Elimizde qazaly úıge baryp joqtaý aıtyp, beıtanys adamnyń ólimine qabyrǵasy qaıysardaı bolyp jyr arnaıtyn jaldamaly qyzmettiń túri paıda bolǵan. Baǵasy 20 myń teńgeden bastap, marqumnyń ataq-abyroı men qyzmeti qandaı bolǵanyna baılanysty kóterile beredi. 

Bul dástúrdiń jańǵyrýy ma álde alaıaqtardyń aqsha jasaý úshin oılap tapqan jańa tásili me? Bul týraly Qamshy.kz aqparat agenttigi Eýrazıa birinshi arnasynyń deregine súıenip habarlaıdy.

Moıyndańyzshy? Joqtaýdy qashan estidińiz? Jo-joq, zarlaýdy emes. Qaıǵyny osylaı óleńmen órgendi, qashan kórdińiz? Esińizde joq. Qalaǵa kelgeli, joqtaýyń ne, bul qazaq  kóńil aıtý, kóńilqos, kóńilsháı deıtin dástúrdiń «resepterin» joǵaltyp aldy emes pe?!

«Dástúrdi qala ómiri jutyp qoıady. Dástúr farsqa aınalady. Dástúr  belgili bir shoýdyń bir atrıbýtıkasyna aınalady», - deıdi etnograf Serik Erǵalı.

Dástúr farsqa aınaldy degeni ras. Qazirgi kelinder joqtaý aıta almaıdy. Aıt deseń,  "qoıshy" dep uıalǵandaryn da kórdik. Áıeldi qoıshy, er azamattar da "uıalamyz, qazaly úıge baýyyryyymdap joqtap barýǵa qysylyp, úlken adamdar kelsin" dep... talaıymyz kóshe basynda tyǵylyp, turdyq qoı?! Óz dástúrimizden ózimiz uıalatyn bop alǵanbyz. Sebebi, saltymyz shynaıy emes. Skech sıaqty kóremiz... Skech degennen shyǵady. Sońǵy ýaqytta, qazaly otbasyna jaldanyp joqtaý aıtýdy kásipke aınaldyrǵandar shyǵyp jatyr... Asaba toıdy qoıyp, ólimge de kelipti ǵoı. 

«El syılaǵan azamattarymyz ólip jatyr. Sonyń bári joqtaýsyz kómip jatyrmyz. Joqtaýdy jańǵyrtaıyq degende, aralap joqtaý aıtatyn kempirler shyǵypty. Olardy anaý jerge de aparady eken, mynaý jerge de aparady eken», - dep aıtty jazýshy, etnograf Ularbek Nurǵalym.

Joqtaýdyń sózin jazyp bergender bolǵan shyǵar, biraq bireý úshin qaıdaǵy bireýdiń joqtap bergeni bolmaǵan... Absýrd bul. Sosyn qazanyń qaıǵysyn basynan ótkermegen, týǵany ólip, shyn júregi aýyrmaǵan qaımana bireýdiń joqtap otyrýy bir ártistiń qoıylym sekildi jasandy. Esh áseri joq ondaıdyń...

«Paıǵambarymyzdyń kezinde, jaldanyp joqtaý aıtatyn áıelder bolǵan. Arnaıy jaldanady, kelip aıtyp beredi. Sondaılardy kórgende, paıǵambarymyz: Mynalar bizden emes dep aıtqan. Demek tyıym salynǵan», - deıdi Haziret Sultan meshitiniń naıb ımamy Ǵazız Ahmet.

Basqasy basqa,  topyraǵy sýymaǵan ólimdi óner qoıylymyna aınaldyryp jibergenin qaı qazaqtan kórdik?! Bul durys emes! A, aıtpaqshy. Aqyly joqtaýshylardy izdedik.

«Qaıtqan úıge jaldanyp joqtaý aıtatyndy estip júrmiz. Óz basym kórgen joqpyn»
«Aqyly joqtaý paıda boldy,-degen sózderdi estip júrmiz... biraq óz basym birde bir jerden aqyly joqtaý aıtyp júrgendi kórgen joqpyn».

Jaldanyp jylaý, joqtaý degen ótirik. Túrli saıt-saıtannyń sapalaǵy eken. Biraq, joqtaýdyń joǵalyp bara jatqany haq. Joqtaýdyń ne keregi bar,-deıtinderge aıtar ýáj bar... Durys qoı. Ólimge sabyr qylý kerek. Salqynqandylyq jaqsy, árıne... Biraq onyń da "biraǵy" bar... Aýyr emosıany syrtqa shyǵarmasa, kúıik-qaıǵy ishke túsip ketedi de, adamdy keselge dýshar etedi... Sońǵy ýaqytta, ólimnen keıin ólimniń kóbeıip ketkeni de, sol. 

«Ózin úńgı beredi, úńgı beredi. Jas shyqpaı qalady. Shemen, sher bop qatady. Ol aýrý aqyry adamnyń ózin alyp qoıady», - deıdi etnograf, jazýshy Ularbek Nurǵalym.

Qaıǵyńdy syrtqa shyǵarmasań, ishteı tynyp, jınaı berseń  ol  shemen, sher bop qatady. Ol aqyry adamnyń ózin alyp qoıady. Qaraly úıdiń áıelderijoqtaýaıtyp, erleri daýys salyp qaıǵyrǵan qazaq birdeńe bilgen-aý, deısiń osyndaıda... Aıtpaqshy. Joqtaý  tek qaıǵyńdy ishke túsip ketpesin dep, jylaý arqyly syrtqa shyǵarý ǵana emes. Joqtaý  kimnen aıyrylyp otyrǵanyńdy, bu jurt qandaı tulǵasyn joǵaltqanyn estirtý, habarlaýdyń túri. 

«Mundaǵy máni joqtaýdyń sol qaza bolǵan adamnyń qadirin uqtyrý, qunyn kóterý. Sosyn ólim men ómirdiń mánin ashý. Qazaly úıge kirip shyqqanda, sen ómirdiń mánin túsinesiń. Ýaǵyz», - deıdi etnograf Serik Erǵalı.

Bylaısha aıtqanda, joqtaý degeniń  syrttan kele jatqan kisilerge qaı úıde qaza bolǵany, kimniń qaıtys bolǵanyn, qaı jastaǵy adamnyń qaıtys bolǵanyn, qandaı jaǵdaıda ótkenin bildirýdiń ádemi, ádepti joly eken ǵoı. 

«Joqtaýdan da basqa joqtaıtyn nárselerimiz bar, qyzyq bolǵanda», - dep aıtady jazýshy, etnograf Ularbek Nurǵalym.

Joqtaýǵa tıis dástúr tym kóp eken ǵoı, bizde. Eń áýelgisi, estirtýdi alaıyqshy. Jalǵyz ulynan aıyrylǵanǵa, altyn taýyp aldyńyz. Bir-ýaq paıdalandyńyz, endi shyn ıesi kelse, ne isteısiz,-dep aqıqatqa kóndirip baryp, qazany estirtetin qazaq, qazir  ol óldi,-dep dúńk etkizedi. Tyńdaýshy rólde kele jatyr ma? Jalǵyz ózi me, qaramaımyz...

Sosyn, burynǵy qazaq, ólim bolsa, kúlli kórshi-qolań qazaly úıde júretin, kóńilin aýlaıtyn. Al qazir, kórisip bola sala, qashamyz. Qazaly úı jalǵyz qalady... Oı-muńmen mújilip jalǵyz qalady. Já... Yldym-jyldym kóńil aıtqanyna da shúkir, bu jurttyń. Bul kúnde nebir kóńiljaqyn, qaıǵyńa ortaqtasýy tıis degen adamdarymyz qarǵa adym jerde turyp bet kórýge, júzbe júz kóńil aıtýǵa jaramaıtyn bop aldy emes pe? 

«Qaıǵy shynymen bólisseń azaıady. Qaıǵy. Shynymen el kelip, joqtaý aıtyp, kóńil aıtýy degen esińde turady. Bir jaqynyń ómirden ótkende, kelmeı qalǵan bir jaqynyń ómir boıy esińde turady. Toıyńa kelmeı qalǵany umytylyp ketedi. Biraq qazaǵa kelmeı qalǵany, umytylmaıdy. Óıtkeni seni basyp turǵan qaıǵynyń bir shetin kóteretin, árkimniń orny bar. Sol kezde kelip kóteredi», - deıdi etnograf, jazýshy Ularbek Nurǵalym.

Usynǵan: Nazerke Labıhan