Elbasy ǵumyr joly, ótken belesteri qashanda jastar úshin úlken ónege. Endeshe, Tuńǵysh Prezıdent týraly aıtylatyn áńgime de, jazylatyn shyǵarma, qoıylatyn qoıylym men jaryqqa shyǵatyn fılmder de jastardy talapty bolýǵa, maqsatsúıgishtik pen tabandylyqqa jeteleıdi. Shyndyǵynda, mańdaıyna bir memleketti qalyptastyryp, táýelsizdigin tuǵyrly etý taǵdyry jazylǵan tulǵanyń otbasy, mektepte, stýdenttik kezeńderde, basqa da áleýmettik ınstıtýttarda lıderlik qasıetteriniń qalyptasýy qalaı boldy? Jalpy lıderlik fenomeni adamnyń boıynda qalaı qalyptasatyn qubylys? Bul kópshilik úshin qashanda qyzyqty suraq bolyp qalary haq.
Shyndyǵynda, kóshbasshylyq tulǵanyń qalyptasýyna otbasynan bastap, odan keıingi kezeńderdegi ortalardyń qaı-qaısysynyń da áseri mol bolatyny sózsiz. Sonyń ishinde buǵan adamnyń jastyq shaǵy, jasóspirim kezeńi de úlken ról atqarady. Máselen, Nursultan Nazarbaevtyń jasóspirim kezeńinde de elden erekshe bolǵanyn, kóshbasshylyq qasıeti sol tustarda da kórinip, baıqalyp turatynyn zamandastary aıtady. Jas Nursultan tek óz synybyndaǵy ǵana emes, mekteptegi eń úzdik oqýshynyń biri boldy. Mektepti bitirip, 18-ge taıaǵan Nursultan óz qatarlastarynyń arasynda tereń bilimimen, oı-órisiniń keńdigimen erekshe kózge túsedi. Tynymsyz eńbek, sportpen júıeli aınalysý ony tyǵynshyqtaı etip, shyńdap shyǵarady. N. Nazarbaev sol kezdiń ózinde qurby-qurdastaryna qaraǵanda áldeqaıda eresek sıaqty kórinedi eken. Biraq ony erekshelegen basty nárse – pikir aıtýdaǵy jáne áreket etýdegi derbestik pen jetekshilikke turaqty umtylys bolǵan eken. Ol qurby-qurdastarymen alǵash tanysqan sátten bastap, til tabysyp, óz ortasynyń uıtqysy jáne qoǵamdyq uıymdastyrýshysy boldy. Ázil-qaljyńǵa beıim boldy, ándi jaqsy aıtatyn, eldiń kóńilinen shyǵyp, óz ortasyn tez úıirip ákete bildi.
Otbasyndaǵy úlken uly bolǵandyqtan Nursultan erterek eńsesin tiktep, óz ahýalyn jaqsartyp, ata-anasyna, týǵan-týystaryna materıaldyq turǵydan kómekteskisi keledi. Jas Nazarbaev aýqymdy qurylysta jańa úlken ómir bastalatynyn, aldan jeke múmkindikter mol ashylatynyn qapysyz sezindi. Sondyqtan da, N. Nazarbaev óz ómirine, óz taǵdyryna ózi ıelik etýge bel baılap, túbegeıli sheshimge bekinedi.
Temirtaýǵa kelgen soń, ol bolashaq metalýrg retinde Ýkraınaǵa, Dneprodzerjınsk qalasyndaǵy Dnepr metalýrgıa kombınaty janyndaǵy kásiptik-tehnıkalyq ýchılıshege oqýǵa jiberiledi. Osylaısha, jas Nursultan shynyqqan shymyr jastardan iriktelgen domnashylar tobyna qosylady. Jas Nazarbaev bulshyq eti men mineziniń myqtylyǵyn sportta, balýandardyń boz kileminde dáleldeı bildi. Osyndaı jekpe-jekterdiń birinde ol óziniń áriptesi, jergilikti ýkraın jigiti Nıkolaı Lıtoshkonyń jaýyrynyn jerge tıgizdi. «Mıkolanyń» ádepkidegi tań qalýy keıinnen qurmetke aýysyp, qazaq Nazarbaev pen ýkraın Lıtoshko arasyndaǵy myzǵymas dostyqqa ulasty. Nursultan Lıtoshko otbasynyń jıi baryp turatyn qadirli qonaǵyna aınaldy. Al 1959 jyly Nursultan Nazarbaev Kásipodaqtardyń búkilodaqtyq ortalyq keńesi (VSSPS) uıymdastyrǵan jarysta jeńimpaz atandy. Sóıtip, ol ýchılıshe bitirgende metalýrgtiń qıyn da kúrdeli mamandyǵyn ıgerip qana qoımaı, Ýkraınanyń sport sheberi atandy. Tabandylyǵy men qaısarlyǵy ózi tańdaǵan mamandyq boıynsha barlyq pándi úzdik ıgerýge jol ashty. Sondaı-aq, jas Nazarbaev oqý bitiretin kezdegi biliktilik emtıhandarynan úzdik baǵa alyp, «domna peshiniń segizinshi razrádty ekinshi gornovoıy» kýáligin ıelendi.
Keıinnen Temirtaýǵa oralǵannan keıin Nursultan Nazarbaev ómirbaıanynyń «jalyndy» kezeńi bastaldy. 1960 jyly 3 shildede sol kezde Qazaqstan men Ortalyq Azıadaǵy alǵashqy jáne birden bir domna peshi iske qosyldy. Bul Qazaqstan Magnıtkasy – Qaraǵandy metalýrgıa zaýytynyń ómirge kelgen kúni bolyp sanalady. Qazaqstannyń alǵashqy shoıynyn qorytýǵa tájirıbeli sheberlermen birge jas metalýrg Nazarbaev ta qatysty. Aldyńǵy qatarly jumysshy qazaq, komsomol múshesi retinde Nazarbaev BLKJO sıezeri men jastar festıválderine jıi jiberilip turdy. Ol tanymal bola bastady, óndiris úzdigi Nazarbaevtyń sýreti ortalyq baspasózde de basyldy. Jas metalýrg jumystastary arasynda úlken qurmet pen bedelge ıe boldy. Sondyqtan ol partıaǵa ótkennen keıin seh partorgy bolyp saılandy.
Keıinnen bolashaq Prezıdent zaýyttyń joldamasy boıynsha Qaraǵandy polıtehnıkalyq ınstıtýtyna tústi. Ol onda Temirtaýda turatyn talapkerlerden jasaqtalǵan LP-62-2 (qara jáne tústi metal quıma óndirisi) tobyna bólindi. Ol jyldary tehnıkalyq joǵary oqý oryndarynda oqýdy óndiristegi eńbekpen úılestirýdiń synaq-tájirıbesi ótkiziletin. Bul bolashaq mamandyqtyń praktıkalyq jaǵyn ıgerýge septigin tıgizdi, alaıda jumys isteý jáne sonymen bir mezgilde ınstıtýtta oqý óte qıyn boldy. Osylaısha, bular birinshi kýrsty bitirip shyqty, al kelesi eki kýrs óndiristen ajyraǵan taza stýdenttik kezeń boldy. Naǵyz stýdenttik ómirdiń barlyq qajetti atrıbýttary – synaqtar, sesıalar, zerthanalyq jumystar edi. Bul Nursultan Nazarbaev úshin tyńǵylyqty bilim alýdy odan ári jalǵastyrǵan jyldar boldy. N.Á.Nazarbaev Qaraǵandy polıtehnıkalyq ınstıtýtynda 3 jyl oqyp, odan soń Temirtaýda Qaraǵandy metalýrgıa zaýyty janynan qaıta qurylǵan zaýyt-vtýzǵa aýystyryldy, ony ınjener-metallýrg dıplomymen bitirip shyqty. Mine, osydan bastap Nursultan Nazarbaevtyń aldynan jańa múmkindikter ashyldy. Onyń árdaıym birinshi bolýǵa degen umtylysy, ózgelerdi qyzyqtyrýǵa jáne sońyna erte bilýge qabilettiligi baıqalyp, baǵalandy.
Jalpy Kóshbasshynyń tula boıyndaǵy elden erek qasıetterdi birge oqyǵan, birge jumys istegen jandardyń bári sol kezderi-aq moıyndaǵan. Onyń adamdy jáne oǵan qatysty oqıǵany este saqtaıtyn keremet qabileti, únemi bárin uǵýǵa, túpki mánine jetýge, suhbattasýshysyn muqıat tyńdaýǵa jáne túsinýge tyrysatyny týraly aıtylyp júrdi. Elbasynyń kýrstastary - Ýkraınada kásibı-tehnıkalyq ýchılıshede Nursultan Nazarbaevpen birge oqyǵan Qaırat Islamqulov, Marat Qystaýbaev, Telman Spaevtar da stýdenttik kezeńdi eske alǵanda, qazirgi ult kóshbasshysynyń sol kezdegideı qarapaıym qalpynda qalǵanyn aıtady.
