Kıkýchı Kan

(1888-1948)

japon jazýshysy

Eki-úsh kún boıy jaýǵan kúzgi jańbyr basylǵan. Tańǵy aspan shaıdaı ashyq.

Edo ózeniniń jaǵalaýynda turatyn Keıkıchı ádettegideı saǵat onǵa taman úıden shyǵyp, Hıgashıgokenchoýdaǵy aıaldamaǵa asyqty. Ol jańbyrly kúndi jek kóretin. Búgingi kúzdiń bultsyz tańy jaqsylyq ákelerdeı, júregi birtúrli dúrsildep ketti.

Ol birden Edo ózenine jetti. Kópir ústinde adam toly eken. Bóget mańynda da kisi kóp. Jınalǵandar ózende aǵyp bara jatqan birdeńeni baqylap tur. Keıkıchı júrisin jyldamdatyp, topqa jetýge asyqty. Adamdar jaǵalaýdaǵy bógetke, kópirdiń jaqtaýyna úımelep alǵan. Tipti sany barǵan saıyn kóbeıip barady.

Ol topqa jaqyndady. Jurt birdeńeni qyzý talqylap tur.

— Áne! Qaıta kórindi, kópirdiń dińgegine ilinip qaldy, — dep, jaqtaýǵa taıanyp, ózennen kóz almaı turǵan bala artyndaǵy syǵylysqan topqa habarlady.

— Ne boldy? — dep surady Keıkıchı jaqyndaý turǵan orta jastaǵy áıelden.

– Bireý sýǵa batyp ketipti, – dep, áıel qabaǵyn shyta jaýap qatty. 

Keıkıchı bul jaýapqa qanaǵat­tan­ǵan joq. Onyń ústine Keıkıchı – estigenin dereý kórýge umtylatyn adam. Sóıtip, ol ólgen adamdy kórý úshin qalyń toptyń arasyna enteleı kirdi. Biraq bul top ájep­táýir tyǵyz edi, jańa kelgendi ońaılyqpen syıdyrmady. Keıkıchı kımelep júrip, kópshiliktiń ortasyna ótti. Biraq aldynda taǵy eki-úsh adam bar, solardyń arasynan syǵalap jatyp, jaǵdaıdy shamalap ańǵardy. Ólik Keıkıchı turǵan jaǵalaýdyń dál túbindegi ıirimde eken. Jaǵalaýda bir polıseı men bas­qarmanyń eki-úsh jumysshysy júr.

Jınalǵandardyń sany óse tústi. Myńdaǵan adam kópirdi basyp qaldy. Aldyńǵy jaqtaǵylar kórgenderin artyndaǵylarǵa jet­kizip turýdan jalyǵar emes:

— Erkek pe, áıel me?

— Áıel sıaqty ǵoı...

— Sýy taıaz ózende de óle me eken?

— Sýǵa túnde tússe, tońyp óledi, sý sýyq qoı.

Bir sátte kópir ústindegi tobyr men jaǵalaýǵa jaqyn tobyr:

– O-o! — dep dý ete tústi.

Ár tustan “Áıteýir tartyp shyǵardy-aý!” degen daýystar estildi. Jumysshy ushyna ilgek taqqan syryqpen máıitti sý betine tartyp shyǵardy.

– Áıel eken! — dep, tobyr qaıta shýlady. Kópir dińgegine aıaq tiregen jumysshylar máıitti eppen ǵana jaǵaǵa alyp shyǵýǵa tyrysýda.

Tobyrdyń qyzyǵýshylyǵy shekten shyǵyp, burynǵydan da zor aıǵaıǵa basyp, shýlaı bastady. Biraq Keıkıchı sý betine shyqqan máıitti áli kóre almady.

Kenet sýdyń sholp etken dybysy estildi de, tobyr dý etip kúldi. Keıkıchı alǵashynda jurttyń nege kúlgenin túsinbedi. Biraq kúlýdiń sebebin tobyrdyń ý-dýynan túsin­di. Bir sátke sý betine kóterilgen máıit ilgek ajyraǵanda sýǵa qaıta sholp ete túsken-di. 

– Myqtap usta! Aqymaq! — dedi tobyr jumysshyǵa.

Jumysshy ólikke ilgekti qaıta tastaýǵa tyrysyp jatyr.

Tobyr:

– Bul joly durystap usta! – dep aıǵaılady. Sol sátte sý taǵy da sholp etti de, burynǵydan da zor kúlki estildi. Máıit sýǵa qaıta batyp ketti. Jumysshylardyń nemquraıdy áreketi men jeńil oıly tobyrdyń ólikti kúlkige aınaldyrǵanyna Keıkıchıdiń jan-júregi ezildi.

Kópshiliktiń ólikke kúlgeni keshi­rimsiz. Tiri adamdardyń ólgendi osynsha mazaq etýi... Ózendegi bul kóriniske kúlý Keıkıchı úshin adamnyń ólgenin mazaq etýmen birdeı edi.

Bul joly máıit ilgekke durys ilingen sıaqty.

— Sondaı yńǵaısyz jerden tartyp... Basqa amal joq pa? Tas baspaldaq jaqqa tartsańshy, — dep, tobyr ishinen bireý aıǵaılady. Jumysshy máıitti syryqqa ilgen kúıi tas baspaldaq jaqqa qaraı jyljyta bastady.

Tas baspaldaq Keıkıchıden 1 kenge de jetpeıtin jerde. Jaǵalaýdaǵy polıseı máıitti shyǵaryp alý úshin baspaldaqqa jınalǵandardy dúrkirete qýdy. Keıkıchıdiń aldynda turǵan kisiler yǵysqan soń bári anyq kórine bastady.

Keıkıchıdiń máıitke kózi túskende, kókiregin qaıǵy kernedi. Áıel­diń shashy artqa jaıylǵan, balaýyzdaı appaq qoly artyna qaıyrylyp, myqty jippen baılanypty. Baspaldaqqa súırep shyǵarylǵan máıitten áıel ómiriniń qaıǵy-qasireti esip-aq tur... Jan-dúnıesi egilgen Keıkıchı kóz jasyn tejep, betin kólegeılep, álgi jerden tez-tez basyp ketip qaldy. Máıitti ábden tamashalaǵan jurttyń da qumary qanǵan syńaıly, olar da taraı bastady.

Keıkıchı sol sátte kele qalǵan elektr poıyzǵa otyrdy. Biraq álgi kórinis kóz aldynan keter emes. “Ómirde qorlanǵany azdaı-aq ony ólgennen soń da qorladyq-aý...” dep kúıindi Keıkıchı.

Japon tilinen aýdarǵan Sharafat  Jylqybaeva