Búgin Rústem Ábdiráshovtyń «Almas qylysh» fılmi kórermenge jol tartty. İlıas Esenberlınniń «Kóshpendiler» trılogıasy boıynsha túsirilgen «Qazaq eli» jobasynyń alǵashqy bólimi - «Almas qylysh» fılmi kınoteatrlardan kórsetiletin boldy.
Ernar Almabek facebook áleýmettik jelisindegi paraqshasynda bylaı dep jazypty: "Kino.kz saıtynda kórsetilgen kestege sensek, Almaty qalasy boıynsha 10:40 pen 00:40 arasyndaǵy 73 seanstyń 55-si oryssha, tek 18-i qazaqsha eken. Búgin fılmge úıde nemere baǵyp otyrǵan áke-sheshemdi jiberemin degen jospar bolǵan. Jospar boıynsha, biz jumystan kelgende ol kisiler úıdiń janyndaǵy ADK-ǵa baryp, kıno kórýleri kerek edi. Biraq ADK-daǵy 4 senastyń bireýi ǵana qazaqsha eken, onyń ózi 18:20-ǵa qoıylǵan. Bul ýaqyt bizge yńǵaısyz, óıtkeni jumystan kelip úlgermeımiz. Sol sebepti basqa kınoteatr qarastyrý kerek. Al endi qyzyqty qarańyz. Bárin eseptep, segizden keıingi ýaqytty izdestirdim. Segizden keıin qazaq tilinde tek eki seans bar eken. Biri 20:35-te "Armanda", ekinshisi 23:30-da "Spýtnıkte". Eki kınoteatr da úıge jaqyn emes. Bizdi qoıshy, áke-sheshem búgin barmasa, erteń jiberermin. Bolmasa, demalys kúni. Biraq dál mynadaı yńǵaısyzdyqtyń týǵanyna renjýlimin. Keı kınoteatrlarda qazaqsha seans múlde joq. Basqa-basqa, dál osy fılmge kelgende mundaı jaǵdaı bolmaýy kerek edi ǵoı?".
Oryn alǵan olqylyqtyń sebebin bilý úshin "Qamshy" portaly «Qazaqfılm» AQ-na habarlasty. Onda «Qazaqfılm» kınony jarnamalaý jáne prokattaýmen aınalyspaıtyndaryn jetkizdi. Belgili bolǵandaı «Qazaqfılm» túsirgen týyndysyn «SulpakCinema»-ǵa jiberedi eken. Endi onyń ary qaraıǵy taǵdyry atalmysh kompanıanyń qolynda. Alaıda «SulpakCinema»-da fılmderdiń kórsetilý ýaqytyna jaýap bermeıtin bolyp shyqty Ony kınoteatr basshylyǵy ózi sheshedi deıdi «SulpakCinema» kompanıasynyń kınony prokattaýmen aınalysatyn menedjeri Aleksandr Krylov.
Aleksandr Krylov: «Bizdiń mindetimizge tek fılmderdi kınoteatrlarǵa jiberý ǵana kiredi. Al ony qaı ýaqytqa qoıatynyn ózderi sheshedi. Eger qazaq tildi seanstar az bolsa, demek suranys joq. Orys tildi aýdıtorıa kóp bolǵannan keıin orys tildegi nusqasy kóbirek kórsetiledi. Onyń ústine fılm prokatqa búgin ǵana shyqty. Meniń paıymdaýymsha, kınoteatrlar bastapqy kezde fılmniń qaı nusqasy kóbirek kórsetiletinin baıqaıdy. Kórermenniń kelýine baılanysty aldaǵy ýaqyttary naqty seanstaryn belgileıtin bolady. Biz óz tarapymyzdan kınoteatrlarǵa «Almas qylysh» fılminiń qazaq tilindegi nusqasy kóbirek berilsin degen maǵynadaǵy ýájdemelik hat jiberemiz».
Alaıda kıno ónim halyq kınoteatrǵa az keletin ýaqytqa qoıylǵanyn eskersek, kúndiz jumys pen oqýdaǵy qazaq tildi kórermen kınoteatrǵa bara almaıdy. Osydan keıin kınoteatr basshylyǵy qazaq tildi jobalardy únemi ekinshi satyǵa qoıatyny anyq.
2007 jyldyń 27 mamyrynda QR «Mádenıet týraly» zańyna tolyqtyrýlar engizilip, zańda «Prokattaý maqsatynda QR aýmaǵyna ákelinetin barlyq fılmge 2012 jyldyń 4 qańtarynan bastap qazaq tilinde dýbláj jasalýǵa tıis» dep kórsetildi. Sodan beri kóptegen fılmder, múltfılmder qazaq tilinde shyǵa bastady. Máselen, alǵash ret qazaq tilinde dýblájdalǵan «Kólikter-2» múltfılmi. Statısıkalyq málimetke súıensek, atalmysh múltfılmniń qazaqsha nusqasyna 25 000 adam kelgen. Sarapshylar onyń óte jaqsy kórsetkish ekenin aıtady. Al tuńǵysh ret qazaq tilinde dýblájdalǵan «Qara kıimdiler-3 "fılmi elimizdiń halyq eń kóp ornalasqan qalalarynyń biri Almatyda 215 seansy kórsetildi. Onyń tek 29-y ǵana qazaq tilinde boldy. Paıyzdyq kórsetkishpen eseptesek 13% ǵana quraıdy. Ol kezde de «Qara kıimdiler-3» kórýge qolaısyz ýaqytqa belgilengen. Iaǵnı, 25-i tańerteń jáne kúndizgi ýaqytta kórsetilgen bolatyn. Tek ekeýi ǵana praım taımǵa bekitilgen. Dál sol sekildi «Batyl júrek» múltfılmi Qazaqstan boıynsha 308 ret kórsetilipti. Onyń 65 seansyna qazaq tilindegi nusqasyna oryn berilgen jáne elimiz boıynsha tek 10 ǵana praım taımda kórsetildi. Kınoteatr basshylary «qazaq tildi aýdıtorıa tar bolǵandyqtan, orys tildi dýblájdalǵan fılmdi kóbirek beremiz», - degen ýáj aıtty. Alaıda, qazaq tildi fılmderdi kórermen jyly qabyldaýda. Otandyq rejıserler de qoǵam suranasyna saı qazaq tildi fılmderdi kóptep túsirip jatyr. Mamandar ýaqyt óte kele eki tildi kıno ónimder de ómir súrýin toqtatady degen oıda. Máselen, kezinde otandyq «Jaýjúrek myń bala» fılminiń qazaqsha nusqasyn tamashalaǵan kórermender óte kóp bolǵanyn da eskerý qajet.
Eń alǵash qazaq tilinde shyqqan fılm 1938 jyly túsirilgen «Amangeldi» týyndysy. Al Keńes ókimeti dúrkirep turǵan tusta qazaqstandyq kıno ónimderdiń barlyǵy orys tilinde túsirilip, Máskeýde arnaıy komısıadan ótkennen keıin ǵana qazaq tilinde dýblájdalatyn. Otandyq ónimder kórermenge jol tartý úshin rejıserler fılmdi orys tilinde túsirýge májbúr edi. Alaıda, odan beri qansha ýaqyt ótti. Qazaqstan óz táýelsizdigin alyp, shekarasyn bekitti. Jyldan-jylǵa sapaly otandyq kıno ónimderdiń qatary kóbeıýde. Qazirgi tańda kitap oqyǵannan góri teledıdar kórip nemese kınoteatrdan kezekti premerany tamashalaýdy jón kóretin jastardy mádenıetti ári ádemi tilde jetkizilgen sóz arqyly shubarlanǵan aýyz eki tildi jaqsartýǵa da kınonyń tıgizer áseri mol ekenin baıqaımyz.
Sońǵy 10 jyl ishinde kınoteatrlardaǵy kórermenniń sany 15 esege ósken. Aldaǵy ýaqytta kınoteatr kórermenderiniń sany odan da artýy yqtımal. Kınoteatrǵa kelýshilerdiń 80 paıyzy 30-ǵa deıingi jastar ekenin eskersek, qazaq tilinde dýblájdalǵan fılmder arqyly jastardy ana tilimizge baýlýǵa, ulttyq rýhty kóterýge taptyrmas qural ekeni sózsiz.
Qamshyger: Ásem Álmuhanbet
