Bizdiń aýylda Qaratóre degen kisi turǵan. Óz esimi basqa bolǵanmen, bul atty oǵan ánshi jeńgesi qoıǵan. Jeńgesi toıda án shyrqaǵanda Qaratóre de qosyla ketetin. Ózi eńgezerdeı qara dáýdiń án aıtqanda daýsy jip-jińishke, áıel daýsyndaı edi. Minezi dóreki bolǵanmen, osyndaı erekshe daýsy úshin el toıda oǵan án aıt de qolqa salatyn.
Tek daýys qana emes, Qaratóre búkil bolmysymen erekshe adam edi. Áıelin kúnde uratyn ádeti bar. Áıeli Baǵıla segiz balanyń anasy. Tórt ul, tórt qyzdy jalǵyz ózi baǵyp-qaǵyp, kúıeýiniń jaqsysyn asyryp, jamanyn jasyryp degendeı, otbasyn ustap otyrǵan berekeli jan. Qaratóreniń otbasy osy áıeldiń arqasynda ustalyp tur desek bolady.
Qaratóre araqty kúnde ishedi. Áıeline mas kúıinde kúsh kórsetýden sharshamaıdy. Aýyl áıeliniń shydamdylyǵy degen sheksiz ǵoı. Ózi durys tabys ta tappaıtyn kúıeýiniń bar aqshaǵa araq satyp alyp ishkeni Baǵılanyń janyna batsa da, tózimi myqty áıel áýlettiń berekesin saqtap, onyń nebir qylyqtaryna shydady-aq.
Biraq qansha jyl shydasyn? İshkishtikke salynǵan Qaratóre araqtan tipten bas kótermeıtin kúıge jetti. Tańnyń atysy, kúnniń batysy ishimdikke sylqıa toıyp júretin qara dáý kisi sıaqty júrip-turýdan qaldy. Sodan amaly taýsylǵan áıeli ony Qapshaǵaıdaǵy maskúnemdikten emdeıtin ortalyqqa aparady. Bul ortalyqta ol uzaq jatady.
Bir jyl ótedi. İshkishtikten áli aıyqpasa kerek, dárigerler ony aýylǵa qaıtara qoımaıdy. Doıyr minezdi Qaratóreni aýyldan izdep kelýge eshkimniń júregi daýalamaıdy. Tipti balalary da barmaǵan ǵoı. Árıne, kún saıyn urys-keriske kýá bop júrgen ul-qyzy ákesiniń túksıgen qabaǵyn kórýge qumartpaǵan shyǵar.
Birde ulynyń úlkeni Ermek Almatydaǵy «SÝM-ǵa» kirse, eki ıyǵyna eki kisi mingendeı dáý erkek anadaıdan kele jatyr deıdi. Ermek qarasa kádimgi ákesi. Ákesi judyryq ala júgirgen saıyn anasyn qorǵashtaıtyn osy Ermek emes pe? Maskúnemdigimen qoımaı, elge adýyndy minezimen belgili ákesine asa jaqyn bolmaǵan Ermek dúken ishinde qarsy kezdesken Qaratóreni kórse de kórmegen syńaı tanytyp, qasynan óte shyǵady. Kúıeýi ákesine jyly ushyramaǵan soń kelinniń de atasyna til qatýǵa batyly jetpeıdi.
Sodan úsh kún ótkende aýylǵa qaraly habar jetedi. «Maskúnemderdi emdeý ortalyǵynda Qaratóre dertinen aıyqpastan qaıtys boldy» degen telegramma otbasyn kúńirentedi. Ol kezde aýyl uıymshyl edi ǵoı. «Qaratóre qaıtys bolypty» degen habar aǵaıynǵa tez taraıdy.
Meniń apam Qaratóreniń otbasyna jaqyn týys bolǵan soń qaraly úıge dereý jetedi. Maskúnemderdi emdeıtin ortalyqqa jibergenine ókinip, jylaq-syqtap otyrǵan áıeline basý aıtyp, janaza shyǵarý jumystaryna aralasa bastaıdy. Sóıtip apam eki kún boıy Qaratóreniń úıinde bolady. Bárinen de qatty qınalǵany Qaratóreniń ápkesi eken. Belin taıanyp solqyldap, baýyryn joqtap zarlaǵandaǵy daýsy eldiń saı-súıegin syrqyratypty.
Apam «Baǵıla kúıeýin emdeý ortalyǵyna beker jiberdi. Endi ápkesi «baýyrymdy óltirgen sen» dep jala jabýy múmkin» dep qapalandy. El «baıqustyń el ishinde emes, aıdaladaǵy maskúnemderdi emdeý ortalyǵynda jan tapsyrǵany qıyn boldy ǵoı. Eń bolmasa aýyldyń taza aýasymen tynystap ketpedi, marqum» desip, ókinish bildirip jatty.
Atamnyń Almatyda turatyn inisine de telefon arqyly habar berildi. Sóıtse, atamnyń inisi «Ol bizdiń úıge búgin qonǵan» depti. Apamdar ázildep tur dep oılap, «Ólgen kisini bizdiń úıge qondy degeni nesi?» dep, ılanbapty.
Qaladan Qaratóreniń súıegin ákeledi degen úshinshi kúni el jerleý rásimine kerektiniń bárin daıarlap, kór qazatyn jigitter saqadaı saı turǵan. Búkil aǵaıyn-týys marqumnyń úıine jınalyp otyrǵan. Bir kezde aýlada júrgen Baǵıla talyp qala jazdap, teńselip baryp, úıdiń qabyrǵasyna súıenip qaldy. Jurt ne boldy dep qarasa, qaqpadan Qaratóre kirip kele jatyr deıdi. El jaǵasyn ustap, biri tań qalsa endi biri qorqady. «Baýyrym-aý, bul qalaı bolǵany?» dep, aqsaqaldardyń biri jón surasa, másele mynada eken.
Qaratóre SÝM ishinde kezdesken kelin-balasynyń sóılespek túgili amandaspaı ketkenine qorlanyp, qatty ashýlanypty. Onyń emdeý oratylyǵynan birjolata shyǵatyn kúni taıaý edi. Sony aıtaıyn dese kelin-balasy qaırylmaı ketken ǵoı. «Meni adam qurly kórmedi. Bularǵa men kórseteıin» dep, ishteı kektengen Qaratóre qolyna qalam alyp, qazanama jazyp, poshtamen aýylǵa jiberedi. El-jurttyń shýlaıtynyn bilse de ádeıi solaı istegen. Sóıtip, «súıegin ákeledi» degen kúnnen bir kún buryn atamnyń Almatyda turatyn inisiniń úıine baryp qonypty.
Qaratóre sodan keıin araqty qoıǵan eken. İri qalpynda, minezi de ózgermegen kúıi seksennen asyp dúnıeden ozdy. Baǵılanyń tynymsyz eńbeginiń arqasynda segiz balanyń barlyǵy ómirden óz ornyn tapty. Jurt Qaratóreniń ul-qyzynyń túgel joǵary bilim alyp, óz salasynda abyroıly qyzmet atqaryp, otbasyly bolýy Baǵılanyń qajyrly eńbeginiń arqasy dep biledi. Turmysqa shyqqan tórt qyzy jaqsy jar, úlgili kelin atandy. Uldary abyroıly qyzmet istep, bıikterden kórinýde. Nemereleri de ónerde, sportta jetistikterimen tanylýda.
Qaratóreniń jaman qylyǵyn jurtqa badyraıtpaı, shańyraǵyn bıik ustaı bilgen Baǵıladaı qazaq áıeliniń tózim-qaıraty búgingi jas kelinshekterge úlgi bolsa kerek.
Aıǵanym Birtýar
