Búgin Aqordanyń resmı saıtyna Elbasynyń Rýhanı jańǵyrý baǵdarlamasynyń jalǵasy retinde "Uly dalanyń jeti qyry" atty maqalasy jaryq kórdi. Bul maqalaǵa qatysty QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Ulttyq sport qaýymdastyǵynyń prezıdenti Bekbolat Tileýhan óz pikirin bildirdi dep jazady Qamshy.kz aqparat agenttigi. 

Elbasynyń «Uly dalanyń jeti qyry» atty maqalasy – ult rýhynyń aıryqsha saltanat qurýyna negiz bolǵan erekshe ýaqıǵa!

Jelmen jarysqan júırikti qolǵa úıretýimen ata-babalarymyzdyń adamzat órkenıetine úles qosqany belgili.

«Er qanaty – at» dep bilgen alash balasy ár sóziniń astaryn atpen sabaqtaıdy. Aıtar oıyn atpen baılanystyra beıneleıdi.

Jylqy minezdi jurttyń adam uǵlynyń minezin, ómiriniń árbir belesin, tulǵanyń qalyptasý kezeńderin jylqymen qatystyra sýretteýi – bul qubylystyń dúnıetanymymyzǵa qanshalyqty sińisti bolǵanyna dálel.

«Sózi joǵalǵan jurttyń ózi de joǵalady» degen Ahmet Baıtursynuly. Iaǵnı sóziniń mánine boılaǵan el óziniń bolmysyn tanymaq. Atty áspetteý – bolmysyńdy zerdeleý. Sondyǵymen de, osy maqalanyń meńzeri alys, máni tereń.

Ulttyq kod, genetıkalyq jadyńnyń bir ushyǵy, qordaly qory osynda jatyr. Dálelge tartsaq, mysalda qısap joq. Degenmen, eske túsken biren-saran tirkesterdi tizip kórsek.

Qoǵamnan oryn tappaqqa bet alǵan jandy qazekeń «at jalyn tartyp mindi» dese, mansapqa qoly jetkendi «atqaminer» deıdi. Ushqyr (bul da atqa qatysty sóz) oıly jandy «at súringenshe aqyl tapqan» dep, barshanyń kóńilinen shyqqan kisini «sý tógilmes jorǵa» deıdi.

Bılik alǵandy «eki tizgin, bir shylbyrdy qolyna alǵan» dese, áriptesine «úzeńgi joldas» dep at qoıǵan.

Syıy asyp, elge eńbegi ótken egde kisiniń qadirine baılanysty «jaqsy attyń jaǵyn ashpaıdy» deıdi.

Aqyly asqan jasty «taıynda tulpardan ozǵan» dep beıneleıdi. 
Ózi bilip, is qylǵandy «qamshy saldyrmas» dese, isi baıaý jaıbasardy «shaban» degen.

İstiń baıybyna boılamaıtyn, shala sheshimdi «at ústi» dep atap, ańqaýdy «astyndaǵy atyn alty aı izdegen» dep qaǵytady.

Ala qotyryn úıirge juqtyrǵan keseldi maldaı búlikshildi «el ishin alataıdaı búldirgen» dep sıpattasa, ketisken jandy «at quıryǵyn kesisti», tabysqan jandy «at aınalyp, qazyǵyn tapty» deıdi.

Aqyly sholaqty «at qulaǵynan árini kórmes» dese, árnársege orynsyz urynǵan suǵanaqty «soqyr qulyn attan emshek izdeıdi» dep ájýalaıdy.

Eshteńe jaqpaıtyn, qanaǵaty kem, shúkirsiz jandy «aty k..tin, k...ti atyn jaqtyrmas» deýi anaıylaý bolsa da, aıyzdy qandyrǵandaı tirkes.

Óner ozdyrǵandy «aqtańger», bási joǵaryny «shoqtyǵy bıik», jarysty «báıge», talasty «doda» deýi, bári-bári – jylqyminez halyqtyń bolmysymen bite qaınasyp ketken uǵymdar.

Berekeni «aǵaıyn tatý bolsa, at kóp, abysyn tatý bolsa, as kóp» dep sýretteıdi.

Aıybyna at-shapan berip, básirege taı atap, qurmettisine at mingizý – bul sóz ǵana emes, san ǵasyrdan jetken salt edi.

Ulttyq oıyndarymyzdy da atsyz elestetý áste múmkin emes. Báıgeńiz de, aýdaryspaq, kókparyńyz da, teńge ilý men jamby atýyńyz da at ústinde ótedi.

Sanaǵa sińisti bolǵan sóz oramdary – ulttyq bolmysyńnyń ustyny. At aıbarym ǵana emes, adamzat órkenıetinde ornymdy kórsetken aıǵaǵym.

Aıaǵy jerden kóterilip, atqa qonǵan qazaq eshkimge keýdesin bastyrmaǵan. Taǵy da atqa qonyppyz.

Tarıhı sana qalyptaspaı, memleketshildik sana ornyqpasy belgili. Al tarıhı sananyń tuǵyry qashanda ulttyq bolmystan.

Álemdik órkenıet kóshine ulttyq sıpatyńdy saqtaı otyra ilesý Elbasy maqalasynyń negizi ózegi dep túsindik. Osyndaı ıgi bastamaǵa atsalysý – árqaısymyzǵa qasterli mindet.