Marksızm eń jańa, eń durys, qoǵam damýynyń ǵylymı zańdylyǵyn ashqan, dúnıege ǵylymı kózqaras.
Búgingi kúni Jer sharynda Marksızmniń aqıqatyna senip, sosıalısik túzimdi atqaryp otyrǵan el tek Jýngo (Qytaı) dep aıtýǵa bolady. Sonysyna jaraı bul topyraqta Marksızm is júzinde dáleldendi, kemeldendi.
- Sosıalısik túzimdi atqarýda Marksızm proletarıat tabynyń uıtqylyq jetekshilik róline tabandy bolýdy, ıaǵnıproletarıat tabynyń avangard qosyny komýnıstik partıanyń basshylyǵyna tabandy bolýdy dáripteıdi. Proletarıat dıktatýrasyna tabandy bolýdy ustanady. Bul búgingi kúni jýngodaǵy jýngo komýnıstik partıasy syndy bir partıanyń basshylyǵyna tabandy bolýdyń nazarıalyq negizi. Jýngo halqynyń azattyqqa shyǵýy, reforma jasap, esik ashyp, búgingideı halqy baı áleýmeti kúshti, álemdik derjavaǵa aınalýynyń birden bir sebebi. JKP syndy bir partıanyń basshylyǵyna tabandy bolǵandyǵy. Bul qazirgi qytaı aqparat quraldarynda Qytaı halqynyń tarıhtan, praktıkadan shyǵarǵan qortyndysy, ustanymy dep únemi keńinen úgitteletin kózqaras.
- Marksızmniń din, til, ult týraly ustanymdarynyń Qytaıdyń sosıalısik qurylys barysynda dáriptep, is júzinde synaqtan ótip, durystyǵy dálelip, Markstik kózqarastyń dindi qurapılyq sanaıtynyń bilemiz. Til bolsa Markstik kózqaras boıynsha aıtqanda qarym – qatynas quraly ǵana. Ult – tarıhta qalyptasqan qoǵamnyń damýyna saı joıylatyn tarıhı kategorıa. Marksızimshiler din de, til de, ult ta qoǵamnyń damýyna saı birtindep joıylady dep senedi.
Qytaı úkimeti qazir negizgi zańǵa azamattardyń dinge sený, senbeý quqyǵy bar – dep jazyp qoıǵanmen Makrsızmdik kózqarastyń talaby boıynsha qudaısyzdyqty keń kólemde úgitteıdi. Dinı kózqarasty úgitteýge tyıym salynady. Mektep qabyrǵasynda túrli tárbıe formasymen jáne mektep oqýlyqtary arqyly arnaýly túrde qudaısyzdyqty úgitteıdi. Dindi qurapılyq, tildi qarym – qatynas quraly ǵana dep túsindiredi, úgitteıdi. Partıa músheleri dinge senbeıdi, dinı qımylǵa qatynaspaıdy. 18 jasqa tolmaǵan balalardyń dinge senýine, dinı qımylǵa qatynasýǵa tyıym salynady.
Qytaı úkimeti qazir az ulttarǵa baǵyttap «Qos tilde oqytý» jolǵa qoıdy. Ári 2020 jylǵa barǵanda birtutas qytaı tilinde sóıleý talaby ortaǵa qoıyldy. «Qos til oqytýy» Qytaı halqyn bir tilde sóıleıtin halyqqa aınaldyrýdyń basyp óter joly ǵana. Qytaıdyń az ult raıondaryndaǵy qoǵamnyń ornyqtylyǵyna tónetin qaýip tek ulttyq bólshekteýshilermen dinı búlginshilerden keledi dep úzbeı aıtylady. Qytaı úkimeti bul ólkelerdegi jergilikti ulttardyń dinimen, tilin joıǵanda ǵana bul qaýipten tolyq arylýǵa bolatyndyǵyn jaqsy túsinedi. Sondyqtan da Jýnhýa ulttarynyń berekeli shańyraǵyn, ulttardyń uly toǵysýyn iske asyrý, qazirgi Qytaı qoǵamyndaǵy eń mańyzdy saıası mindet.
Din men til saıasatyn Qytaı úkimeti Qytaı qoǵamynyń ornyqtylyǵy úshin belgilep otyr, bul saıasattardyń nazarıalyq negizi Marksızmde jatqandyǵy zer salǵan adamǵa ońaı baıqalady. Eń mańyzdysy marksızmniń din, til, ult týraly kózqarastary ǵana aqıqat esebinde keń kólemde úgitteletin jaǵdaı jas urpaqtyń, jeke tulǵanyń sanasynan dindi, ulttyq tildi, ulttyq sanany tabıǵı túrde óshirýde. Dinniń ulttyq tildiń, ulttyq sananyń joıylýyn tabıǵı zańdylyq retinde qabyldaıtyn qoǵamdyq sanany qalyptastyrýda. Dindi qurapılyq sanap, masqaralaıtyn, óz ana tiliniń joıylýyn minip júrgen kóligin zamanǵa saı jaqsy kólikke aıyrbastaǵandaı túsinetin pıǵyl qalyptastyrýda.
Marks sosıalızm ár ulttyń ortaq gúldenip, kórkeıetin kezeńi, ult komýnızmge qadam tastaǵanda joıylady dep aıtqanmen, jýngonyń marksızmshilderi jýngo sosıalızmniń alǵashqy satysynda tur dep aıtady, aqsaqaldar dúnıeniń búgingideı tez qarqynmen damıtyndyǵyn kezinde boljaı almaǵan. Qytaıdyń jańa urpaq basshylary kóregendik tanytty. Dúnıeniń búgingideı tez damýyna ózgerýine ilese eń aldymen jergilikti az ulttardyń diniń, tiliń joıyp, komýnızmge baratyn joldy basa berý qajet ekendigin ańǵardy. Shynynda ulttardyń joıylatyn dini, tili, ulttyq sanasy bir ýaqytta joıyla salmaıdy. Eń aldymen osylaı az sandy ulttardyń ulttyq bógenaıy joıylady. Sonan soń memlekettiligi bar ulttar joıylady. Onan soń baryp memleket joıylady. Bul turǵydan aıtqanda Marksızm bul kúnderi Qytaı elinde kemeldendi, tolyqtandy, damydy dep aıtýymyzǵa týra keledi.
Aǵybaı Buǵybaıuly
