Keıingi  ýaqytta áleýmettik  jelilerde de, qarapaıym jurttyń  arasynda da Han Keneniń basyn Reseıden  alyp kelsek, qazaqtyń rýhy kóterilip, abyroıy  asqaqtap, mereıi ústem bolady degen lepirme jıi aıtylatyn boldy. Alǵan, almaǵanymyzdy qaıdam, áıteýir Reseıden táýelsizdik aldyq dep ulardaı shýlaǵan (áli de sóıtip júrmiz)  1991 jyldan keıin Taıqazan týraly da osyndaı jeldirme, kóptirme sózder baspasóz betin jaılap aldy. Elimizge Taıqazannyń qaıtyp kelgenine tabany kúrekteı 27 jyl toldy. Eńsesi  kóterilgen, óz elinde eń bolmasa tilin tórge shyǵarǵan Qazaqstandy, ne mınıstrdi, ne oblys ákimin kórsem shyqqyr kózim shyǵyp-aq ketsin!

  Osydan birneshe  jyl buryn Reseıdiń  Premer-mınıstri Dmıtrıı Medvedevten  Kenesary Qasymovtyń bas súıegin qaıtarý máselesin qozǵap   edik. Medvedev oǵan júre jaýap berdi. Oryndalǵan eshnárse joq. Shynymdy aıtaıyn sol Kenekemniń basy Ermıtajda jatyr degenge de óz basymda kúmán kóp.

  Ánebir kezde Abylaıdyń máıiti dep tapqanymyz álde jas balanyń, álde boıy sharǵalaý bir qatynnyń qańqasy bolyp shyqty. Erteń Reseı  «qoımadyńdar ǵoı, mine, Kenesarynyń bas súıegi» dep áldebireýdiń basyn berip jiberýi ábden múmkin. Ótken jyly Keıki batyrdyń bas  súıegi dep bir bas súıekti ákeldik. Sodan beri de bul elde ıneniń jasýyndaı ózgeris bolǵan joq. Onyń esesine butyn, emshegin ashyp, temekisin burqyratyp júretin qyzdarmen emes oramal tartqan qyzdarmen kúresip, mektepke kirgizbeı jatyrmyz.

        Keıde álgindeı jalǵan uranshyldyqqa, paıdasy joq daýdy daýlap ultshyl, kósem bop kórinýge tyrysatyn, sóıte tura nemerelerine sonyń bárin orysshalap aıtyp otyratynyna qarap qazaqtyń ulttyq sanasy, ulttyq ar-namysy oıanýdyń ornyna bul halyq áldebir beımálim tirshilik ıesine aınalyp bara ma dep te úreılenemiz. Sózimizden  daýa, isimizden  bátýa ketip bara  jatqan, qarny toqtyǵyna máz, toı-toılap, ánshi emesterdi ánshi dep, teledıdardaǵy saıqymazaqtardyń bet-aýzyn qısańdatyp, kózin jypylyqtatqanyna ishegimiz qatqansha kúletin, oısyz, muńsyz tobyr ekenimizge kózimiz jetkendeı. Biz qazir eshqandaı qazaq máselesiniń, ásirese til máselesin buratola sheshýdi qoıyp, dańǵaza  dańǵyrtpen kemshiligimizdiń bárin jasyryp bir-birimizdi, aıaǵyn jerge tıgizbeı maqtaýdy ǵana kún tártibine qoıǵan el sıaqtymyz. Ózin-ózi joıatyn ult áýeli tap osylaı maqtanshaq ultqa aınalady. Sosyn quryp bitedi.

  Jerin jattyń tabanyna taptatpaý, úkisi bulǵańdaǵan buraý bel, qıǵash kóz boıjetkeniniń basqaǵa bilegin ustatpaý, jer baılyǵyn tógip shashpaý, ulttyq taǵlym-tárbıeni saqtaý arqyly urpaq tárbıeleý babalarymyzdyń  márttik minezi, berik ustanǵan joly edi. Ótirik namysqoı, ótirik ultshyldar baj etse baj etsin biraq búgingi qazaq sonyń bárinen jurdaı bop aırylǵany ras. Jáne osynyń bárin zar eńirep otyryp aıtsań da túsinetin, oıanaıyq, silkineıik deıtin qazaq qalmaı barady.

Qazaqta memleket, ásker, astana degen bolǵan joq, bárin búgin ǵana bir adam istedi, tóbemiz kókke jetýge jaqyn qaldy dep esi durys, deni saý adam aıtpaıdy. Biz ıaǵnı, qazaq el basyna nendeı zobalań týsa da bireýge jalǵa jer berip Qytaı men Reseıden mıllıardtap qaryz alyp kórgen emes edik. Óıtkeni, sonyń bári erteńgi urpaǵymyzdy Qytaı men Reseıdiń quldyǵyna túsiretinin bilgen edik. Biz kúni keshege sheıin han, sultandarynyń ózi aqyryp sóıleıtin aqyndy, ataly sózin aıtatyn aqsaqaldy tyńdaǵan, sábıi ata-ana sılaǵan, el basqaratyn adamdy tektiligine qarap tańdaǵan halyq edik. Búgin sonyń  bárinen jurdaı bolǵan, úsh tilde sóılegenine maqtanyp, qazaqsha bilmeıtinine arlanbaıtyn, ár rýy men taıpasy pálenbaı ǵasyr buryn súıegi qýrap qalǵan bir-bir batyrdy aıtyp maqtanatyn daraqy, dańǵoı, lepirme, jelbýaz maqtanshaq ultqa aınaldyq. Óıtkeni, 27 jyl boıyna qazaqtyń ulttyq sanasyn, ulttyq namysyn, jer-sýy, baılyǵy qaıda ketip jatqanyn oılamaıtyn ınternasıonalmyz, kópulttymyz dep eliretin ul-qyzdary dál búgingideı dúbára ultqa aınaldyrý saıasaty baspasóz arqyly da, oryssha sambyrlaǵan túrli telearnalar arqyly da óte qyzý, óte pármendi júrgizildi...

  Biz bul jerde eger Kenesarynyń basy Ermıtajda jatqany ras bolsa, ony ákelmeıik dep otyrǵan joqpyz. Ákel. Jerle. Taǵy da ulan-asyr toı jasap, at shaptyr, uranshyl, báıge alǵysh óleńshilerge báıge jarıala! Sosyn bul da táýelsizdigimizdiń áldebir úlken kisiniń kóregendiginiń arqasy dep baspasózdi shýlat. Ásirese, árýaǵyńnan aınalaıyn Kenekemniń kimge qarsy, qaı eldiń qorlyq-zorlyǵyna qarsy kúreskenin ashyǵyraq aıt. Pýtınmen telefon arqyly sóıleskende sony aıt. Tek 27 jyldan beri qysy-jazy, kúndiz-túni tolassyz, san jetpes qarajat shashyp ótkizip jatqan qısapsyz toı-tomalaqtyń, is-shara ataýlynyń bári eń basty eń bir kúıip turǵan máselelerden qazaq ultynyń nazaryn basqa jaqqa aýdaryp otyrýdyń taǵy bir úlken  tásili sıaqty. Ash bórideı jabylsańdar da aıtar sóz osy.

M.KENJEBAI, aqyn

QR Mádenıet qaıratkeri