعارماشىلىعىنا شالقار شابىت،  وتباسىنا  باق-بەرەكە تىلەي وتىرىپ،  جىرلارىن نازارلارىڭىزعا  ۇسىنامىز...   قار قىزىنىڭ حاتى

ورالحان بوكەيگە

I. ءاپپاق... الەم... ءاپپاق مارجان اينالام. جانىم-كوكتە، جەردە جۇرگەن قۇر سۇلدەم. نەگە وسى مەن، قايىرىمسىز دۇنيەدەن قايعى الام؟ نەگە وسى مەن، ءسىز جايلى ويلاپ، كۇرسىنەم؟ ءاپپاق... الەم... ادىرا! تۇنگە عانا قۇمارتادى جاس جانىم. (قارالىعى ءۇشىن بە؟) الما-قىز ەم، قاپيادا قارعا اينالا باستادىم، قارا نيەت قوڭقاي شالدىڭ ىسىنەن... ءاپپاق... الەم... ءمولدىر مۇڭنىڭ مونشاقتارىن تەرەمىن. ۋىسىمدا - تولى ب ا ق. اق قار كەشىپ، مەن ءسىزدى ىزدەپ كەلەمىن. ىستىق، مۇ-ۇ-ۇ-ۇزداي جۇرەگىمدى قولىما اپ... ءىى. ايىرتاۋدا... تاعى دا ءتۇن. قارا ءتۇن. مەن وتىرمىن سىزداپ سىڭار قاناتىم. كىم بىلەدى پەرىشتەلەر مەكەنىن؟ كىم بىلەدى جولدى سىزگە باراتىن؟ ايىرتاۋدا... قورعالادى بۇگىن اي. اق جۇزىمنەن سورعالادى جاس تاعى. ءورىمتالداي ءومىرىمدى، ءتۇبى لاي، سۋى دا سور تەڭىز ەتىپ تاستادى... ايىرتاۋدا... كوڭىلىمنەن كۇي كەتىپ، بولمىسىمدى بەلگىسىزگە بيلەتىپ. كىم بىلەدى، ءالى قا-ا-انشا جۇرەمىن، بوز دالادا بوس شانامدى سۇيرەتىپ؟ شىعىس ۇلى! مەنىڭ ءحۇسني-حالىمدى، شىڭعىستايدا بىلە مە ەكەن بۇعىلار؟ تاۋ جاڭعىرتىپ تۇندە سالعان ءانىمدى، سىزدەن باسقا، سىزدەن باسقا كىم ۇعار؟ ءىى! اعاتاي! جەتتىڭ بە ايعا، الىستاپ  ارمانىمنان، بەيۋاقتا كەتتىڭ قايدا، «بەيعۇمىر جالعانىمنان»؟   باقىتقا شولدەدىم مەن. (ەلگە نە بەرەم ۇلگى؟) ايتار ما اۋليەكول، سۇراسام دەرەگىڭدى؟   جاي تۇسكەن جانىم-جارا، جاھاننىڭ سىزى قونىپ. ۇلبىگە شاقىرسام با، ءۇندىنىڭ قىزى بولىپ؟   اعاتاي! جوعالتپادىم ءسىز بەرگەن ار جۇزىگىن. ءجانى-ورت، تانى-دەرتتى باياعى قار قىزىمىن.   الىستا - قۋانىشىم، قاسىمدا نالا قالىپ، ءسىزدى ىزدەپ اق تولقىنى، بۇقتىرما بارادى اعىپ...   اقشوقى باۋرايىندا اداسقان كەربۇعى كىم؟ داۋاسىن تابا الار  ما ەم مەن ونىڭ شەر-مۇڭىنىڭ؟ ءمىناجات ەتتىم تاعى، تاڭىرگە تىزە بۇگىپ. كەزىگىپ قالام با دەپ كوزىمدە جۇزەدى ءۇمىت... ءار ءتۇنى الاڭدايمىن. ءار كۇنى تاپپاق بولام. ءبارىبىر... بارا المايمىن... اينالام - ءاپپاق تۇمان. اعاتاي! جەردە ءالى جالعاسۋدا، قوڭقايدان قالعان لاڭ. بەيمەزگىل نەگە كوشتىڭ،  «بەيعۇمىر جالعانىمنان؟؟؟». ***

دوسىم ەدى كەشە - مۇڭ. تۇتقىنىمىن سەن كەلمەيتىن قالانىڭ. سەن جۇرمەيتىن كوشەنىڭ جانە ەسىكتىڭ سەن ەشقاشان اشپايتىن. تاعدىرىمدى مەن دە ءبىر كۇن تاستايمىن، ەلەڭ قىلماي ەلدىڭ كۇڭكىل - وسەگىن، جاپىراقتىڭ جانارىنا كوشەمىن.

دوسىم بۇگىن جەل عانا. وزگە الەمدى كوزىمە دە ىلمەيمىن. ءان سالادى ول تەرەزەمنىڭ سىرتىنان. كىمنەن سەنى قىزعانامىن، بىلمەيمىن، جانىمدى جەپ قويدى ايتەۋىر ءبىر كۇمان... ەسكى دوسىم ەستەلىك، ەكەۋمىزدى توگىپ وتىر كەستە قىپ. ...مەن ءبىر كۇنى كەتەمىن بۇل شاھاردان، تاۋسىلادى تاتار ءدام. ۇشام كوككە قاپ-قارا گۇل قولىمدا، قاپ-قارا مۇڭ... جەل تۇرادى جولىمدا... جانىم، سوندا بەيىتىمە كەلمە سەن. بۇل قالاعا كورسەتپەشى جاسىڭدى! جۇرەگىڭدە جىر قىپ قانا تەربە سەن، كورمەي-اق قوي مەنىڭ قۇلپىتاسىمدى. جالىن قىلىپ جانىمنىڭ بار ارايىن، جانارىندا جاپىراقتىڭ، سوسىن سەنىڭ جۇرەگىڭدە، جۇرەگىڭدە قالايىن...

***

جەرورتادا جولىققان جارىعىم-اي، جارىعىم! جاھاندا جوق جارقىلمەن جانارىمدى قارىدىڭ. نە ىستەي الام سەن ءۇشىن؟ نە كەلەدى قولىمنان؟ كەشىرەدى ءبىزدى كىم تايقىپ كەتسەك جولىنان؟

كەشىرە مە ءبىزدى اسپان، بۇلتپەن بىرگە جەلگەن كۇن، ساعان دەيىن جانىمدى قالاي ساقتاپ كەلگەنمىن؟ ءباسى كەتكەن بۇل عۇمىر تىڭدار ما ەكەن داتىمدى؟ قاسىرەت قوي ەشكىمگە ايتا الماۋ دا اتىڭدى! تەبىرەنەر سوزىڭنەن مۇڭ سىڭەتىن رەڭىم، تەك ەرىنىم كۇبىرلەپ، كۇرسىنەدى جۇرەگىم. بوپ-بوز ەدى دۇنيە - بازارى بوپ كەلدىڭ سەن، جاسى كەپپەس جىرىمنىڭ عازالى بوپ كەلدىڭ سەن! ون سەگىزىم ورالىپ، كوڭىلىممەن كۇي ەمگەن، وت سەزىمگە تونالىپ، سەنى شەكسىز سۇيەم مەن! سەن سونبەشى! ءومىردىڭ ونسىز-داعى ءبارى مۇڭ. جەرورتادا جولىققان جارىعىم-اۋ! جارىعىم!

**

- ماعان ارناپ ولەڭ جاز، -  دەپ سۇرادىڭ.

ءدال وسى ءسات كەلىپ وتىر جىلاعىم. ءدال وسى ءسات، جاپىراققا اينالىپ، تەرەزەڭنىڭ تۇسىنا كەپ قۇلاعىم، كەلدى مەنىڭ. مالىنىپ اق جاڭبىرعا، سەن تۇرساڭ عوي، سەن تۇرساڭ عوي الدىمدا! جانارىڭا قوناقتاعان ارايدان، شاتتانايىن، شۋاق شاشىپ جولىما. ال ايتپەسە، پەندەلەردىڭ پەيىلىنەن قارايعان. جاپىراقپىن. الما مەنى قولىڭا.   اياما دا. سۇراما دا ءحالىمدى. مەن جاتايىن جاۋراپ جەردىڭ بەتىندە. ءاپپاق جاڭبىر ايمالاعان جانىمدى، ەندى سەن كەپ لاستايىن دەدىڭ بە؟   -         ماعان ارناپ ولەڭ جاز، - دەپ سۇرادىڭ. سەنسىز دە مەن دەرتتى ەدىم عوي! نە بولادى ءورتتى - ورتپەن وشىرسەم؟ ءدال وسى ءسات كەلىپ وتىر جىلاعىم. ...كەشىر سەن! ** زاڭعار كوكتەن قولىن سوزىپ تۇر اي دا. جۇلدىز بىتكەن جانارىنان جىر سىعىپ. ساعان مەنى قيناپ قويعان ۇنايدى، ءا؟ قىزعاندىرىپ، قىرسىعىپ! تار ماڭدايعا سىيىپ ەدى ب ا ق قاشان؟ از با ءومىردىڭ قاسىرەتى، قايعىسى؟ جۇرەگىمە سەن كەپ الاۋ جاقپاساڭ، ۇقپادى دەپ وكپەلەيىن قاي كىسى؟ بۇل ازاپتىڭ (جانىمدى ورتەپ ءجۇر ءالى)، باسى بار ما، بولار قاشان اياعى؟ اي بەتىنە جاسىم تامسا، كىنالى – ساعىنىشىم باياعى... *** وكىنبەيمىن. ولەردەي سۇيگەنىم شىن. سەن عانا دەپ ءومىردىڭ ماعىناسى، سەن عانا دەپ بازارىم، باعىم اسىل. ءبىر-اق كۇندە ءبارى ۇمىت بولعانى ءۇشىن، جۇرەگىڭە كىنا ارتىپ نەعىلاسىڭ؟   جەردەن ءبىراز بيىكتەپ كەتىپ ەدىم، شەرگە ورانىپ ورالدى كوكىرەگىم. كىنالاما قىرسىقتاۋ مىنەزىمدى. كىنالاما جۇرەكتى، وتىنەمىن.   ەندى ءوزىڭسىز، بىلمەيمىن، كۇلە الام با؟ سەرگەلدەڭ كوپ بولادى - اۋ، ءسىرا، ادامدا؟ قىز بىتكەننەن قىزعانىپ، جىلاپ قالار جاسى كەپپەس  جۇرەكتى، كىنالاما. ۇشا الماسا قايتەيىن ورگە قۇسىم، تۇسە الماسا تومەنگە توردەگىم شىن. كىنالاما. مەنىڭ زاعيپ كوزدەرى جۇرەگىمنىڭ، جازالى ەمەس تەك سەنى  كورگەنى ءۇشىن... ** ميزام دا ءوتتى. كۇرسىندىرىپ، كۇلدىرىپ. كىرپىگىمە ءموپ-مولدىر شىق ءىلدى ءۇمىت. اق اجەمنىڭ الاقانى سەكىلدى، سامال ءسۇيدى بەتىمدى. اق ساۋلەسىن توگەدى ءۇنسىز جانارعا اي. ءبىر مەيىرگە جۇرگەنىمدى-اي قانا الماي! سۇيگەنىمنىڭ (قۋ سەزىمنىڭ الەگى)، سۋىق بۇگىن سالەمى. كۇنتىزبەدە ءان سالادى اقىراپ. ونىڭ دا ءانى، مەنىڭ دە ءانىم – جاپىراق. اق قايىڭ تۇر كۇزگى جەلگە تونالىپ، مەن دە ەرتەڭ كەتسەم بە ەكەن جوعالىپ؟؟؟ ** دەرتىڭە قالاي توزەمىن، سەنسىز دە سىنىق قاناتىم. اداسقان مەن ءبىر ءسوز ەدىم – ءتاڭىرىم عانا تاباتىن. جازمىشىم جۇمباق جاسىرعان، جاۋابىن مەن دە ۇمىتتىم. جاۋراعان مۇزداي عاسىردان، جانىمدى نەگە جىلىتتىڭ؟ جىلىتتىڭ نەگە جانىمدى، ورتەنىپ كەتسىن دەدىڭ بە، ۇمىتىپ مۇلدە بارىمدى، دەرت ەمىپ كەتسىن دەدىڭ بە؟ كوردىم دە سەنى، كۇيگە ەندىم – قالىقتاپ كوكتە جۇرگەندەي. ۇمىتتەنۋدى ۇيرەندىم – ۇركەنشەك كوڭىل ۇندەمەي. جەر باسىپ جۇرگەن سۇلدەم تەك، اقشا بۇلت بولدى اڭسارىم. مەن مۇلدە ءومىر سۇرگەم جوق – ارمانداۋمەنەن شارشادىم! تۇمان دا تۇمان تاڭداردان، قالايشا تاپتىڭ سەن مەنى، جازىلماي قالعان ماڭدايعا، ەي، تاعدىرىمنىڭ كەرمەگى؟!! تۇمار قىپ جىرعا تاعاتىن، قاسيەت تۇنعان كوز ەدىم. سەنسىز دە سىنىق قاناتىم. دەرتىڭە قالاي توزەمىن؟؟؟-- اي دا بولعىم كەلمەيدى، اسپانى بار. اسپانى بار، عازالى، داستانى بار. مەن گۇل بولعىم كەلەدى، دۇنيەنىڭ ۇلىلىعىن تامىرسىز تاستان ۇعار.   كۇنىم دەپ تە الداما. كۇن ەمەسپىن. جانىمدى ورتەپ ءجۇر ءالى مۇڭ. ەلەس. ءتۇن. مەن گۇل بولعىم كەلەدى قولىڭداعى، سۇراي الماي جۇرسە ەكەن سەنەن ەشكىم. ساباعىما تۇسىرمەس ۋاقىت سىزىن، اق كۇلتەمە جىرىمنان جاقۇت ءتىزدىم. ەڭلىك گۇل ەدىم مەن. قىزعالداققا قولىڭ سوزدىڭ. قايتەمىن... (باقىتسىزبىن). ** باقىتىم سەن دەمەيدى ەندى، ۋاقىت ەمدەمەيدى ەندى. قاپىدا كەز بولعانى سول، التىن دا جەز بولعانى سول؛ ارىمە مۇڭ تۇنادى،  ءبارى دە ۇمىتىلادى، جىلاما، جۇرەگىم مەنىڭ! تاعدىرىم تالقان بولسا دا، ار-مۇڭىم ارقاندالسا دا، وتىنا كۇيگەنىم ەدى، ورتەنىپ سۇيگەنىم ەدى. كەسەلگە بۇل شىدار كۇز، كىنالى ءبىز شىعارمىز، جىلاما، جۇرەگىم مەنىڭ! اسقاردان قۇلاماۋ ءۇشىن، باسقاعا جىر ارناۋ ءۇشىن، تۇندىگىن كوڭىل تۇرەر مە ەد، قايتادان ءومىر سۇرەر مە ەد... كەشەنىڭ كەلمەيتىنى ءۇشىن، تەك ەلەس تەربەيتىنى ءۇشىن، جىلايىق، جىلاساق ەگەر...