Soǵys kezinde túrli taktıkalar men ıdeologıalardy qoldanýǵa bolatyny belgili. Alaıda jynystyq qatynastyń soǵysqa qandaı qatysy bar dep oılap otyrǵan shyǵarsyz. Stalınniń soǵys kezinde oılap tapqan bul ıdeologıasy jeńiske jetýge kómektesti degen de pikirler bar. Jynystyq qatynasty paıdalana otyryp qalaı jeńiske jetýge bolady? Soǵys kezinde jaýyngerler jynystyq qatynasqa túsken be? Bul suraqtardyń jaýabyn Qamshy aqparattyq agenttigi oqyrman nazaryna usynady.
Ekinshi dúnıejúzilik soǵys kezinde Qyzyl áskerdiń kúshi óte tómen bolǵan. Orys jaýyngerlerinde eshqandaı kúsh qalmady. Sondyqtan olar úshin erekshe ıdeologıa men jaýyngerlerdi yntalandyrý jumystaryn júrgizý kerek edi. Olardyń jynystyq qatyaspen baılanysty ıdelogıasy Qyzyl áskerge kúsh berip, jeńiske jetelegen.
Soǵys kez-kelgen jaýyngerdiń densaýlyǵymen qatar júıkesine de áser etetini anyq. Orys áskerleriniń kóbi soǵys jyldary stresske dýshar bolyp, kúshinen aıryla bastaǵan. Soǵystan qoryqqandyǵymen birge sharshaı bastaǵandary da olardyń jeńiske degen umtylysyn báseńdetti. Sol kezde olarǵa qosymsha kúsh berý maqsatynda jynystyq qatynasqa arnaıy ýaqyt belgilenip otyrǵan.
Alaıda olar aldyna kelgen kez-kelgen qyzben jynystyq qatynasqa túspegen. Sonymen birge olardy arnaıy komandır shekten shyǵyp ketpes úshin baqylap otyrypty. Jaýyngerler ózderin qanaǵattandyryp bolǵan soń, óz qyzmetterine kirisip, ózderine berilgen tapsyrmany joǵary deńgeı oryndaı bastady.
Biraq keıinnen jaýyngerlerdiń jabaıy áreketterge barǵandyǵy jóninde túrli derekter paıda boldy. Jynystyq qatynastan keıin kóptegen qyzdardyń máıiti tabylyp otyrǵan. Bul týraly Leonıd Rabıchevtiń kitabynan oqýǵa bolady.
«Úsh úlken bólme, eki áıeldiń jáne eki qyzdyń máıiti. Olardyń beldemsheleri jyrtylyp, aıaqattary jyrylǵan. Úıdiń ishinde ekinshi esikti ashtym. Ol bólmedegi ár tósekte áıelderdiń máıitin kórdim»,- dep jazady Rabıchev óz kitabynda.
Osy oqıǵaǵa qaraǵanda orys jaýyngerleri tutqynǵa túsken áıelder men qyzdardy da zorlap otyrǵan. Bul olardyń tuqymyn qurtý úshin de arnaıy jasalǵan ıdeologıa tárizdi. Eń sumdyǵy Rabıchevtiń kitabynan joǵaryda aıtylǵan oqıǵaǵa uqsas jaıttardyń 10 shaqtysyn oqýǵa bolady eken.
Qyzdar men áıelderdi zorlap, olardy qatygezdikpen óltirý orys jaýyngerleri úshin jaı ǵana kóńil kóterýge aınalǵan. Qanshama jas qyzdar olardyń qurbanyna aınaldy? Aıta ketetin bir jaıt olar zorlaǵan qyzdardyń kóbisi ózge ult ókilderi. Olardyń arasynda qazaq qyzdary bar degen aqparat ázirge joq. Biraq Stalın ózge ulttardy qurtyp, jaýyngerlerdiń kúshin nyǵaıtý úshin osy ıdeologıany oılap tapqan.
Sholýshy: Ásel Óteshova
