Portalymyzdyń hat qorjynyna erekshe materıal kelip túsipti. Onda qazirgi saıasattyń "serke" elderin mıftik túsinikter men alegorıalyq keıipkerlerdi kiristire otyryp sıpattapty. Ǵasyrlar boıy halyqtar totemdik túsinikterge senip kelse de, qazirgi kezde bul qubylys sanadan alystap, qalys qalyp bara jatqan sekildi. Al, kelesi maqalada sol túsinikter qaıta jańǵyryp, qazirgi zamanǵa saı jańasha qyrynan kórinedi. .
Ár halyq ózin bir janýarǵa uqsatady. Mysaly, qytaılar ózderin – aıdaharǵa teńese, orystar ózderin – aıýǵa teńeıdi. Al qazaqtar she? qazaqtar ózderin qoıdaı momyn halyqpyz dep alyp, keıde jylqyǵa da teńeıdi. Biraq buryn solaı bolǵanbyz, qazir emes dep. Qarap otyrsaq, qytaı da, orys ta ózderin jyrtqysh, et qorekti ańdarǵa teńeıdi eken. Kez- kelgen sátte jyrtqysh ańnan qaýip kútýge bolady. Al, qazaqty ózi qyzyl kitapqa enip, tuqymy qurýǵa aınalǵan mysyq tuqymdas barysqa teńeýdi kimniń, qaıdan oılap tapqanyn túsinbedim. Qazaqtyń ańyz-ertegileri, ulttyq oı- sanasynda keıde kókbórige (qasqyrǵa) teńeý bar. Biraq, bul tek qazaq ǵana emes, túrki halqyna ortaq nemese túrik halqynyń shyǵý tarıhynda kezdesetin mıftik ańyzǵa baılanysty aıtylǵan – ańyz-áńgime. Túrki halqy – ortaq bir er túrik bolyp bir tý astyna uıysqanda ǵana, qoldanylatyn teńeý dep oılaımyn. Sonda túsiniksizi - kedendik odaq nemese Eýrazıalyq odaqqa kirgende biz kimmen odaq bolmaqpyz? Úlken temir torǵa, úlken temir tabaq qoıyp ony asqa toltyryp aıý (Reseı), aıýdyń qonjyǵy (Belorýssıa), qoı úsheýin qamap qoıyp,ortaq ıgilikten teń dárejede ortaq paıdalanyp, máńgilik ýaıymsyz baqytty ómir súrińder deý, qanshalyqty aqylǵa sıady? Árıne, mundaı jaǵdaı álemdik tájirıbede kezdesedi. Mysaly, Eýroodaq ishinde: jolbarys, shı bóri, túlki, múıizdi sıyr, elik, qoıan nesin aıtasyń bári bar. Ortaq bir sırk alańynda, qojaıynynyń (Amerıka) qatań baqylaýy men jeteksheliginde teń dárejede baqytty ómir keshýde. Bul baqytty ómir olardyń uzaq ýaqyttyq (birneshe ǵasyr) úıretý men tárbıeleý barysynda ázer jetken ortaq qundylyq nemese eýropalyq sırk alańy (eýropalyq órkenıet) dep atalady. Al biz she? Azıanyń keń saharasynda erkin jaıylyp júrgen qoıdy aparyp, Sibirdiń ıt tumsyǵy ótpeıtin ormanynan basqany kórmegen sırk degen óńi túgil túsine de kirmeıtin sırkke aparam deseń, ózge men qosa ózin de jaryp tastaýǵa daıar turatyn jabaıy sibirdiń jyrtqysh aıýy men onyń qonjyǵyn bir qoraǵa momyn qoı men qosaqtap qoıyp, álemdik tájirıbede áli kezdespegen, ári eshqashan kezdespeıtin órkenıetke jetem deý, bilmeımin, balalardyń qıal-ǵajaıyp ertegilerinde kezdespese, shynaıy ómirde iske asýy tipten múmkin emes bos qıal dep oılaımyn. Menińshe, úshtiktiń ortaq qorasynda qasqyr bolyp kirsek múmkin aman qalarmyz ne qalmaspyz?! naǵyz kókjal qasqyr – qorbańdaǵan, ıkemsiz aıý men qonjyǵyna aldyra qoımas. Qasqyr bolý úshin – túrki tildes halyq bir maqsat, bir múdde men bir tý astyna birikkende ǵana kókjal, arlan qasqyrǵa aınala alady. Sonda ǵana Azıanyń jabaıy jyrtqysh ańdarǵa toly ormanynda bolsyn, ortaq jemtik tastalǵan órkenıetten alys, ortaq temir úıinde bolsyn, eshkimge jem bolmaı, jaltaqtamaı, jabaıy orman zańynan qoryqpaı, erkin ómir súrýge bolady dep oılaımyn.
Sháripqazy Núrtálip
