Qazaq halqy «qyz» degen sózdiń ózin ádemiliktiń, ádeptiliktiń, ınabattylyqtyń, sulýlyqtyń belgisi dep tanyǵan. Qyz balanyń uqyptylyǵyn, sheberliligin, súıkimdililigin, janynyń náziktigin, óner- bilimge beıim turatynyn joǵary baǵalap, osy qasıetterin naqyl sózder arqyly erekshe kórsetken. Mysaly: «Qyzdyń jıǵan júgindeı», «Qyzdyń tikken kestesindeı», «Qyz – eldiń kórki», «Jaqsy qyz – jaǵadaǵy qundyz», «Yrys aldy – qyz», «Qyzy bar úıdiń – qyzyǵy bar», t.b. Qazaq halqy qyz balany ardaqtap, mápelep ósirgen, kóńilin qaldyrmaǵan, oǵan qarsy sóılemegen.  Ádemi, kórikti, shyraıly, ásem, sulý, ajarly, arý dep sıpattalatyn qyzdarymyzdyń jan dúnıesi názik, adal mahabbat ıesi bolǵandyǵyn, dáýletke, baılyqqa, jıhazǵa qyzyqpaǵandyǵyn, mahabbat atty asyl sezimdi aıryqsha qasterlep, aıalaǵandyǵyn jyr-das­tandardan bilemiz. Keń baıtaq uly dalany mekendegen halqymyzdyń bir tilde sóılep, ádet-ǵuryp, salt-dástúriniń, minez-qulyqtarynyń da birkelki uqsas bolyp kelýi burynǵy ótken Domalaq ana, Aısha bıbi, Jaǵan begim, Nurbıke hanym, Aıǵanym, Ulpan, Zere, Uljan syndy dana analarymyzdan qalǵan úlgi-ónege. Erke qyz, ımandy áıel, qasıetti ana solardan shyqqan. Sóıtip, qazaqtyń batyl, aqyn, aqyldy qyzdary ultty tárbıeledi. Máselen, «Batyrlar jyryndaǵy» Qurtqa, Gúlbarshyn, Aqjúnis, Nazym sekildi páránji-sátir kımegen, sóıte tura erkindik pen eserliktiń arajigin ajyrata bilgen parasatty, tapqyr, tózimdi, ónerli, shashyn tóbesine túıip jaýǵa shapqan batyr qyzdar er azamatqa qıyn-qystaý kezde aqylshy, senimdi serik bola bildi. Bizdiń qyz-kelinshekterdiń boıyn­da izettilik, ar-uıat, uıalshaqtyq, úlkenniń aldyn kese-kóldeneń kesip ótpeý, janashyrlyq qasıetter basym. Óıtkeni qyz balaǵa jastaıynan úı sypyrýdy, tósek jınaýdy, tazalyq saqtaýdy, as pisirý, shaı quıý, keste tigý sekildi jumystardy úıretýdi anasy men ájesi óz mindetterine alǵan. Búginde osy bir jaqsy dástúrge selkeý túsken be, qalaı? Qazirgi kúni keıbir qyzdar jat qylyqtarǵa áýestenip barady. Mektep qabyrǵasynda júrgen birsypyra qyzdarymyz jarassyn-jaraspasyn denelerin jartylaı jalańash qaldyratyn kıimder kıip, qymbat áshekeıler, altyn taǵyp, bet-aýyzdaryn boıap, ózderiniń ınabat­tylyǵy men sypaıylyǵyna, jastyq jarasymdylyǵyna nuqsan keltirýde. Mádenı oryndar men kóshede shashtaryn jalbyratyp jaıyp júretin qyz kelinshekter kóp. Shashty jınap, býyp, túıip qoıýdyń ózindik ereksheligi bar emes pe edi? Turmysqa shyǵý máselesin keıinge ysyryp, ádemi kólik minýdi, jeke basyna úı satyp alýdy, jıǵan-tergenin dýmandatyp ótkizýdi, shetelge saıa­hat jasap, daıyn as ishýdi ádetke aınaldyrǵandardyń qatary kóbeıip barady. Elimizde 26 myń otbasy bir balaǵa zar bolsa, 500 myń kári qyz bar ekendigi týraly málimet bar. Jyl saıyn 120 myńdaı túsik tirkeledi eken. Osynyń ózi-aq ulttyq tálim-tárbıe ju­mystarynyń deńgeıi tómendep ket­ken­diginen bolyp otyrǵan jaıt deýge bolady. Al ata-anasyn, týystaryn, ustazyn, elin, jerin, halqyn súıetin názik jandylardan óz shańyraǵyn ardaqtaıtyn, balalaryn janyndaı jaqsy kóretin qamqor ana shyǵary sózsiz. Óz ana tilinde erkin sóıleıtin, týǵan tarıhyn jetik biletin jáne halqynyń salt-dástúrin, ádet-ǵurpyn saqtaıtyn, baǵalaıtyn oǵan úlken qurmetpen qaraıtyn, ulttyq rýhy, adamı qundylyǵy joǵary qyzdar týraly áńgime basqa. Eń bastysy, ult tárbıeshisi – ana ekendigin búgingi jelkildep ósip kele jatqan arýlarymyz esten shyǵarmaǵany jón. Nurlan QUMAR