Atyraý munaı jáne gaz ýnıversıtetindegi Qytaıdan kelgen qazaq stýdentteri oqýǵa túserde ýáde etilgen jeńildikke qol jetkize almaı otyrǵandaryna shaǵynady. Olar kómek surap prezıdent Nursultan Nazarbaevqa hat joldaǵan.
SHETELDİK STÝDENTTER HATY
Atyraý munaı jáne gaz ýnıversıtetiniń kúndizgi aqyly bóliminde oqıtyn Qytaıdan kelgen 32 qazaq stýdenti oqý aqysyn jeńildikpen tóleýge járdemdesýdi surap Qazaqstan prezıdenti Nursultan Nazarbaevqa hat jazdy. Hat kóshirmesin bilim jáne ǵylym mınıstri Erlan Saǵadıev pen Atyraý munaı jáne gaz ýnıversıtetiniń rektory Álı Ábishevke de joldaǵan.
Hat avtorlarynyń sózinshe, ýnıversıtetke qabyldanǵan 2015 jyly olarǵa oqý aqysyn tólegende 25 paıyz kóleminde jeńildik jasalǵan. Alaıda kelesi jyldan bastap oqý orny olarǵa tólemdi tolyq engizýdi mindettegen. Sheteldik stýdentter oqýǵa túserde ózderine jiberilgen ýnıversıtet rektorynyń qoly bar shaqyrtý qaǵazynda oqý aqysyna jeńildik jasalatyny jaıly jazylǵan sózge sengenderin aıtady.
«Ekinshi kýrstan bastap oqý baǵasyn tolyq (347 myń teńge) tóleısińder dep sheshim shyǵardy. Qarastyrylǵan jeńildik tórt jyl boıy beriledi degen soń ǵana 106 bala Atyraý munaı jáne gaz ýnıversıtetine oqýǵa tirkelgen edik. Ýnıversıtet basshylyǵy ýádesinde turmaǵandyqtan 40-qa jýyq bala oqýdan sheginip ketti. Qazir 70 bala qaldyq. Bizde qazir oqý aqysyn tóleýge baılanysty qıyndyq týyndap otyr. Jol shyǵyny, vıza ashtyrý, tamaq shyǵyny, túrli qujat rásimdeý shyǵyny ata-anamyzǵa úlken salmaq túsiredi. Biz oqý bitirgen soń Atyraýda qalyp eńbek etkimiz keledi. Bizge Qazaqstan Respýblıkasynyń yqtıar haty men azamattyǵyn alý aýadaı qajet. Bul jaǵynan ýnıversıtet bizge eshqandaı kómek kórsete almaı otyr. Sondyqtan osy aryzymyzǵa memleket tarapynan qamqorlyq jasalsa dep ótinemiz» dep jazǵan stýdentter.
İrgesi 1959 jyly qalanǵan Atyraý munaı jáne gaz ınstıtýty negizinde Qazaqstan úkimetiniń 2016 jylǵy shildeniń 25-indegi qaýlysymen jarǵylyq kapıtaly tolyqtaı memleket ıeligindegi Atyraý munaı jáne gaz ýnıversıteti komersıalyq emes aksıonerlik qoǵamy qurylǵan.
Joǵary oqý ornynda bilim alyp jatqan hat avtorlarynyń qazirgi jaǵdaıymen Azattyq tilshisi tanysyp qaıtty.
«ÝÁDEDEN NEGE AINYDY?»
Atyraý munaı jáne gaz ýnıversıtetinde Qytaıdan kelip oqyp jatqan qazaq jastary oqý korpýsymen bir aýmaqta ornalasqan stýdentter jataqhanasynda turady. Ózderin eshkimniń izdep kelmeıtinine etteri úırengen olar Azattyq tilshisin qýana qarsy aldy. Stýdentter qaı jerden ekenderin suraǵan jýrnalıske Qytaıdyń İle, Altaı jáne Tarbaǵataı aımaqtarynan, Qaramaı, Qulja, Maılytaý, Úrimji, Fýkan qalalary men ózge eldi mekenderinen kelgenderin aıtyp jatty.
Olar 2015 jyly Qytaıdaǵy qazaqtar arasynda tanymal saıttarda Atyraý munaı jáne gaz ınstıtýtynyń sheteldegi qazaq jastaryn oqýǵa shaqyrǵan habarlandyrýyn kórip, Qazaqstannyń batysyndaǵy munaıly óńirdegi joǵary oqý ornynda bilim alýdy uıǵarypty.
Azattyq tilshisimen áńgimede stýdentter Qazaqstanǵa alǵash kelgende kórgen qıyndyqtary týraly da aıtyp berdi.
- Alǵashqy lekpen 60 bala keldik. Bárimizge poıyzǵa bılet tabylmady. Biz úshin qosymsha vagon tirkemedi. Bizdi alyp kele jatqan jetekshimiz avtobýs jaldady. Qazaqstan avtobýstarynda aıaq sozyp jatý múmkin emes eken. Úsh kún jol júrdik. Qasymyzda keıbirimizdiń ata-anamyz boldy. Munda bizdi shashýmen qarsy alǵanda álgi sharshaǵanymyzdyń bárin umytyp kettik, - deıdi Esqat Bolatbek esimdi stýdent.
Óz aıtýlarynsha, Qytaıdan kelgen jastardyń keıbiri vıza rásimdeý kezinde qujattaryn ýaqtyly ótkizgenderine qaramastan zańda kórsetilgen merzimnen keshiktirgeni úshin jazyqty bolyp qalǵan.
- Sol úshin Atyraý abaqtysynda eki kún jatyp shyqtyq, - dep kúledi Naıman Danıarov esimdi stýdent.
Atyraýǵa jetkende Erkin Tańnurǵa alystan ańsap kelgen oqý orny ózi kútkendegiden qorashtaý bop kóringen.
- Men muny Qytaıdyń joǵary ýnıversıtetteri tárizdi kúshti oqý orny shyǵar dep oılaǵam. Sóıtsem, tórt-aq bólimi bar eken, - deıdi Erkin Tańnur.
Áıtkenmen ol Qazaqstanǵa kelgenine esh ókinbeıtinin, kórgen qıyndyqtardyń bárine shydaýǵa tyrysyp júrgenin aıtady. Erkin Tańnurdyń sózinshe, ata-anasy bergen 270 myń teńge qarjy ekinshi kýrsta oqý aqysyn tóleýge jetpegen soń ony emtıhanǵa kirgizbepti. Keıin ol álgi pánderden synaqty qaıta tapsyrǵany úshin qosymsha 82 myń teńge tólegen.
Qarjy fakúltetiniń stýdenti Gúlman Gúmish te oqý aqysyn 25 paıyzǵa kem tólegendikten emtıhandarǵa kirgizilmeı, keıin qaıta tapsyrýǵa jıyntyǵy 112 myń teńge tóleýge májbúr bolǵan.
- Turysbek Qaıdar degen balanyń oqý aqysyn tolyq tóleýine nebary 250 teńgesi jetpeı qaldy. Sol úshin synaqqa kirgizbegen soń ol oqymaımyn dep ketip qaldy, - deıdi Esqat Bolatbek.
Stýdentterdiń sózinshe, ýnıversıtettiń olarmen jasasqan kelisim-shartynda ne jazylǵanyn eshkim túsindirmegen.
- «Myna jerge qol qoı» dedi. Onyń ishinde ne jazylǵanyn, ol ne qaǵaz ekenin bilmeımiz. Qol qoıyp berdik. Sóıtsek ol kelisim-shart eken, onda jeńildik týraly jazylmapty. Nege ótirik aıtty? - deıdi Móldir Dúısen.
Qytaılyq qazaq stýdentteri oqý aqysyna qatysty ýnıversıtet basshylyǵy ýáde etken jeńildikke birinshi kýrsta úlken aıǵaı-shýmen qol jetkizgenderin aıtady.
- Qolymyzǵa tıgen rektordyń shaqyrtý qaǵazynda «sheteldegi qazaq dıasporasyna jeńildik bar» dep naqty jazylǵan. Biz soǵan súıenip keldik. Munda eshqandaı jeńildik berilmeıtinin estigende ne isterimizdi bilmedik. Bizdi Qytaıdan alyp kelgen Álıa Tazabekovaǵa bardyq. Bárimiz birigip oblys ákimdigine, «Nur Otan» partıasyna barǵan soń birinshi kýrsta jeńildik berdi, - deıdi stýdentter.
Sheteldik stýdentter qazirgi basty problemasy – oqý aqysy bolyp otyrǵanyn qaıta-qaıta aıta berdi.
- Qytaıdaǵy otbasymyzǵa qıynshylyq túsip otyr. Biz olarǵa «jeńildiktiń» aldamshy bolyp shyqqanyn aıta almaımyz. Sebebi, olar muny estip ýaıymdaıdy. Sondyqtan demalysta úıge barǵanda tynym kórmeı jumys istep, oqý aqysynyń tolyq tólemine jetetindeı qarjy jınaýǵa tyrystyq, - deıdi Aıdyngúl Ómirbek.
Azattyq tilshisimen áńgime kezinde stýdentter árbiri aı saıyn 20 myń teńge mólsherinde aqsha tólep turyp jatqan jataqhananyń jaǵdaıyna da kóńilderi tolmaıtynyn jasyrmady. Olarǵa berilgen keı bólmelerdiń qabyrǵalary kógerip ketken, syz ıisi seziledi. Stýdentter sýyq bólmede muzdatqyshty qajetsinbeıtinin, satyp alǵan sút-aırandary múlde buzylmaıtynyn aıtady. Bólmede stýdentter qos qabattap qoıylǵan tórt tósekte jatady eken.
- Kórip tursyz ǵoı, qabyrǵasy kógerip ketken. Sýyq bolǵandyqtan myna bólmelerge jatý múmkin emes, amalsyzdan basqa bólmede bir-birimizdiń qasymyzda uıyqtap júrmiz, - deıdi stýdentter.
Salamat Rahmet Qazaqstandaǵy turmysqa endi-endi úırene bastaǵanyn, yńǵaıy kelse osynda qalyp, eńbek etýdi armandaıtynyn aıtady.
- Bul jaqta jumys istep, qosymsha tabys tabýdyń da reti joq. Kırıllısany da endi meńgerdik. Biz osynda otaý quryp, osy elde qalǵymyz keledi. Jumys istep, jan sanyn kóbeıtkimiz keledi, - deıdi ol.
Tilshimen áńgimeden soń járdem suraǵandary úshin qýdalaýǵa túsemiz be dep qaýiptense de, stýdentter óz ótinish-tilegin jetkizýdiń basqa amaly qalmaǵanyn aıtty.
QYTAIDAN ATYRAÝǴA STÝDENT SHAQYRÝ
Atyraýǵa qytaılyq qazaq jastardy uıymdastyryp alyp kelgen Nurbaqytt Ýálibaı men onyń jubaıy Álıa Tazabekova áý basta bul sharýaǵa Atyraý munaı jáne gaz ýnıversıtetiniń rektory Álı Ábishevtiń tapsyrmasy boıynsha kiriskenderin aıtady.
Qytaı tili mamany Nurbaqyt Ýálibaıdyń sózinshe, Halel Dosmuhamedov atyndaǵy Atyraý ýnıversıtetiniń oqytýshysy bolyp istep júrgen ony 2015 jyly Ábishev ózi basqaratyn munaı jáne gaz ınstıtýty janynan arnaıy qurylǵan «Jibek joly» ortalyǵyna jumysqa shaqyrǵan. Ortalyqty basqarýǵa sol ınstıtýtta jumys isteıtin Álıa Tazabekova taǵaıyndalǵan. Rektor jaqyn bolashaqta ınstıtýtty ýnıversıtetke aınaldyrý josparlanyp otyrǵanyn da aıtqan.
- Atyraýda munaı-gaz salasynda jumys istep jatqan qytaı kompanıalary kóp. Biraq olar jergilikti mamandardy qytaı tilin bilmeıdi dep jumysqa almaıdy. Al qytaılyq qazaq stýdentteri osy oqý ornyn támamdasa sol kompanıalardan oryn alady degen maqsat boldy, - deıdi Nurbaqyt Ýálibaı.
Ol 2015 jyly Atyraý munaı jáne gaz ınstıtýty rektory Álı Ábishevtiń qatysýymen ótken jınalysta Qytaıdan qazaq jastaryn oqýǵa shaqyrtý, olarǵa oqý aqysyna 25 paıyzdyq jeńildik jáne jataqhanadan tegin oryn berý týraly kelisim bolǵany týraly aıtady.
Nurbaqyt Ýálibaıdyń sózinshe, Atyraýdaǵy oqý orny shaqyrtyp jatqanyn estigen Qytaı qazaqtary balalaryn Qazaqstanǵa oqýǵa jiberýge ynta bildirgen.
- Biz rektordyń qoly qoıylyp, mekemeniń móri basylǵan qujatpen bardyq. Eger oqý orny qoldaý bildiretin bolsa balalarymyz barsyn dep ata-analary oılanbastan jiberdi. Biraq balalar munda kelgen soń ınstıtýt basshylyǵy sózinen aınyp qaldy, - deıdi Nurbaqyt Ýálibaı.
Álıa Tazabekova Qytaıdan shaqyrylǵan stýdentterdi olardyń qalaýy boıynsha emes, bala sany jetpeı turǵan qarjy, ekonomıka fakúltetterine qalamasa da ornalastyrǵanyn, keıin aýysasyńdar dep ýáde bergenimen, olardy tańdaǵan mamandyqtaryna sol kúıi aýystyrmaǵanyn aıtady.
- Narazylyqtyń basy sodan shyqty. Oǵan keıin oqý aqysy tólemine jeńildik bolmaıtyny jáne qosyldy. Al vıza men yqtıar hatty rásimdeýde kórgen qıyndyqtarymyz bólek áńgime, - deıdi ol.
Onyń sózinshe, oqý aqysyn aldyn ala tólegen, biraq otbasy jaǵdaıynda baılanysty Qazaqstanǵa kele almaı Qytaıda qalǵan birneshe jastyń aldyn ala tólegen aqshasyn oqý orny qaıtarmaǵan.
- Atyraýǵa oqýǵa kelmek bolǵan segiz adam – Erbol Tuna, Syzat Ádil, Álbına Maqsat, Serik Ernar, Kenjehan Orazbaı, Bulǵyn Abdýlúmit, Malına Maqsat, Balqash Ábdiǵanı otbasylyq jaǵdaılaryna baılanysty kele almady. Biraq olar aldyn ala kelisip, aqshalaryn bergendikten olardy oqýǵa qabyldaý týraly buıryq der kezinde shyǵýy úshin biz solardyń oqý aqysyn kúniburyn tólep qoıǵanbyz. Qolymyzda ol týraly túbirtek te bar. Sol balalardyń aqshasyn keri qaıtarmady ýnıversıtet, - deıdi Álıa Tazabekova.
Ol biraz ýaqyttan keıin ýnıversıtet janyndaǵy «Jibek joly» ortalyǵy jabylyp, oqý ornynan «óz erkimen» jumystan ketýine týra kelgenin aıtady.
- Ata-analary senip tapsyrǵan balalardy orta jolda tastap kete almadyq. Sol sebepti «Jibek joly» qoǵamdyq birlestigin qurdyq. Olarǵa qajetti yhtıar hat rásimdeýdi qolǵa aldyq. Qazir balalardyń 14-i yhtıar hatqa qol jetkizdi, - deıdi Álıa Tazabekova.
«QUSHAQ JAIA QARSY ALDYQ»
Atyraý munaı jáne gaz ýnıversıteti rektory Álı Ábishev Azattyq tilshisimen sóılesýden bas tartty. Onyń kómekshisi Baýyrjan Baıjigitov rektor úshin jaýapty oqý ornynyń baspasóz hatshysy Gúlshara Dáribaevanyń beretinin aıtty.
Ýnıversıtet baspasóz hatshysy Gúlshara Dáribaeva qazirgi kezde joǵary oqý ornynda Qytaıdan kelgen 76 stýdent bilim alyp jatqanyn, olardy 2015 jyly Qytaıdan Atyraýǵa ýnıversıtettiń burynǵy qyzmetkeri Álıa Tazabekova bastap alyp kelgenin rastady. Ýnıversıtet ókilinen sheteldik qazaq jastarynyń oqý tólemine qatysty jeńildik jaıy qalaı ekenin suradyq.
- 25 paıyzdyq jeńildik týraly eshteńe aıta almaımyn. Biz balalardy qushaq jaıa qarsy aldyq. Olardyń basty maqsaty – atamekenge oralý bolyp tabylady, - dep jaýap berdi Dáribaeva.
Baspasóz hatshysy ýnıversıtette arnaıy keńes bekitken sheshimge saı stýdentter úshin 16 túrli jeńildik qarastyrylǵanyn aıtady.
- Ol jeńildikterdi paıdalaný úshin stýdent olımpıada chempıony ıa bilim jeńimpazy nemese jetim bala tárizdi jáne basqa da iriktelgen sanattardyń birine jatýy tıis, - deıdi ol.
Jataqhananyń jaǵdaıy týraly suraqqa Gúlshara Dáribaeva stýdentterdiń «kómekti basqadan emes, ózderinen suraǵany» jón bolatynyn aıtty. Qytaıdan Atyraýǵa oqýǵa kelmegen, biraq aldyn ala oqý aqysyn tólegenderdiń aqshasyna qatysty jýrnalısiń saýalyna ýnıversıtet ókili «jaýap bergisi kelmeıtinin» aıtty.
Atyraý munaı jáne gaz ýnıversıtetindegi tórt fakúltette kúndizgi, keshki jáne qashyqtyqtan oqytý bólimderinde barlyǵy 3646 stýdent bilim alady.
