Olardyń jalpy sany 13 mıllıondaı, al Egıpet jurshylyǵynyń jalpy sany 80 mıllıonnan artyq. [1] Egıpet óz naqty sanyn ózi bilmeıdi. Koptar –hrıstıan dinindegi etnıkalyq azshylyq. Kóne Egıpet halqy bizdiń dáýirimizdiń 1-2 ǵasyrlarynda hrıstıan dinin qabyldaǵan, arab basqynshylyǵynyń  Egıpetke 742 jyly kelgende Egıpet turǵyndary hrıstıan  dininde bolǵan. Biraq olardyń hrıstıandyǵy basqa hrıstıandardan erekshe, basqasha. Olar óz qudaıyn Allahý dep ataıdy eken. Tek arabtar kelgende Egıpet hrıstıandyq órkenıetten  musylmandyq órkenıetke aınaldy. Kopttardyń jaǵdaıy ár kezeńde ár qıly boldy. Birde olardyń jaǵdaıy jaqsy bolsa, basqa kezeńde olar qatty ezgide ómir súrdi. Olarǵa eń  las jumys beriletin. Koptardyń negizi Egıpettiń eki-úsh iri qalalarynda turady. Koptar  janshylǵan etnos  retinde kóp qýdalanǵan  jáne óte eńbekqor  halyq ekenin kórsetedi. Olar berekeli, bilim dárejesi basqa egıpettiktermen  salystyrǵanda joǵarylaý. Egıpette saýatsyzdyq  25%.  Er azamattar arasynda saýatsyzdyq tómenirek, al  áıelder arasynda joǵarylaý. Oǵan qosa shala saýatty atty kategorıasy taǵy bar. Jalpy qarapaıym egıpettikter dinı mektepterge barady. Bul mektepteriniń kerektigi olar standartty arab tilin úıretedi. Jalpy egıpetter halyq tili –egıpet dıalektisi. Biraq standartty arab tilin bári  túsinedi. Koptardyń  áıel zaty basqa egıpettikterden bıigirek. Egıpettik arabtar áıelderine qyzǵanshaq jáne otbasyndaǵy áıelder statýsy tómenirek. Sonymen kopttyq áıelder kóbirek qyzmette, bıznes pen jumysqa tarttylǵan, olar aqsha tabady. Olardyń otbasyndaǵy statýsy joǵary. Egıpettik arabtar kopttarmen salystyrsaq kedeıleý turady. Ásirese nashar turatyn musylman egıpettik  jersizder Kaır, Aleksandrıada kopttardyń hrıstıandyq molalary men qorymdarynda túneıdi. Bul jaǵdaı qala kopttaryn qatty alańdatady. Búgingi kúni kopttar arasynda kóp nársege narazylyq bar. Sondaı kórinisterdiń biri kopttardyń shirkeýlerine, dúkenderine shabýyl jasaý. Árbir iri oqıǵadan keıin kopttar demonstrasıalar men sherýlerdi uıymdastyrady.[2] Sherýler kezinde polısıa qyzmetkerlerin sabaý, protestke qatysýshylardyń ólimimen aıaqtalǵan jaǵdaılar da ushyrasqan. Kopttar kóptep halyqaralyq uıymdarǵa shaǵynady, AQSH-qa kóshken jaǵdaılar az emes. Kopttardyń ishinde Eýropaǵa kóship ketkender kóp. Kóship ketken kopttardy eýropalyq uıymdar Eýro Odaq memleketteri  ońaıyraq azamattyqqa qabyldaıdy. Kopttardyń ózderiniń separatısteri bar. Egıpettiń separatısteri Kopt Respýblıkasyn ańsaıdy.[3]

Kopttardyń ishinde de musylman arabtardyń arasynda  ekstremıster men  fýndamentalıster bar kórinedi. Sondyqtan olardyń ishinde aldymen iritki salǵandy tabý qıynǵa túsedi. Máselenkı eki áıel musylman dinin qabyldaǵysy bar bolady, olardyń bireýi joǵalyp ketedi. Bul oqıǵa  qarapaıym arab-musylman arasynda qatty rezonans  tapqanǵa uqsaıdy. Odan keıin kopttar tarapynan da, musylman tarapynan da sherýler júrdi. Eki taraptyń serkeleri men ıdeologtary bar eken. Eki taraptar arasynda úlken senimsizdik, eki taraptyń  kinási bar sıaqty. Osy tusta Egıpet Prezıdenti Hosnı Mýbarak bılegen tusta osy saıasatta kóp kemshilikter jiberilipti.[4] Búgingi kúni kopttar janshylyp jatyr deý qısynsyz: qıt etseń kopttar sotqa beredi. Sottyń sheshimine kóńili tolmasa halyqaralyq sot  taǵy  bar: Eýropalyq sot, AQSH soty t.b.

Biraq sońǵy joly kopttardyń Kaır qalasynyń  janyndaǵy Tanta qalasynda hrıstıandyq shirkeýde kezekti jarylystar boldy. 30 adam jarylys zardabynan qaza bolyp  71 adam jaralandy.[5]

Ázimbaı Ǵalı – tarıh  ǵylymdarynyń  doktory

1.https://ru.wikipedia.org/wiki/ Kópty

2.Egyptian Coptic protesters freed http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/4117831.stm . Wednesday, 22 December, 2004,

3.http://www.masress.com/shabab/6137

4.Azımbaı Galı Arabica-kofe bez kofeına. Prıchıny krızısa v arabskom mıre ı ego posledstvıa. Palmarium Academic Publishing. Saarbrucken. Deutschland. 2016; Azımbaı Galı Arabskıe pravıtelı: vyzovy ı ýgrozy noveıshego vremenı . Palmarium Academic Publishing. Saarbrucken. Deutschland. 2017;

5. http://www.alarabiya.net/ar/arab-and-world/egypt/2017/04/09