Ultymyzdyń zańǵar aqyny Muhtar Shahanov sonaý jyly halqymyzdyń rýhanı kókjıegindegi ataq qumarlyqqa qynjyla otyryp, Barselona qalasynyń áýejaıyndaǵy «Suńqarlar» degen keremet óleńin jazǵan edi:
«Shyǵyp jatyr, shyǵyp jatyr qulshynyp,
Boısyz, oısyz tek ushýǵa qushtarlar,
Qushtarlyqtan tura ma álde tirshilik?
Jeke kúıttep ádettengen bas qamyn
Bir-birine uqsas, usaq qustardan
Tazartamyz qalaı óner aspanyn?
Degen suraq aldymyzdy kes-kestep,
Keshegiden kelip jetti búginge.
Qıyn, qıyn
Oılanbasaq túbinde.
Qur dalbaqtap ushýdy nysap tutqan
Uqsastyq pen usaqtyqtan
Biz árdaıym tıistimiz qorqýǵa!», – dep sol kezde óner ólkesindegi dańǵaza ataq qumarlyqtan saqtanýǵa dabyl qaǵyp, naǵyz óner dara talanttylarǵa tıisti baǵasyn berip qadirleýdi, sol arqyly naǵyz óner maıtalmandaryna jol ashý kerektigin, óner kókjıegin tazalaýdyń mańyzyn atap ótken-di! Alaıda, ol kez naryqtyq negizge qurylǵan qoǵam naǵyz óner ıelerine moınyn bura qoımady. Biraz talapty óner ıeleri turmystyń tutqynyna túsip, óz talantyn jep joıdy! Jutap turǵan halyqtyń jan dúnıesine qaltasy qalyń bir shoǵyr jarnamanyń juldyzdaryn syılady, olar kúshti jarnamalyq qoldaýshylaryna súıene otyryp, qara ormandaı halyqtyń kózin kólegeılep, fonogrammen fanattaryn taýyp jatty, konsertter berdi. Halyqtyń aldynda juldyzy jarqyrap, sholpan bolyp bir dáýir alshań basty. Tipti «juldyz naýqasyna» shaldyǵyp, sálem berýge jaramaı qalǵan ánshilerdi de kóz kórdi. Mine osylar naǵyz daraboz aqyn M.Shahanov aıtqan bódene talanttar...
... Ary qaraı abyz aqynymyz áńgimesin bylaı órbitedi, dúnıege buqa saıysymen áıgili Ispanıanyń Barselonada bolǵan tosyn oqıǵany baıandaıdy:
«Boldy birde ǵajap jaǵdaı tań qalar,
Kileń usaq, maıda qustar-shymshyq, torǵaı, qarǵalar
Bılep alyp aspandy reaktıvti ushaqtardyń
Samǵaýyna qıyn kezeń bastaldy.
– Bizdi munsha álek etken
Bul kútpegen páleketten qutylatyn jol qaıda
Ǵalymdardan, sirá, kómek bolmaı ma?
Dúleı úreı qushaǵynda azap shektik kúndelik,
Maıda qustar týrbınaǵa joıqyn aýa tolqynmen birge enip,
Bes nán ushaq isten shyqty sońǵy aıda,
Dep ótindi ushqyshtardyń bastyǵy,
Ǵalymdardyń basshysy-úlken qasqa mańdaıǵa.
"ǵylym úshin, mine, jańa taqyryp "
Qasqa mańdaı az oılanyp otyryp,
Tabstady isti basqa mańdaıǵa.
Basqa mańdaı ertip basqa mańdaıdy,
Jete zerttep, túsingenmen mán-jaıdy,
Qupıanyń qulpy ashylmaı qasardy,
Túrli-túrli tájirıbe de jasaldy.
Aılar ótti natıjesiz kúıbeńmen,
Ushaqtardyń gúriline ábden eti úırengen
Qý qustardyń áýejáıdi basynǵany sonshalyq,
Birin-biri shurqyrasa qarsy alyp,
Birin-birine qoshtaý aıtyp tamsanyp,
Tańnan tańǵa Masaırady án salyp.
Tym beıhabar mynadaı "ǵalamattan "
Madrıdte oqıtyn ulyn kórip qaıtýǵa bara jatqan,
Tarpań taǵdyr sarqa almaǵan qýatyn,
Quzar taýdyń baýyraıynda turatyn,
Ormanshy qart úlken qasqa mańdaıdyń
Edi jaqyn týysy
O, sáttilik deseńizshi qandaı bul,
Kúlli ómirin orman burǵan
Týysymen qasqa mańdaı sháı ishti.
Sonsoń ózin tolǵandyrǵan
Ári qatty arlandyrǵan oqıǵaǵa oıysty.
– Áı, balam-aı, balam-aı!
Ǵalymsyńdar dúnıeni nurlandyrǵan talǵamy,
Qoldaryńda ǵasyrlardyń tolǵaǵy.
Keıde ustaz tabıǵatqa shákirit kózben qaramaı
Shalys basyp qalasyńdar, mynaý sonyń saldary,
Dedi ormanshy kúlimdep,
Qıyn saldar saýal týyndatty dese de
Bul-op-ońaı sheshiletin másele.
Áýejáıǵa tórt-bes suńqar tabyńdar.
Parasaty kóz arbaıtyn,
Usaq qusty kórgende tóze almaıtyn
Suńqar degen tirshilikke naǵyz ińkár daryndar.
Erkin ushyp shyǵý úshin bıigine qalaǵan,
Olarǵa sol aradan jaıly uıa salyńdar,
Jáne erekshe jaǵdaı jasap baǵyńdar,
Sonda maıda qustardyń susy qashyp,
Eńsesin suńqarlardyń mysy basyp.
İzdeý úshin janǵa jaıly basqa oryn
Tastaı qashar sol áýejaı aspanyn. .
Kókiregin kórikti oıǵa bólegen
Ormanshy qart shynynda da bolyp shyqty kóregen.
Usaq qustan kúrt tazaryp kúlli áýejáı aspany,
Ushaq bitken erkin samǵaı bastady.
Jeńil soqpas osy qaısar zańdylyqty meńgerý
Saǵan qashan keler eken kemel kez.
Mine, aǵa, suńqarlarǵa jol berý,
Maıdalarǵa kúres ashý degen sóz», – dep jyrlaı kelgen danyshpan ultymyzdyń rýhanı dúnıesine dál osylaı tazarý kerek ekenin baıaǵyda-aq anyq kóre bilgen! Maıda-shúıdelerdiń ultymyzdyń rýhanı kókjıegin jaýlap alyp talǵamysyz usaqshyldyqtyń keńinen qanat jaıatynyn, rýhanı álemniń laılanyp ketetinin, ári bir ulttyń tarazy-talǵam, tanymyna keri áser kórsetetinin, jas býynnyń ataq qýǵan maıda- shúıdelerge juldyz degen osy eken dep kózsiz elikteýinen bir halyqtyń jas býynnyń da ósip-órkendeý basqyshyndaǵy talǵam-tanymyna áseri bolatynyn erte baıqaǵan. Al, búgingi geroıymyz mıllıardtardy óziniń ǵajaıyp daýysymen tánti etken – Dımash. Qazaqtyń keń dalasyn óziniń kókirek qýysyna syıdyrǵan Dımashty qytaılar tilin túsinbesekte fransýzsha túsinetin adamdaı tyńdadyq. Daýysy árbir kletkasynan shyǵyp jatyr, Táńirdiń tartýy dep tamsanyp jatyr! «Ol tek bul saıystyń ǵana emes, budan da bıik sahnanyń ıesi, eger bul jarys Dımashqa bas júldeni bermese, bizdiń eldiń, baǵalaýshylardyń naǵyz ádiletsiz ekenin aıshyqtaıdy», – dep jarysa jazyp jatyr qytaı saıttarynyń oqyrmandary pikir qaldyryp. Mine, bul naǵyz saf taza, asyl ónerge degen adamdardyń shyn tebirengen júreginen shyqqan baǵa, «Tuńshın habar» saıtynda Dımashqa jazylǵan 800 den asa baǵalardy oqı otyryp, biz tanymaı, baǵalamaı júrgen Dımashqa mıllıardtar eliniń osynshama tánti bolǵany júregimdi eljiretti. Asqaq qýanysh kernedi. «Ámireni týǵan qazaqqa araǵa ǵasyr salyp, Dımashtaı ul týsa aıyp bop pa?», – dep ishteı jubandym. Baǵa, pikirlerdi oqyp otyrmyn, Tabyǵashtyń belgili bir kompozıtory: «Dál osyndaı ǵajap daýys ıesin kórmegeli 20 jyldan asty», – dep tańdanysyn bildirdi. Taǵy bir Qytaı ánshisi: «Men ózimniń ánshi ekenime kúmándana bastadym. Dımash meniń ánge, mýzykaǵa degen kózqarasymdy bir saty joǵary órege kóterdi», – dep jazypty. Al onyń daýysyna ǵashyq boldym, tańǵaldym, jandym, kúıdim degenderden aıaq alyp júrgisiz.
Al Dımashtyń buryn aıtqan «Dáıdı-daý» «Qaratorǵaı» ánderi qandaı ǵajap! Qazaq halqynyń áýenderin basqa qyrynan kórsetip, tamyljytyp oryndaǵan. Ulttyń jan dúnıesine múlde sáıkes kelmeıtin, sany bar sapasy joq ánder ınternet álemin jaýlap alǵan myna zamanda Dımashtyń jarqyrap óz bıigine kóterilýi – ádilettilik. Meniń oıymsha bul naǵyz Barselona áýejaıynda qoıa berilgen Suńqar qus! Qazaq óneriniń kókjıegine, tipti álem áýeniniń aspanynda samǵap júr. Ultymyzdyń mýzyka ónerine sanalyq silkinis alyp keler, dál ýaqytynda atylǵan jebe dep úmittemin. Osydan keıin qazaq óneri jańa bir satyǵa, jańa bir beleske kóteriledi dep senemiz ári ultymyzdyń án ónerine degen tanym túsinigi tyń beleske kóteriledi, sońǵy jas býynǵa úlgi, ónege bolar. «Bolsa Dımash bol, áıtpese ózge tehnıkanyń tilin bil» dep ata-ana balasyna tárbıe berer múmkin. Japonda 700myń ǵalym, qazaqta 700myń ánshi bar degen syqaqtan da qutylatyn shyǵarmyz, al bizdiń ánshiler de jańaǵy tabǵashtyń ánshisindeı óz daýsymen, óz ónerin tarazyǵa salyp oılanar, rýhy jaqtan jańarar, bódene talanttylar fonogrammen halyqty aldap júrgeninen uıalar.
Qazaqtyń ár óneriniń bıigine suńqarlaryn qoıa bergende ǵana ár ónerde óz bıigi, óz tazalyǵy saqtalar, keıingi jas býyn da solarǵa eliktep tek odan bıikke umtylar. Baǵytynan jazbas, aldynan bıik baǵdar sham jaǵylar. Ǵaryshtan kelgen adam keń saharada qas tulparǵa minip, erkin samǵap barady, tulpary onyń tamyljyǵan daýysymen birge qalyqtap qanatyn keń jaıyp kók aspanǵa, keń baıtaq saharaǵa samǵap barady, ol qazaq óneriniń kókjıegine qaraı samǵap barady, onyń qanaty talmasyn, eń joǵary bıikterden bersin! qazaqtyń Rýhanı jadyna jańasha kúsh syılasyn, qazaq óner aspanyn Barselona áýejaıyndaǵy suńqarlarsha óner aspanymyzdy tazartsyn, suńqarlarymyz qalyqtaı bersin, biz baqytty halyqpyz!
Alǵa Dımash, alǵa qazaqtyń Suńqary!
Qur dalbaqtap ushýdy nysap tutqan,
Uqsastyq pen usaqtyqtan
Biz árdaıym tıistimiz qorqýǵa!
Suńqaryna jaǵdaı jasamaǵan el
Maıdalardyń mazaǵyna qalady...
Azamat Tursyn
