Búkil álem Amerıkaǵa qarap otyr. Endi sanaýly saǵattardan keıin Aq úıdiń qojaıyny kim bolatyny anyqtalady.
Desek te, merziminen buryn daýys berýge qushtar amerıkalyqtardyń sany keshe rekordtyq deńgeıge jetti. AssociatedPress basylymynyń jazýyna qaraǵanda, qazirdiń ózinde 46, 27 mıllıon adam aldyn ala daýys berip qoıǵan. Eldiń 28 shtatynda ótken aldyn ala daýys berý rásiminde ásirese latynamerıkalyq qara násildilerdiń belsendiligi joǵary bolyp otyr. Bul múmkindik demokrattardyń atynan dodaǵa túsip jatqan Hılları Klıntonǵa jeńis ákelýi múmkin degen joramaldar aıtylýda. Bul 2012 jylǵy deńgeıge qaraǵanda, óte úlken kórsetkish. AP zertteý agenttiginiń saraptamasyna qaraǵanda, aldyn ala daýys berýshilerdiń sany 50 mıllıonǵa jetip jyǵylýy múmkin. Soltústik Karolınada qara násildilerdiń 2008 jáne 2012 jyldary Barak Obamaǵa basym daýys bergeni belgili. Sondyqtan, qazirgi ýaqytta Obamanyń ózi Klıntondy qatty qoldap otyrǵanyn eskersek, qara násildilerdiń kózqarasy Hılları hanymǵa jaqyndaý ekenin umytpaý kerek.
Qalaı aıtqanda da, álem Aq úıge kim keletinin uzamaı biletin bolady. Biraq qazirdiń ózinde AQSH prezıdenti kim bolatynyn aldyn ala anyqtap qoıǵandar bar. Dúnıeniń ár túkpirinen kóripkeldik jasaıtyndar shyǵyp jatyr. Keshe Qytaıdyń Shanhaı qalasynda saıası oıyndarǵa sáýegeılik aıtatyn «Geda» atty maımyl Aq úıde kimniń basshy bolatynyn qolyn joǵary kóterip, kórsetken kórinedi. Únemi qandaı da bir ǵalamdyq oqıǵalar bolsa, qytaılyqtar osy sary kóılek kıgizilgen maımylǵa júginetin kórinedi. Sonymen, qytaılyqtar qaı kandıdattyń jeńimpaz bolatynyn anyqtaý úshin Donald Tramp men Hılları Klıtondy qaǵaz kartonnan jasap, oǵan maımyldy jibergen. Usqynsyz maımyl mıllıarder Trampty qushaqtaǵan. Tipti ony qaıta-qaıta qushaqtap, erninen súıgen kórinedi. Múmkin, aqshaly azamat ekenin maımyl da sezgen bolar. Al saıası sarapshylardyń boljamyna sensek, Hılları hanymnan sál ǵana keıin qalyp kele jatqan Donald Tramp múmkin maımyldyń meıirimi túskennen keıin kúrt jeńiske jeńetin shyǵar.
Jalpy «Geda» maımyldyń sáýegeıligine qytaılyqtar beker nazar aýdaryp otyrǵan joq. Osy 2016 jyldyń basynda «fýtboldan Eýropa chempıony kim bolady?» degen saýalǵa qytaılyqtar jaýap izdegen. Aqyry fýtbolsúıer qaýymnyń ókilderi «Gedaǵa» barǵan. Maımyl óz ustanymynan jańylyspaı, Portýgalıanyń týyn alyp, ony qasyndaǵylarǵa bermeı qoıǵan kórinedi. Aqyrynda, Portýgalı Eýropa chempıony atandy.
Maqul, maımyl qatelesse, oǵan keshirimmen qaraýǵa bolar. Al adamnyń qatelesýi múmkin be? Qazir saıası dodaǵa qushtarlyqpen qaraıtyn amerıkalyqtardyń birsypyrasy tarıh salasynyń mamany, profesor Allan Lıchtmenniń pikiri osy joly sáıkes kele me dep otyr. Óıtkeni amerıkalyqtardyń alańdaýynyń negizi bar. 1982 -2012 jyldar aralyǵynda ótken barlyq prezıdenttik saılaýda kim jeńimpaz atanatynyn dál boljaǵan adam osy - Allan Lıchtmen. Profesor -saıasattanýshy bul joly jeńisti respýblıkalyq partıa ókili Donald Trampqa berip otyr. Profesor ózi jazyp shyqqan «Aq úıdiń kilti» atty ádisnamalyq jınaqta saılaýaldy naýqanda jeńimpazdy anyqtaıtyn 13 pýnktke basty mán beredi. Bul bap boıynsha kandıdattardyń ózin-ózi ustaý tártibi, kózqarasy, eldegi ekonomıkalyq jaǵdaı, halyqaralyq saıasattaǵy AQSH-tyń róli, sheteldegi áskerı operasıalar, jeńis pen qatelikter sarapqa salynady.
Dál osy sebepterdi saraptamadan ótkizgen profesor Hılları Klıntondy jeńiske jetkizbeıtin birneshe sebeptiń baryn atap kórsetti. 2014 jylǵy kongrestiń jylaralyq saılaýynda respýblıkashyldar jeńiske jetýi, Barak Obamanyń sheteldik áskerı operasıalarynyń sátsizdigi, eldegi ishki qaıshylyqtar men demokrattarǵa qarsylyqtyń artýy jáne kandıdat Hılları hanymnyń harızmalyq mineziniń joqtyǵy ony sózsiz jeńiliske ushyratady. Onyń ústine osy ýaqytqa deıin Tramp eshqashan memlekettik qyzmette istemegen, qarapaıym halyqtyń arasynan óz eńbegimen shyqqan mıllıarder. Bul da oǵan saıası upaı ákelýi yqtımal.
«Biz osy ýaqytqa deıin, ıaǵnı AQSH tarıhynda prezıdenttik saılaý ótken sońǵy 32 jyldan beri Donald Tramp sekildi halyqtyq oılar aıtyp, prezıdenttik kandıdatqa deıin kóterilgen qaıratkerdi kórgen joqpyz. Qatyp qalǵan tarıhı shablondy Tramp sekildi tulǵalar buzdy. Sondyqtan onyń prezıdent bolýy ábden múmkin», - deıdi profesor Allan Lıchtmen.
Mine sanaýly saǵat qalǵanda, kimniń jeńimpaz bolatynyn qos kóripkel osylaı aldyn ala anyqtap berdi. Biraq áli de kókeıde kúpti saýal bar.
Aq úıden kóp uzamaı ketetin demokrat Barak Obamany endi kim aýystyrady? Bılik kezegi taǵy Respýblıkashyl partıanyń ókilderine keldi me?
Múmkin bul joly maımyl da, profesor da qatelesetin shyǵar.
Materıal Baq.kz saıtynan alyndy
