Sonda ol kim boldy deısiz ǵoı, ózin "ózgeshil" oıymen-aq saıasattanýshy atandyryp júrgen Danıar Áshimbaev degen paqyryńyz bul. Qaýipti oıdyń ıesi. Tarazynyń eki basyna orys pen qazaqty qatar qoıyp (mine naǵyz ultarazdyq týdyrý), ne dese de qatty daýysy shyǵa qoımaıtyn qandasyn "soıyp" aıttym degen túri bolsa kerek, stanradar.com saıtyna sýyrylyp-aq suhbat beripti.

Baqsańyz, onyń aıtýynsha byltyr elden 45,2 myń adam kóship ketken. Alaıda "bul Qazaqstandaǵy halyq sanynyń azaıýyna áser etken joq. Sebebi syrttan kóship kelip jatqan etnıkalyq qazaqtar barshylyq" deıdi ádepki til ushy oıynda. Sosyn "Bulardyń kópshiligi orta bilimdi" deı kelip:

"Saıyp kelgende bireý ketip, bir kelip jatyr. Ketip jatqandar oqyp-toqyǵan jastar, kelip jatqandar etnıkalyq qazaqtar. Olardyń – bilimi, jumys ótili joq. Olar osynda kóship kelip, memleket esebinen kún kórgisi keledi”, – deıdi Áshimbaev.

Osylaısha, óz qandasy – óz qazaǵyn bilimi men jumysy joq delbe-kezbe esebinde kórgen "saıasattanýshy" elden ketken oryspen ókirip-óksip qoshtasardaı emeýrin tanytady kelip. "Oqyp-toqyǵan" jastar dep taǵy emeshegi úzilip-úzilip aıtady epti sózin.

Sonda deımiz, bir eldiń saıasaty týraly sálıqaly sóz aıtýy tıis "saıasatkerińiz", sońǵy jańalyqtardan habary joq bolǵany ma? Máselen, ol úshin derek suramaı myna bir dap-daıyn dáıekti taýsap kórińiz. Qazaqstanda mańdaı aldy qansha ýnıversıtet bolsa deımiz, sonyń tym kóp mólsherinde tek qazaqtar oqyp jatqany jasyrǵysyz shyndyq emes pe? Meıli, etnıkalyq qazaq, meıli jergilikti qazaq bolsa da.

Al ol emeshegi úzilgen "oqyp-toqyǵan" orys jastary qaıda deısiz be? Olardyń deni kásiptik orta bilim berý mekemelerin jaǵalaıtyny taǵy da ras. Sosyn da úıińde televızoryń buzylyp, tegeneń tesilse de solardyń sopań etip jetip keletini sondyqtan bolsa kerek.

Árıne, bul bir ultty tutas "orta bilim" alyp jatyr dep Áshimbaevsha dáıeksiz kemsitý emes. Orystardyń tehnıka tiline úıirligi sebep buǵan. Al qazaq kerisinshe balasyn tyrmalap kózin ashqannan "prezıdent bolady", "ákim bolady keıin" dep nemese "dáriger bolǵannan jaqsysy joq", "muǵalim bolaıyn dep tur" degen qalyppen qulaq sińisti etip ósirmeı me?

Bundaıda qandastyń da qazaq ekenin, kóshpeli ómirden keshe qol úzgen etnıkalyq qazaqtyń (múmkin dál osy kóneden tini úzilmeı kelgen dástúrshil kózqarasyn "bilimsizdik" deı me eken osylar da) bul túsinikten alys turyp oılamaıtyny taǵy málim. Tipti, bul týraly sońǵy ýaqytta jıi de aıtylyp keledi. Buǵan eshkim kóz jumbasa kerek. 

Endeshe, etnıkalyq qazaq týraly "Olardyń – bilimi, jumys ótili joq. Olar osynda kóship kelip, memleket esebinen kún kórgisi keledi" dep "shaǵyp" sóılegen sabazyńyzdyń óz bilimi de shamaly bolyp turǵany ǵoı. Óıtpese, Qazaqstannyń eń zárý mamandyqtary bilim-ǵylym men medısına salasynda qanshama qandasy júr sol Danıardyń?! Al kásipke tireletin "shaǵyn jáne orta bıznes" degen uran shyqqan jerde taǵy da sol "bilimsiz" qazaǵy júrgen joq pa qalbań qaǵyp? Bul týraly naqty derekterdi taǵy da usyna jatarmyz...

Álde, Áshimbaev sekildi "alakóz" adamdar shetelden qandasy asyp, bar baılyǵyn joly men "dokýmentine" shashyp, boıynda kúp-kúreń qazaqy qany tasyp kelgende berilgen "erýlik" esebindegi az qarjyny Qazaqstan úkimeti ómir boıy qaltasyna quıyp otyr dep oılaı ma eken. Eger, "erýlik" degen tek qazaqtyń ǵana enshisindegi uǵymdy oryssha oılaıtyn Danıarlar bilmese, buny "adaptasıalyq" qarajat dep túsindirý kerek-aý bularǵa.

Qytaıdyń arandaı aýzyna alaqandaǵysyn salyp, basy aman ótken torǵaıdaı qazaqqa onsyz da shetel asyp jatqan qarajattyn juqanasyn kóp kórse, ony da bermesin. "Ash qulaq ta tysh qulaq" deıik sóıtip...

Joq, "sasyq aýyzdan" shyqqan sóz munymen bitpepti. Onyń pikirinshe búgingi Qazaqstan ómir súrýge qolaısyz elge aınalyp keledi - mys. Iaǵnı, memlekettiń monoulttanyp bara jatqany alańdatqan "saıasatekerdi". Oqyp kórińiz:

“Úkimette Roman Sklárdan (premerdiń orynbasary) ózge ult ókilderi joq. Vıse-mınıstrlerdiń deńgeıinde ózge ult ókilderin saýsaqpen sanap alasyz. Ákimder arasynda da qazaq emester joq. Aýdan ákimderi arasynda ishinara ǵana ózge ulttar. Ulttyq kompanıalar deńgeıinde de osy kórinis. Eń qyzyǵy qarym-qatynas, jumys tili – orys tili”, – deıdi ol.

"Ákesin sabaǵandy kórip edim, biraq ákesin arbaǵa baılap qoıyp sabaǵandy birinshi ret kórýim» degen sóz eske túsedi osyndaıda. Ákesi – qazaq bolǵanda, baılap qoıyp rahattanyp sabap otyrǵan taǵy Danıar – balasy demeı amal joq mundaıda. 

Demeı kórińiz: bılik basynda qazaqtar kóp bolyp ketti dep, búkil qazaqty qosaqtap sabap otyrǵan joq pa?!

P.S. Qarqara basyń "qanjyǵada" ketken qaıran Altynbek! Sen aıtqan: "Qazaq ultyna syrttan kelgen úlken kómek bar, ol – oralmandar" degen sózdi kim qaperine alar qazir? Syrttany ketip, "suq ıti" qalǵan qoǵamda qandastyń quny da Danıarlardyń aýzymen ólshenip ketpese ne etti?!