Qazaqstan Halyqaralyq atom energıasy agenttigimen 4 jyl boıy kelissózder júrgizip, tómen baıytylǵan ýrannyń halyqaralyq Iadrolyq bankin qurý týraly usynysyn qabyldatty. Agenttiktiń basqarýshylar keńesi Qazaqstanda tómen baıytylǵan ýran bankin qurý týraly kelisimdi bekitti. Urym­tal usynysty halyqaralyq qaýymdas­tyq qol shapalaqtap, qoldaı ketti.

Tirige tajal, adamǵa ajal ákele­tin ıadrolyq qaýipti qaldyqtardyń banki Óskemendegi Úlbi metalýrgıalyq zaýyty aýmaǵynda ornalasady. Banktiń qurylýy, ıaǵnı, adamzatqa óte qaterli sanalatyn ıadrolyq qaldyqtardyń qazaq jerine ornalasýy - barsha álemde ýrandy beıbit maqsatta qoldanýǵa múmkindik beredi-mish.

Baıytylǵan ýrannyń qojaıyny MAGATE qazaq topyraǵyn tegin tańdamapty-mys. Qazaqta ıadro­lyq zattardy qoldanýdyń mol tájirıbesin jınaqtaǵan, kez-kelgen qaýip-qaterge qasqaıa qarsy turatyn tańǵajaıyp tehnologıalar men maıtalman mamandar bar kórinedi.

Qazaq Elindegi Iadrolyq bankti qarjylandyrý 150 mln AQSH dol­lar­yn qurasa, aıtalyq, Iadrolyq qaýipke qarsy kúres halyqaralyq qory 50 mln AQSH dollaryn, AQSH 49,5 mln dollar, Eýropalyq odaq 25 mln eýro, Kýveıt pen BAÁ 10 mln AQSH dollarynan, Norvegıa 5 mln AQSH dollaryn bóldi.

“Qazaqstan kóp shyǵyn shyǵarmaıdy, tek ıadrolyq qaýipti qaldyqtardyń saqtalýyna qa­jet­ti usaq shyǵyndardy moı­ny­na alady” – dep kókigen qazaq bıligi: “Tómen baıytylǵan ýr­an radıoaktıvti qaldyq em­es, ıadrolyq qarý óndirisinde sáı­kes tehnologıasyz, ınfraqurylym­syz jáne baıytýsyz paıdalanyla almaıdy. Adamǵa ajal ákeletin ıadrolyq qaýipti qaldyqtardyń Iadrolyq banki qazaq jeriniń shyǵys óńiriniń ekologıasy men halqyna qaýipti emes” – degendi aıtty...

Qazaqstanda Iadrolyq bank qurý týraly halyqaralyq shartqa qol qoıý bıylǵy tamyz aıynyń aıaǵynda Iadrolyq synaqtarǵa tıym salýdyń halyqaralyq kúni qarsańynda josparlanýda.

Budan burynyraq qazaq bıligi jurtshylyqty “Iadrolyq bankte 60 tonna tómen baıytylǵan ýran saqtalady” dep sendirip edi, búgin bul derekter 1,5 ese kóbeıip, endi qazaq jerindegi Iadrolyq bankte 90 tonna ıadrolyq qaldyq otyn saqtalatyndyǵy belgili boldy. Al, MAGATE ókili Terrı Výd de­gen bireý: “Ýran qalyńdyǵy 2 santımetrdeı bolattan jasal­ǵan myqty konteınerlerde sa­q­tal­ǵandyqtan, Qazaqstan hal­qy­na qaýipti emes” - dep, bizdiń taǵ­dy­ry­myzdy aldan-ala “sheship tastady”...

Sonda kúlli adamzat pen esi durys elder ıadrolyq qaldyqtardan at tonyn ala qashyp, atom elektrli stansıalaryn shuǵyl jaýyp jatqanda, qazaqtyń qyl arqanǵa basyn óz yrqymen tyqqany qalaı?. Aqsha kimge kerek emes?!. Qarjydan kim qashady?!.

Biraq, búgingi bolmashy tıyn-teben úshin bala-shaǵamyzdyń bola­shaǵyna balta shabýymyz kerek pe? Shynymen, qazaqtyń dala­^­synyń - álemniń molasy aınalǵany ma?..

Qasıetti jer esesine - qaterli kór alamyz ba?!.

“Qazaǵym” de­gen qaısar baý­yr­la­rym ne deıdi?!.

Qajymuqan Ǵabdolla

Qajymuqan ǴABDOLLA