Murat Ábenov: «Serpin» jobasy eńbek naryǵynyń barlyq erekshelikterin eskere otyryp jasalǵan
A.Muqabaı: Murat Abdýlamıtuly! Sizben jańa ǵana telefon arqyly sóılesip edim, mine, Internet-konferensıaǵa shyqqanyńyzdy kórip, qýanyp otyrmyn. Jalpy, «Serpin-2050» áleýmettik jobasynyń óte kerek ekendigi jóninde aıtyp jatý artyq. Serpin jobasynyń baǵdarlamasynda shetten keletin qandas jastarymyzdyń jaǵdaıy qarastyrylǵan ba? Osy másele jónindegi oılaryńyzdy kópshilikke aıta ketseńiz artyq bolmas edi.
- Sizdiń bul usyns biz úshin qyzyq, ári bizdiń oıymyzda bar dúnıe. Sonymen qatar, Siz kóterip otyrǵan másele «Serpin-2050» jobasynyń maqsatyna sáıkes keledi. Degenmen, jobada shetelderden kelgen qandastarymyzǵa qatysty naqty qarastyrylǵan sharalar ázirshe joq. Biraq, ózińizge málim, memlekettik bilim granttarynyń 2 paıyzy shetelderden kelgen qandastarymyzǵa arnalady. Daıyndyq bólimderi de bar. Olar sol arqyly da oqýǵa túsedi. Alaıda, jobaǵa jastardy jiberetin aımaqtarǵa kelgen qandastarymyz bolsa, olardyń «Serpin-2050» jobasyna qatysýyna kedergi joq. Iaǵnı, ózge qurbylary sıaqty jobaǵa qatysa alady. Ózińiz biletindeı, Mańǵystaý, Qyzylorda, Almaty, Ońtústik Qazaqstan, Jambyl oblystarynda shetelderden kóship kelgen qandastarymyz az emes. Demek, osy otbasylardyń balalary ózgeler tárizdi jobaǵa qatysýyna bolady. Biraq, siz kóterip otyrǵan bastamalardy joba aıasynda osy jyldyń ishinde júzege asyrýdy bastaımyz dep úmittenemin.
Jalpy, bizdiń júrgizip jatqan jumysymyz qoǵamdyq negizde bolǵandyqtan, ózińiz kelip jumysymyzǵa qolǵabys jasasańyz qýanar edik.
Qaınar:
«Serpin-2050» degen ne? Maqsaty qandaı? Estip te kórmeptik, qaıdan, qalaı qatysýǵa bolady?
- Negizi bul jobanyń eki mańyzdy tusy bar. Bireýi ekonomıkalyq. Ol bizdiń elimizde birneshe óńirde bala týý deńgeıi tómen, sol arqyly kadr tapshylyǵy seziledi. Joba arqyly basqa obylstardan balalardy ákelip, oqý oryndaryna oqytyp, qajet mamandyqtar boıynsha oqytyp, sol jerde kadr problemasyn sheshý. Ekinshi mańyzy áleýmettik problemalardy sheshý. Bizde 5 oblysta bala týý deńgeıi joǵary, oqýǵa túsý qıyn jáne jumyssyzdyq problemasy kóp. Joba arqyly osy balalarǵa tegin grant, áleýmettik kómek jáne 100 paıyz jumysqa ornalasýǵa múmkinshilik jasaý. Bul joba jastardyń sapaly bilim alyp, turaqty jumys tabýyna zor múmkindik beredi. Ótken jyly joba boıynsha 2050 azamat oqýǵa tússe bıyl, «Serpinge» bólingen grant 3 esege ósip, 6200 boldy. Olardyń 5 myńy tek joǵary oqý oryndarynyń granttary, al 1200 grant kolejderge bólindi. Serpin jobasyna tek Mańǵystaý, Qyzylorda, Ońtústik Qazaqstan, Jambyl, Almaty oblystarynyń jastary qatysa alady.
Mereı:
- Jaqsy bastama eken. Osylaı soltústik óńirlerdi qazaqylandyrýǵa bolar. Bul bastama kimniń ıdeıasy? Úkimet qarjylandyra ma?
- «Serpin-2050» áleýmettik jobasynyń maqsaty eńbek naryǵyndaǵy tepe-teńdikti saqtaý, halyq tyǵyz qonystanǵan óńirlerdegi jumyssyzdyq deńgeıin tómendetý, elimizdegi halyq sany azaıa bastaǵan birqatar óńirlerde demografıalyq ósim kórsetkishiniń artýyna yqpal etý, jańadan ashylyp jatqan kásiporyndardy mamandarmen qamtamasyz etý bolyp tabylady. Joba Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń tapsyrmasy boıynsha júzege asyrylyp jatyr. Jobany sózsiz Úkimet qarjylandyrady.
Qanat:
- «Serpin-2050» áleýmettik joba bolsa nege kópshilik ol týraly bilmeıdi? Qajetti úgit –nasıhat, jarnama jasaýlaryńyzǵa ne kedergi?
- İzdeıtin adam aqparat tabady. Arnaıy saıttyń qyzmet atqaryp jatqanyna bir jyldan asty. Ótken jyly «Serpin» boıynsha bólingen 2 myń bilim granty úshin 10 myńnan astam konkýrsqa qatysqan bolatyn. Bul respýblıkalyq kórsetkishten 2,5 esen kóp. Respýblıkalyq konkýrsta 1 oryn úshin 2 adam básekege tússe, «Serpinde» 5 adam baq synaǵan. Qatysýshylardyń qyzyǵýshylyǵynyń óte joǵary bolýy- úgit-nasıhattyń tómen bolmaǵandyǵyn kórsetedi. Degenmen, áli de jumysty kúsheıtý kerek degen oıǵa kelisemin. Bul jerde biz qoǵamdyq negizde qyzmet jasap jatyrmyz. Naqty bekitilgen qurylym joq. Bálkim, resmı mekeme bolmaǵandyqtan biz jasap jatqan jumystar sizderdiń nazarlaryńyzǵa ilikpegen shyǵar. Biraq, birden «eshqandaı úgit-nasıhat joq» dep kesip-piship aıtýǵa bolmaıdy. Qazir jastardy jiberetin aımaqtarda «Serpin-2050» jobasy keńinen tanyldy. Al, aqparattarǵa kelsek, arnaıy saıttar qurylǵan. Óńirlerge baryp kezdesýler uıymdastyryp turamyz. Aqparattar www.serpin-2050.kz jáne www.serpin.biz saıttaryna jarıalanýda. Oqý oryndarynyń, mamandyqtardyń, jergilikti shtabtardyń tizimi, jiberýshi jáne qabyldaýshy aımaqtar týraly aqparattar bar onda. Odan bólek mamandyqtarǵa saraptama jasadyq. JOO jáne kolejder boıynsha. Sonymen qatar, «Serpin-2050» jobasy týraly oblystyq bilim basqarmalaryna, úılestirý keńesine, aımaqtyq shtabtar men jumys toptaryna habarlasý arqyly aqparattar alýǵa bolady. Úılestirý Keńesiniń WhatsApp qosylǵan baılanys júıesi: 8 701 515 20 50. Skype arqyly da baılanysýǵa bolady. «Serpin-2050» ataýymen skype –pen aqparat taratamyz. Buqaralyq aqparat quraldarynda da úgit-nasıhat, túsindirý jumystary júrgizilip jatyr. Jobanyń vk.com facebook.com, instagram, twitter jelilerinde “Serpin-2050” akkaýnttary bar. Paraqshalar da jumys istep tur. Sol paraqshalarda da kóptegen aqparattar jarıalanyp turady.
- Almas:
- Sizderdiń seriktesterińiz kimder? Naqty qandaı oqý oryndarymen jumys jasaısyzdar? Sizdermen qalaı baılanysýǵa bolady?
Bizdiń seriktesterimiz retinde Úkimet, Bilim jáne ǵylym mınıstrligi, Densaýlyq saqtaý jáne áleýmettik damý mınıstrligi, jastardy jiberýshi jáne qabyldaýshy oblystardyń ákimdikterin, jobaǵa qatysýshy joǵary oqý oryndary men kásiptik-tehnıkalyq bilim berý mekemelerin ataýǵa bolady. Joba osy mekemeler men qurylymdardyń tize qosýy arqyly júzege asyrylyp jatyr. Dál búgingi kúni jobaǵa 9 oblystaǵy 19 joǵary oqý oryny men 36 kolej qatysýda. Ótken jyly, joǵary oqý oryndarynyń sany 7 bolsa, kolejder 25 edi. Al, bizben baılanysý úshin Úılestirý Keńesine habarlasý kerek. Baılanys nomerleri men resmı saıttar týraly sál buryn aıtyp óttim.
Dınara:
- Qalaı aqparat alýǵa bolady? Saıttaryńyz bar ma?
- Aqparat alýdyń joldary týraly biraz buryn aıtyp óttim. Degenmen, saıttarymyzdy taǵy bir esińizge salaıyn. Aqparattar www.serpin-2050.kz jáne www.serpin.biz saıttaryna jarıalanýda. WhatsApp qosylǵan baılanys júıesi: 8 701 515 20 50. Skype arqyly da «Serpin-2050» ataýymen baılanysýǵa bolady.
- Qýanysh:
Shalǵaıdaǵy mektepterge bul jobalaryńyz jetip jatyr ma? Alystaǵy qazaq aýyldarymen qandaı baılanystar ornatasyzdar? Aýdandarda bólimshelerińiz bar ma?
Jobanyń mektep bitirýshilerge arnalǵandyǵyn eskerý kerek. Shalǵaıdaǵy mektepter de joba týraly habardar boldy degen oıdamyz. Óıtkeni, jastardy jiberetin 5 oblysta jobaǵa oblys ákimderiniń orynbasarlary bas-kóz bolyp otyr. Al, Respýblıkalyq úılestirý keńesiniń músheleri «Serpin-2050» jobasy boıynsha jastardy oqýǵa jiberetin 5 oblysta kezdesýler uıymdastyryp turady. Bıyl da sondaı kezdesýlerdiń birnesheýi ótti. Sonymen qatar, shilde aıynyń basynan bastap «Serpin aptalyǵy» ótkizilip jatyr. Óz basym jaqynda ǵana Mańǵystaý oblysynan oraldym. Onda Aqtaý, Jańaózen qalalarynda kezdesýler ótkizdik. Bólimshelerge kelsek, aýdandarda jeke-jeke bólimshe ashýdyń qajeti joq. Sebebi, oblystarda aımaqtyq shtabtar bar, oblystyq bilim basqarmalary bar, jergilikti úılestirýshiler bar. Barlyǵy jobanyń nasıhattalýyna úles qosýda.
Nurlan:
- Óte keremet joba! İske sát, bolashaǵy bolsyn! Jastar oqý bitirgen soń, sol qalalarda qalsa baspana máselesi qarastyryla ma?
- Jalpy, baspana máselesin sheshýdiń túrli joldary bar. Memleket azamattardyń baspana máselesin sheshýi úshin túrli tetikter ázirlegeni ózderińizge málim. Ártúrli baǵdarlamalar da bar. Jobaǵa qatysýshylar osy tetikterdi paıdalanýdy bilýi tıis. Biz, joba boıynsha birinshi kezekte jastarǵa bilim berip, jumysqa ornalastyrý jaǵyn qarastyramyz. Sonymen qatar, «Serpin» áleýmettik damý ulttyq qoryn» quryp, jobaǵa qatysýshy jastardyń áleýmettik máselelerin sheshýge atsalysýdamyz. Keı jaǵdaıda jobaǵa qatysýshylardyń baspana máselesin jumys berýshiler sheshýi múmkin. Máselen, bıyl Rýdnyı taý-ken tehnologıa kolejin bitirgen 25 túlektiń óz erkimen sol jerde qalyp jumys itseımin degen 13-ine Sokolov-Sarybaı ken baıytý óndiristik birlestigi jumys berip, qyzmettik páterler usyndy. Al, túlekterdiń 8-i bilimderin joǵarlatý úshin kásiporynǵa jumysqa ornalasýdan bas tartsa, 4 azamat týǵan jerlerine oralýǵa bel býdy.
Akbota:
- Sálemetsiz be?! Menin sizge qoıaıyn degen suraǵym, eger talapker UBT - dan orys tili páninen 3 bal alǵan jaǵdaıda, ol talapker «Serpin – 2050» baǵdarlamasyna qatysa ala ma?
- «Serpin-2050» jobasyna UBT-da orys tilinen tómen bal alǵan azamattar qatysa alady. Tek tórtinshi pán retinde tańdaǵan pánnen kemi 7 bal jınasa boldy.
Qaırat:
- Sálemetsizder me, Sizderge qoıar suraǵym, «Serpin» baǵdarlamasymen oqyp, bitirgen soń mindetti túrde kontraktymen jumys isteý kerek pe? Oqyǵan qalamyzda isteımiz be, álde basqa qalalarǵa jibere me?
- Joba boıynsha bilim alǵan jastarǵa ózderi oqyǵan óńirlerde qalyp, jumys isteý týraly qatań talap joq. Ózderi qalaǵan jerlerge barýlaryna bolady. Alaıda, ondaı jaǵdaıda biz oqý bitirgen azamattarǵa jumys taýyp berý isine aralaspaımyz. Ózderi izdeýge májbúr. Al, oqý bitirgen soń barǵan oblystarynda qalar bolsa, jobanyń Úılestirý keńesi jastarǵa jan-jaqty qoldaý kórsetip, jumys taýyp berý tetikterin qarastyrady. Joba boıynsha jastardy qabyldaýshy aımaqtardyń basshylary da buǵan múddeli. Mamandar sol óńirlerdegi eńbek naryǵyndaǵy naqty jaǵdaılarǵa baılanysty daıarlanyp jatyr. Sol sebepti, jumys tabýda qıyndyq joq. Basqa qalalarǵa qanadaı da bir joldamamen jiberý qarastyrylmaǵan.
Erbol:
- Qurmetti, Murat Ábenov, assalamýaǵaleıkým! «Serpin – 2050» baǵdarlamasynyń alǵa qoıǵan maqsaty nede? Osy «Serpin» baǵdarlamasy qaı qalalarda júzege asýda? Osy baǵdarlama qaı qalalarda? Sol qalalarda tolyǵymen qamtamasyz etilgen be? Aldyn ala rahmet.
- «Serpin-2050» jobasynyń alǵa qoıǵan maqsattary týraly sóz basynda aıttyq. Búginde joba 9 oblys ortalyǵynda, sonymen qatar, Arqalyq, Rýdnyı, Semeı, Jezqazǵan, Temirtaý, Rıdder, Shýchınsk syndy birqatar qalalarda júrgizilip jatyr. Atalǵan qalalardaǵy oqý oryndarynda jastarǵa bilim berýdemiz. Bolashaqta osy óńirlerde jumys taýyp berý kózdelgen. Sonymen qatar, jobanyń eń basty erekshelikteriniń birin atap ótsem deımin. «Serpin-2050» jobasy boıynsha bilim berý kezinde stýdentter jumys berýshilermen tikeleı baılanysta bolady. Dýaldy oqytý júıesi qoldanylady. Jastar oqı júrip túrli óndiris oryndarynda tájirıbeden ótedi, oqý men tájirıbeni sabaqtastyrady. Nátıjesinde teorıalyq turǵyda ǵana emes, is júzinde bilikti maman bolyp shyǵady. Bul olardyń eńbek naryǵyndaǵy suranysyn arttyrary anyq.
Nuǵabyl:
- Murat aǵa, men Qaraǵandyda turamyn. 2007 jyly Qytaıdan salt bas, jalǵyz ózim keldim,UBT -ǵa qatysyp jaksy nátıjemen bilim grantyna ıe boldym. 4 jyl Qaraǵandyda taý-ken mamandyǵy boıynsha bilim aldym, úılenip otbasyn qurdym. Qazir qaraǵandylyq bop, bir otbasynyń otaǵasymyn. Bireýdiń aldynda bireýdin artynda, el qatarly kún kórip júrmin. Eshkimnen qol jaıyp kómek suraǵan emespin. Men sekildi meniń dostarym kóp. Shirkin bizdiń kezimizde osyndaı baǵdarlama bolsa ǵoı. Meniń aıtaıyn degenim «Serpin- 2050» baǵdarlamasy óte kerek. Kesh bolsa da qaıyry bar jaksy baǵdarlama. Qazaq eline kerek baǵdarlama dep bilem. Biraq, meniń oıym, tek stýdenttermen shektelmeı ońtústikten soltústikke kóshkisi keletin otbasylarǵa da arnalǵan ortaq baǵdarlama bolsa. Shetten kelgen qazaq aǵaıyndardyń da úkimet jumystaryn jeńildetip, (qaǵazbastylyqtyń azaban óz basymnan ótkizgem, qandaı qıyn ekenin jaksy bilem) olardy soltústikke ornalastyrsaq nur ustine nur bolar edi. Taǵy bir oıym; Qaraǵandyny «Serpin» baǵdarlamasynan alyp tastasaq. Óıtkeni, dál qazir bizge soltústik shekaradaǵy oblystar mańyzdy. Qaraǵandy onsyz da qazaqtasyp boldy. Jumysyzdyq basym, onyń ústine «Serpin» baǵdarlamasyna qatysatyn túlekter Astanaǵa jaqyn Qaraǵandyny aldymen tańdaıtyny anyq. Astana mańyndaǵy qala, aýyldar eshqandaı baǵdarlamany qajet etpeı-ak kazaqtasyp alady. Siz qalaı oılaısyz, «Serpinmen» barǵan túlekterdi sol oqyǵan jerinde alyp qalýǵa kúsh salý kerek, zań shyǵarsaq ta. Áıtpese memlekettiń mol qarjysy dalaǵa ketpeı ma? Murat aǵa, sizdiń oıyńyz qalaı?
- Bárekeldi. Sizge razymyn. Qazaq jastary óz kúshterine senip, siz sıaqty bilim alsa, «elime qandaı paıdam tıedi meniń?!» degen nıetpen ómir súrse, bizdiń alar asýlarymyz kóp bolmaq. Sizdiń birqatar oılaryńyzben kelisemin. Sonyń ishinde Úkimettiń ońtsútik óńirlerden soltústikke, shyǵysqa turǵyndardyń qonys aýdarýyna jaǵdaı jasap jatqandyǵyn da bilemiz. Oblystar ózara mundaı jumystardy bastap ketti. Alaıda, menińshe áli de pysyqtaıtyn máseleler kóp. Degenmen, jastardy qandaı da bir normatıvtik aktimen ózderi oqyǵan jerlerinde qalýǵa májbúrleýge bolmaıdy. Bári erikti túrde ótýi kerek. Óıtkeni, «kúshtep qosqan tazy, túlki almaıdy» deıdi qazaq. Sondyqtan, jobaǵa qatysýshy jastar ózderiniń elge qajet ekendikterin sezingenderi durys. Sol sebepti májbúrleý tıimsiz. Al, Qaraǵandy máselesine kelsek, jobanyń memleket úshin eń tıimdi tustarynyń biri – mamandar daıarlaý. Qaraǵandy úshin de sapaly mamandar qajet. Ádette, jumyssyzdardyń qataryn tolyqtyratyndar kóbine qandaı da bir mamandyǵy joq nemese eńbek naryǵynda suranysy joq mamandyqty alǵandar. Al, «Serpin» jobasy eńbek naryǵynyń barlyq erekshelikterin eskere otyryp jasalǵan. Qaı óńirde qandaı mamandyq tapshy, joǵary bilimdi mamandar men arnaýly orta bilimdi mamandarǵa degen suranystyń ara salmaǵy qandaı, bári zerttelgen. Sondyqtan, memleket «Serpin-2050» jobasynan eshqashan utylmaıdy.
Altynaı:
- «Serpin – 2050» jobasy boıynsha shet elden kelgen qandastarymyzǵa jaǵdaı qarastyrylǵan ba? Grantqa ıeger bolý úshin shekti bal qanshadan bolýy múmkin?
- Shetelderden keletin qandastarymyzǵa qatysty máseleni sóz basynda aıttym. Joǵary oqý orynyna túsý úshin UBT men keshendi testleýden shektik 50 baldan tómen jınamaý kerek. Biraq, «Serpin-2050» jobasynda ótken jyly eń tómengi baldyń ózi 60 tan asyp ketti. Sonymen birge, eskeretin taǵy bir jaı tórtinshi pánnen kemi 7 bal jınaý qajet.
Bolat:
- «Serpin – 2050» jobasy qanshalyqty jastardy serpiltedi dep oılaısyz? Soltústik óńirler nege qarastyrylmaǵan?
- Joba jastardyń bilim alyp, jumysqa ornalasýyna septigin tıgizedi. Onyń ústine jobaǵa kópbalaly jáne áleýmettik az qamtamasyz etilgen otbasylardan shyqqan jastar kóptep qatysýda. Bul óz kezeginde jastarǵa qosymsha múmkindik beredi. Ótken jyly 1 orynǵa 5 adamnan keldi. Bıyl ata-analar da, jastar da joba týraly kóp surap jatyr. Joba birinshi kezekte jastardyń bilim alýǵa degen qushtarlyqtaryn arttyrsa, ekinshiden, ishki mıgrasıaǵa serpilis berdi. Joba boıynsha oqyp jatqan jastardyń sońynan olardyń ini-qaryndastary, keıbireýiniń ata-analary bara bastaǵan. Árıne, barlyq azamatqa bilim grantyn berý múmkin emes. Biraq, joba boıynsha oqyp, sol jerde jumys istegen jastardyń tóńireginde týystary, aýyldastary, jerlesteri toptasary anyq. Bir-birin pana tutyp barady olar. Sóıtip, jergilikti halyqpen aralas-quralas , quda-qudandaly bolyp óńirdiń demografıalyq ahýalyna da serpilis ákeleri sózsiz. Ázirge jobanyń bastalǵanyna tek ekinshi jyl. «Balapandy kúzde sanaıdy» demekshi kóz qýantarlyq nátıjeni aldaǵy jyldardan kútemiz. Al, ekinshi suraǵyńyzǵa kelsek, jobaǵa soltústik óńirler jastardy qabyldaýshy aımaqtar retinde qatysyp jatyr.
