Álemdik basylymdar qazaqstandyq bıliktiń keıbir soltústik aýdandardaǵy jaǵdaıǵa alańdaýy men eldiń etnıkalyq quramynyń ózgerýi jaıly jazdy, - dep habarlaıdy «Qamshy» portaly Azattyqqa silteme jasap.

Máselen, brıtandyq Reuters aqparat agenttigi  «Ýkraınadan keıin Qazaqstan etnıkalyq orystardyń avtonomıasy bastalǵanyna alańdaıdy» degen maqala jarıalady, onda Qostanaıdaǵy jaǵdaı sıpattalady.

SOLTÚSTİKTEGİ SENİMSİZDİK

Avtordyń jazýynsha, demografıalyq turǵyda aımaqtyń ýkraınalyq Qyrym túbegi men shyǵys Donbass oblysyna uqsastyǵy kóp. Atalǵan jerlerde orystildi toptar Máskeý kómegimen Kıevtiń qaramaǵynan shyqqan bolatyn.

«Soltústik Qazaqstanda separatıstik búlik joq, biraq 18 mıllıon halyqtyń besten birinen astamyn quraıtyn etnıkalyq orystar ózderin barǵan saıyn senimsiz sezinip, Ýkraınadaǵy separatısterge búırekteri burady» dep jazady ol.

Maqalada Máskeýdiń Qazaqstandaǵy separatızmdi qoldaıtyny týraly eshqandaı belgi joq ekeni aıtylady, biraq Reseı memleketti qadaǵalap otyrǵysy keledi deıdi. Reuters «qartaıyp bara jatqan prezıdent Nursultan Nazarbaevtyń» ornyna kim keletini áli belgisiz ekenin eskertip, jańa memleket basshysy Reseımen jaqsy qarym-qatynasta qala ma, joq pa – ol jaǵy belgisiz deı kele, Ýkraınanyń Reseımen arazdasýy separatıstik búlikke ákep soqqanyn eske salady. 

Qazaqstandaǵy orys dıasporasy 3,7 mıllıon adamdy quraıdy jáne Ýkraınadan keıingi sany jaǵynan ekinshi orynda tur, al eldiń soltústik jáne shyǵys aýdandarynda Reseımen baılanysy zor iri ónerkásip kásiporyndary ornalasqan. Reuters-tiń jazýynsha, Qazaqstannyń ákimshilik qurylymynan Qostanaı oblysy barlyǵynan kóp japa shekken.

Qostanaı turǵyndary separatıstik kóńil-kúılerin kópshilik aldynda bildirmeıdi, al eki mashınanyń biri taǵyp júrgen Georgıı lentasyn Ekinshi dúnıejúzilik soǵys jeńisine degen qurmetpen túsindiredi, ony Ýkraınadaǵy reseıshil separatısterdi qoldaý belgisi demeıdi.

ORYSTARDYŃ AZAIÝY

Japonıadan shyǵatyn Diplomat gazeti «Orystar nelikten Qazaqstannan ketip jatyr?» degen saýalǵa jaýap izdeıdi. Memleket 1991 jyly Sovet Odaǵyna táýelsiz bolǵan kezde, Qazaqstan baıyrǵy ulty el halqynyń kópshiligin quramaǵan jalǵyz sovettik respýblıka bolǵanyn aıtady.

Sol kezde qazaqtardyń sany turǵyndardyń 40 paıyzyn qurady, bul etnıkalyq orystardan sál ǵana kóp edi. Shırek ǵasyr ótken soń, sońǵy sanaq boıynsha, etnıkalyq qazaqtardyń sany turǵyndardyń 70 paıyzyn qurasa, etnıkalyq orystar 20 paıyz bolyp shyqqan.

«Bul tosyn jańalyq emes edi – barlyq postsovettik elderdiń etnıkalyq quramynda aıtarlyqtaı ózgerister boldy. Biraq Qazaqstannyń jaǵdaıy tipti erekshe, jańa esepterdiń arqasynda etnıkalyq qazaqtardyń osyndaı az ýaqyt ishinde ulttyq quramyn qalaı ósirgenin anyqtadyq», - dep jazady Diplomat.

Astana Times gazetine silteme jasaı otyryp, basylym 1992 jyldan beri Qazaqstan azamattyǵyn bir mıllıonǵa jýyq adam alǵanyn, olardyń 90 paıyzǵa jýyǵy – etnıkalyq qazaqtar ekenin aıtady.

Negizinen olar Qazaqstanǵa Qytaı, Ózbekstan jáne Reseıden oraldy. Soǵan oraı Reseıge kóshken etnıkalyq orystardyń sany da aıtylady. Azattyq jaqynda Qazaqstan azamattarynyń Reseıge «otandastardy qonystandyrý» baǵdarlamasyna qatty qyzyǵýshylyq tanytqany týraly jazǵan edi.

 Etnıkalyq orystardyń azaıýyn Diplomat «Astana úshin aralas bata» dep ataıdy. Gazet ketip jatqan adamdardyń kóbi bilikti jumysshylar, dárigerler, muǵalimder jáne basqa da suranysqa ıe mamandar ekenin aıtady. «Olardyń ketýi qazaqstandyq bıliktiń eldegi etnıkalyq azshylyqty ustap qalýǵa barynsha kúsh salyp jatqanyn, eldiń baıyrǵy turǵyny emesterge qarsy «baıaý otta qaınap jatqan» shovınızmdi toqtatýǵa tyrysatynyn kórsetedi» dep jazady Diplomat.

Gazet qolda bar aqparatqa súıenip, sońǵy birneshe jylda «etnıkalyq shıelenis barǵan saıyn mańyzdy másele bolyp kele jatqanyn» jáne Reseı men Qazaqstandaǵy makroekonomıkalyq jaǵdaıdyń nasharlaýy kezinde «qarjylyq ta, etnıkalyq ta shıelenis ýshyǵa beredi» dep qorytady.

Maqalany orys tilinen aýdarǵan – Dınara Álimjan. 

Derekkóz: Azattyq