Azıa aımaǵyna saparlaýdy bastaǵan AQSH prezıdenti Donald Tramp Tokıoda eshkim kútpegen málimdeme jasady. Biraq onyń aıtary bar da, oryndalýy ekitalaı ǵoı. Tramp Japonıa premer-mınıstri Sındzo Abemen áńgimede Soltústik Koreıanyń ıadrolyq baǵdarlamasyn toqtatý úshin oǵan barynsha qysym jasaý qajettigin aıtty.
–Qazir resmı Phenánmen dıalog júrgizetin ýaqyt emes. Tek oǵan qysym jasaý kerek. Sonda ǵana olar esin jıady. Strategıalyq tózimdilik dáýiri ótti. Sondyqtan AQSH – ta, Japonıa da birlesi qımyl isteýi qajet. Basty maqsat – álem úshin óte qaýipti agresor Soltústik Koreıa rejımin qulatý. Bul baǵytta jalǵyz qımyldaı almaımyz. Bizge Reseıdiń de kómegi kerek. Azıa saparynda Pýtınmen kezdesip, osy máseleni talqyǵa salýǵa tyrysamyn, –dedi Japonıaǵa aıaq basar sátte ushaq bortynda jýrnalısermen bolǵan suhbatynda Donald Tramp.
Japonıa premer-mınıstri Sındzo Abe de Soltústik Koreıaǵa qatysty AQSH-pen pozısıasy 100 paıyz úndesetinin aıtty.
–Biz jaqyn kúnderde qosymsha sanksıalar qabyldaımyz. Japonıa bankterindegi Soltústik Koreıanyń 35 azamattary men zańdy tulǵalarynyń esepshottaryn jabatyn bolamyz, –dedi Sındzo Abe.
Shyn máninde qazirgi ýaqytta Soltústik Koreıanyń ustanǵan pozısıasy AQSH úshin ǵana emes, Japonıa úshin de óte qaýipti bolyp otyr. Jaqynda AQSH Kongresiniń mamandary «eger soǵys bola qalǵan jaǵdaıda alǵashqy kúnniń shyǵyny qandaı bolýy múmkin?» degen sıpatta baıandama jasaǵan. Mamandardyń esepteýine qaraǵanda, soǵystyń birinshi kúni 300 myń adam qaza tabýy yqtımal kórinedi.
Osy oraıda aıta keter bir jaıt bar: Jaqynda Reseı prezıdenti bir saıası shyndyqtyń shetin shyǵarǵan. «AQSH eshqashan Soltústik Koreıaǵa soǵys asha almaıdy. Óıtkeni Phenánda ıadrolyq qarý bar, áskerı oqtumsyq raketalar jeterlik. Iadrolyq qarýy bar elge Vashıngton eshqashan soǵys ashpaıdy. Bul Aýǵanstan nemese Irak emes. AQSH Irakta bakterıologıalyq jáne ıadrolyq qarýdyń joqtyǵyn aldyn ala zerttep, bildi. Sosyn soǵys ashty. Saddam Huseıindi sóıtip taqtan taıdyrdy. Al Soltústik Koreıaǵa bata almaıdy. Óıtkeni aıaq astynan atys bastala qalsa, orasan zor shyǵyn keledi. Bir-birin aıamaıdy» degeni belgili.
Bul sózde shyndyq bar. Amerıkalyq mamandardyń zertteýine qaraǵanda, Soltústik Koreıanyń Qarýly kúshteri qazirgi kezde soǵys jaǵdaıyna daıyn tur. Tipti káris artellerıasynyń mınýtyna 10 myń snarád jibere alatyn múmkindigi bar.
Amerıkalyq áskerı mamandar daıyndaǵan baıandamada bir másele bar: Pentagon Soltústik Koreıadaǵy ıadrolyq qarýdyń oshaǵyn birden talqandaı ala ma? Ol úshin ne isteý kerek?
AQSH-tyń Bas shtaby birlesken komıtetterinń basshysy, kontr-admıral Maıkl Dúmont «Soltústik Koreıanyń ıadrolyq qarýyn joıyp jiberý úshin eń aldymen ol elge qurlyq áskerlerin jiberý kerek. Biraq qaýip odan saıyn kúsheıe túsedi. Soltústik Koreıa jaıaý áskerlerge qarsy bıologıalyq jáne hımıalyq qarý qoldanýy múmkin. Bul joba júzege assa, jaǵdaı tipti qıyndaı túsedi» dep otyr. Soǵan qaraǵanda, Reseı prezıdenti Pýtınniń aıtqan pikirinde ashshy aqıqat bar sekildi.
AQSH Soltústik Koreıamen saıası dıalogqa barǵanmen, odan esh nátıje shyqpaıdy. Muny Tramptyń ózi de málim etken. «Maǵan deıin Klınton, eki Býsh pen Obama da kelissóz júrgizdi de, 25 jyl ýaqyttary bos ketti. Sondyqtan olarmen dıalogqa kelýdiń esh paıdasy joq» degen.
Endigi jaǵdaı qalaı jalǵasady? Tramp tyǵyryqqa tirelgen saıası egesten jol taýyp shyǵa ala ma? Ózi soǵys ashaıyn dese, onyń saldary óte kúrdeli bolmaq. Qysym jasaý arqyly Soltústik Koreıa rejımin qurtam deý, bos áńgime. Qanshama qoqan -loqy jasaǵanmen, naqty aıtqanda, AQSH-tyń ózi qazir ne isterin bilmeı otyr.
Berik BEISENULY
«Aıqyn» gazeti
