2019 jyldyń 10-11 aqpanynda, Almaty qalasynda «Dostyq» úıinde Halyqaralyq Túrki akademıasynyń (TWESCO) uıymdastyrýymen belgili túrkolog, qypshaqtanýshy ǵalym Ishtvan Mandokı Qońyrdyń 75 jyldyǵyna arnalǵan «Uly dala jáne Mandokı mırasy» atty halyqaralyq ǵylymı konferensıa ótti, dep jazady Qamshy.kz aqparat agenttigi.

Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń «Uly dalanyń jeti qyry» baǵdarlamalyq maqalasynda aıtylǵan bastamalardy júzege asyrý jospary aıasynda atalmysh sharany Halyqaralyq túrki akademıasy uıymdastyrdy. Akademıa prezıdenti Darhan Qydyráli Ishtvan Mandokıdiń túrkiler men majarlar arasyndaǵy tarıhı baılanystardy zertteýge, túrki halyqtarynyń ádebıet, fólklor, poezıa úlgilerin majar tiline aýdarýdaǵy jáne túrli ekspedısıalar uıymdastyrýdaǵy eren eńbegin aıryqsha atap ótti. Sondaı-aq, ǵalymnyń 16 myń kitaptan turatyn jeke kitap qory 2014 jyly TWESCO kitaphanasyna tabys etilgenin eske salyp, olar búginde Mandokı kitaphanasynyń qundy jádigerine aınalǵanyn aıtty.  Ishtvan Mandokıdiń jubaıy Ońaısha Maqsumqyzy: «Qazaq halqy óziniń dara perzenti, qypshaq uly Qońyrdy umytpaǵanyna óte qýanyshtymyn. Ol qazaq jurtyn erekshe súıdi. Qazaqtyń baı ádep-ǵurpyn, tarıhyn, mádenıetin óte jetik bildi. Sony syılaǵandyqtan qazaqqa ǵashyq boldy. Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń «Uly dalanyń jeti qyry» maqalasynda aıtylǵan oılar týra Qońyrdyń arman-muratymen ushtasyp jatqandaı kórinedi. Bul túrki halyqtary úshin máńgilik taqyryp», – dedi.

Konferensıa qarsańynda, Qońyrdyń jubaıy Ońaısha men marqumnyń dostary, shákirtteri, Majar elshisi Kensaıdaǵy Qońyrdyń basyna baryp zıarat jasady. Almatydaǵy Ishtvan Mandokı Qońyrdyń zıratyna gúl shoqtaryn qoıyp, eske alý sharasy uıymdastyryldy.

Eki kún boıy ótkizilgen sharaǵa túriktanýshy ǵalymdar, Majarstan, Reseı, Qyrǵyzstan jáne ózge de memleketterdiń dıplomattary, qoǵam qaıratkerleri, QR UǴA prezıdenti M. Jurynov, Halyqaralyq «Qazaq tili» qoǵamynyń prezıdenti, QR UǴA akademıgi Ó. Aıtbaıuly, A. Baıtursynov Til bilimi ınstıtýtynyń dırektory E.Z. Qajybek, R. B. Súleımenov atyndaǵy Shyǵystaný ınstıtýty dırektory, QR UǴA akademıgi Ábsattar Derbisáli, Sh.Ýálıhanov atyndaǵy Tarıh jáne etnologıa ınstıtýtynyń dırektory Z. Qabyldınov, jazýshy-jýrnalıst B. Saparaly, fólklortanýshy ǵalym A. Toıshanuly qatysty.

Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq ǵylym akademıasynyń korespondent múshesi Erden Qajybek, fılologıa ǵylymdarynyń doktory, profesor Qadyráli Qonqabaev júrekjardy estelik aıtyp, Qońyrdyń atyn barsha túrki elderiniń jadynda qaldyrý maqsatynda usynystar jasady. Qońyrdyń áriptesteri RF ǴA Ýfa ǵylymı ortalyǵy Tarıh, til, ádebıet zertteý ınstıtýty jetekshisi, fılologıa ǵylymdarynyń doktory, profesor Fırdaýs Hısametdınova, Q.A. Iassaýı atyndaǵy halyqaralyq Qazaq-túrik ýnıversıteti Túrkologıa ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri, qypshaqtanýshy Seısenbaı Qudasov, tarıhshy Marat Sembın, t.b. qatysýshylar Ishtvan Mandokı Qońyr týraly baıandamalaryn oqydy. Majarstan elshisi Baranı Andrash qazaq tilinde quttyqtaý sóz sóıledi, Nazarbaev Ýnıversıtetiniń Túrkitaný kafedrasynyń meńgerýshisi, amerıkandyq profesor, Qońyrdyń shákirti Iýlaı Shámiloglý ustazyn "HH ǵasyrdyń Radlovy" dep atady.

Konferensıa barysynda túrkologıanyń ózekti máseleleri talqylanyp, «Mandokı Qońyr» fılminen úzindi kórsetildi. Sonymen qatar, túrki ıntegrasıasynyń nyǵaıýy men túrkologıa ǵylymynnyń damýyna úles qosyp júrgen ǵalym-qaıratkerler T. Januzaqov pen Vengrıanyń QR-daǵy Tótenshe jáne Ókiletti elshisi Baranı Andrashqa Halyqaralyq Túrki akademıasynyń arnaıy altyn medali, fılologıa ǵylymdarynyń doktory Á. Júnisbek V. Tomsen medali jáne tarıh ǵylymdarynyń doktory, profesor Ahmet Toqtabaı, tarıhshy-zertteýshi, qońyrtanýshy  Ernar Másálim «Qurmet» grmotasymen marapattaldy.

Ǵalym Ishtvan Mandokı Qońyr atyndaǵy mektepte is-shara jalǵasyn tapty.

***

Qudaı bir ultty jazalaǵysy kelse, Ol áýeli ony tilinen ajyratady.

***

Til – báriniń negizi. Sondyqtan qazaqtarǵa aıtar bar tilegim – ana tilderińdi saqtańdar! Órkendetińder! Ary qaraı baıytyńdar!

Ishtvan Qońyr Mandokı