Sózge shebermiz, biraq búgingi qoǵamdyq saıası-áleýmettik- ekonomıkalyq ózgerister bolyp jatqanda bir nárseni eskere bermeımiz. Árıne, árkimniń  úkimetten, jergilikti atqarý bıliginen talap etýge quqy bar. Biraq bári de zań aıasynda ótýge tıis.

Ata zańymyzda quqyqtyq memleket qurý mindetimiz ekeni atap kórsetilgen. Alaıda bul másele memleket basyndaǵylardyń ǵana isi me? Joq olaı deseńiz, qatty qatelesesiz. Quqyqtyq memleket qurý jalpy qoǵamda ómir súrip otyrǵan barshamyzdyń mindetimiz. Negizi quqyqtyq memleket qurý men qarapaıym halyqtyń quqyqtyq mádenıetin qalyptastyrý máselesi ortaq uǵym. Eldiń bári zańger emes nemese zańdy bilip týmaıdy. Biraq aqıqat retinde moıyndaıtyn bir nárse bar. Bilimdi, quqyqtyń mádenıeti joǵary adam máseleniń  zańdy túrde sheshilýin talap etedi. Negizi azamattyq qoǵamdy qalaı qalyptastyramyz? Quqyqtyq mádenıetimizdi kóterip,  belsendiligimizdi arttyrý arqyly ǵana. Bul óz kezeginde demokratıalyq qoǵamnyń damýyna óz áserin tıgizedi. Quqyqtyq memlekettiń qalyptasýyna yqpal etedi.

Negizinde quqyqtyq tárbıe berý adam esin jıyp, qoǵamǵa, aınaladaǵy bolyp jatqan oqıǵalarǵa baıypty, salmaqty kózqaraspen qaraǵanda ǵana qalyptasady degenge sený qıyn. Quqyqtyq tárbıe berýdi negizi mektep jasynan bastaǵan jón.  Jalpy bul jerde mektep, ustaz, ata-ananyń arasyndaǵy baılanys kúsheıgeni abzal.  Balalyq shaqtan bastalǵan tárbıeniń máni zor, bastaýy myqty bolsa, tárbıe tekke ketpeıdi . Árıne, ósip kele jatqan jasqa qorshaǵan orta áser etýi múmkin, biraq túpki negiz tárbıeden keletini túsinikti. Sondyqtan da memleketimizde quqyqtyq tárbıe berip, quqyqtyq mádenıetti kóterý mańyzdy mánge ıe bolyp otyr.

Negizi qoǵamdaǵy adamdardyń minez-qulqy ártúrli. Olardyń paıymy da, uǵyný deńgeıi da ártúrli. Sondyqtan eń basty nárse – qoǵamdyq tártipti buzbaý. Al adam men onyń bostandyǵy, ómir súrýi jáne quqyqtyq mártebesine memleket kepildik berip otyr. Osy oraıda bir nárseni eskergen jón. Memleketke masyldyq adam balasyn jalqaýlyqqa úıretedi. Kelsin, kelmesin, bárin atqarýshy bılikten talap etý orynsyz. Eki qolyń saý, bas aman, onda  jumys iste! Eger nıet bolsa, kez kelgen saladan jumys tabýǵa bolady. Másele sonda. Masyldyq – bul mádenıettiń joǵary deńgeıi emes jáne bul  quqyqtyq turǵydan oryndy talap etý emes. Quqyqtyq sana men quqyqtyq mádenıet  deńgeıi joǵary bolmaǵan jerde  ártúrli tártipsizdikterge jol beriledi. Biraq halyqtyń quqyqtyq jaýapkershiligin arttyrý qashan da mańyzdy másele. Osy oraıda Qazaqstan Respýblıkasynda qabyldanǵan zańnamalar bar.  Bári de elimizdegi  turaqtylyqty zańdyq turǵydan kepildik bere otyryp qamtamasyz etýge arnalǵan.

Jalpy biz  Qazaqstan Respýblıkasynda Prezıdent qol qoıǵan zańdardy árkez sholyp otyrsaq,  artyqtyq etpeıdi. Bir ǵana mysal, osydan onshaqty jyl buryn Elbasynyń qoly qoıylǵan «2010-2020 jyldar aralyǵyndaǵy kezeńge arnalǵan Qazaqstan Respýblıkasynyń Quqyqtyq saıasat tujyrymdamasy týraly» Jarlyq  shyqty. Bul túsine bilgen adamǵa úlken máni bar baǵdarlama. Tujyrymdamada memlekettiń quqyqtyq saıası salasynda arnaıy baǵdarlama ázirleýdiń qajettiligi týraly aıtyla kelip, zańdardyń qoljetimdi bolýy atap kórsetilgen. Dál osy tujyrymdamada halyq arasynda quqyqtyq túsindirý jumystaryn jandandyrý qajettiligi aıtylǵan. Sondaı-aq, bul bir ǵana Ádilet mınıstrliginiń sharýasy emes, azamattardyń quqyqtyq sanasy men mádenıetin kóterýge basqa da barlyq memlekettik organdar atsalysýy tıis.

Al on jyldyqqa, ıaǵnı 2010-nan 2020 jylǵa deıingi arnalǵan quqyqtyq saıasat tujyrymdamasynyń basty mindeti –  elimizdegi zańdardy izgilendirý. Jalpy qoǵamdaǵy zańdardyń  izgilendirilýi negizi halyqtyń quqyqtyq mádenıetin qalyptastyrýda da úlken ról atqarady. Al  azamattardyń quqyqtyq mádenıetin kóterý – bul búkil qoǵamnyń mindeti, boryshy, paryzy.

Sonymen, quqyqtyq sana men mádenıetti qaı ýaqyttan bastap qalyptastyrǵan durys? Bul – ómir boıy adamnyń jadynda, sanasynda birge júrýi tıis ulttyq qundylyq.

Sondyqtan da adam balasy qaı jasta bolsyn, quqyqbuzýshylyqqa tózbeýi tıis. Árıne, jastyq qylyp, aıaǵyn shalys basqandardyń áreketin zamatynda aldyn alyp, eskertý jasap otyrý bárimizge tán qubylysqa aınalýy tıis. Memleket qana emes, zańdy syılaýǵa, zańdy qurmetteýge  bir-birimizdi de tárbıeleýimiz kerek. Sonda ǵana quqyqtyq sanamyz qalyptasyp, quqyqtyq mádenıetimiz kóteriledi.

Aqtolqyn Tajıkova