Búgin Qazaqstannyń gúldenýi men órkendeýine úles qosqan memleket jáne qoǵam qaıratkeri Dinmuhamed Ahmetuly Qonaevtyń týǵan kúni. Osyǵan oraı Qamshy.kz aqparat agenttigi qaıratkerdiń  el úshin atqarǵan izgi isteri týraly mańyzdy  derekterdi usynady. 

Dinmuhamed Qonaev – 1912 jyly 12 qańtarda Vernyı (qazirgi Almaty) qalasynda, qyzmetkerdiń otbasynda ómirge kelgen. Qonaev shırek ǵasyrǵa jýyq Qazaqstannyń birinshi basshysy qyzmetin atqardy. Ol jaýapty basshylyq qyzmette júrip, respýblıkadaǵy taý-ken isin damytýǵa qomaqty úles qosty. Bılik basynda bolǵan ýaqyt qanshalyqty kúrdeli, qarama-qaıshylyqqa toly bolǵanymen, eldiń ekonomıkasyn, áleýmettik jaǵdaıyn, ǵylymı sferalaryn, ulttyq mádenıetin damytý isine aıtýly eńbek sińirdi. Túrli deńgeıdegi partıa jáne keńes qyzmetin atqara júrip, Ortalyqtyń óktem saıasatynyń yǵymen kete bermeı, el múddesin, bolashaq qamyn da bir sát esten shyǵarǵan joq. Alpysynshy jyldardyń basynda N.Hrýshevtiń óktemdigimen Ózbekstanǵa berilip ketken qazaq jeriniń biraz bóligin qaıtardy. 

Ol Qazaqstanda nemis avtonomıasyn qurý, Mańǵystaýdy Túrikmenstanǵa berý jónindegi Ortalyqtyń usynys-josparlaryna qarsy shyqty.

Almaty  qalasyndaǵy  qurylys  jumystarynyń  salynýyn  únemi  nazarynda ustap otyrdy. "Astana – eldiń kórki, syrttan kelgender soǵan qarap elińdi tanıdy", – deıtin Dımash Ahmetuly. Osy bir ómirsheń ıdeıanyń búginde jalǵasyn tapqanyna biz barlyǵymyz kýá bolyp otyrmyz. Jańa elordamyz – Nur-Sultan qalasy álemniń eń ádemi qalasy retinde kúnnen kúnge qaryshtap kórkeıip damyp keledi.

Almatyny qazirgi zamanǵy kórikti qalaǵa aınaldyrýǵa kóp kúsh jumsady. Munda Respýblıka saraıy, QazMÝ qalashyǵy, Arasan saýyqtyrý ortalyǵy, Medeý sport kesheni sıaqty iri ǵımarattar boı kóterdi.

Dımash Ahmetuly birneshe márte KSRO Joǵarǵy Keńesiniń depýtaty bolyp saılandy. KOKP-nyń XIX sezinen bastap keıingi sıezeriniń bárine delegat boldy. Parlament pen partıa delegasıasyn basqaryp, áldeneshe ret shetelderde bolyp qaıtty. KSRO Joǵarǵy Keńesi Tóralqasynyń jáne Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesi Tóralqasynyń múshesi boldy.

Ulttyń qamyn oılaǵan azamat, birtýar tulǵa 1993 jyly tamyzdyń 22-si kúni 82 jasqa qaraǵan shaǵynda ómirden ótti. Dinmuhamed Qonaev qaıtys bolǵannan keıin Qazaqstan Ǵylym akademıasynyń Taý-ken jáne tústi metalýrgıa ınstıtýtyna, elimizdiń birqatar mektepteri men kóshelerine esimi berildi. Almaty qalasynda qoǵam qaıratkeri atynda ýnıversıtet bar. 1992 jyly 13 qarashada Almatyda "Halyqaralyq Qonaev qory" quryldy. 2002 jyly 12 qańtarda Almaty qalasynda Qonaevtyń murajaı úıi ashyldy. Ol ómiriniń sońǵy sátin ótkizgen Almaty oblysy Alakól aýdanyna qarasty Aqshı aýylynda 2003 jyly 15 tamyzda arnaıy qulpytas ornatyldy.

Qonaev óte qarapaıym, jumysqa jaıaý baratyn, kúzetshisiz júretin el basshysy bolǵan. El basqarǵan tusta jýrnalısermen kezdesýge shekteý qoıǵan. Mysaly, Qonaevtan suhbat ala almaı ketken tilshilerdiń qatarynda BBC, Washington Post syndy aqparat quraldarynyń ókilderi bar. Baıyrǵy ata-babasyndaı ańshylyqqa qyzyqqan ol 200 sharshy metr úıde turǵan. Tipti, Brejnev kelip, úıin aralap, "baryń osy ma" dep tań qalǵan eken.

"Adamǵa jazanyń eń úlkeni – jumyssyz qaldyrý", – degen ult tulǵasy eldiń eldigi úshin aıanbaı eńbek etti. Sodan bolar "Orysty renjitseń Máskeýge shabady, qazaqty renjitseń qaıda shabady? Ózińniń aldyńa aınalyp keledi, Asanbaı. Orystyń artynda turǵan Máskeýi bar. Qazaqtyń artynda Máskeýi joq, qazaqtyń Máskeýi – bizdermiz, Asanbaı, qolyńnan kelgenshe qazaqty jylatpaýǵa tyrys, qorlyqqa berme. Qorlyqqa kóngen halyq zorlyqqa da kónetin ıisalmas, ynjyq bolyp ketedi. Ult óziniń múddesin ózi qorǵaı alatyn dárejege jetýi kerek. Kezinde qazaqtyń janyn saqtap qalsaq eken dedik qoı... Biz ol dáýirden óttik. Endi qazaqtyń rýhyn, namysyn saqtaýymyz kerek", – degen edi memleket jáne qoǵam qaıratkeri Asanbaı Asqarovqa.

Elbasy Nursultan Nazarbaev 2012 jyldyń 12 qańtarynda Almaty qalasynda D.A.Qonaevtyń 100 jyldyq mereıtoıyna qatysyp, qaıratkerge bylaı dep baǵa berdi: "Qazaq eliniń taǵylymdy tarıhynda zaman júgin arqalaǵan talaı tolaǵaı tulǵalar boldy. Asa kórnekti memleket jáne qoǵam qaıratkeri Dinmuhamed Ahmetuly Qonaev – sondaı birtýar bolmys ıesi... Dinmuhamed Ahmetulyn úlken ishki mádenıeti, tereń bilimdarlyǵy men mol ómirlik tájirıbesi erekshelep turatyn. Ol ózine bizdiń halqymyzdyń, sol ýaqyttaǵy qazaq zıalylarynyń eń jaqsy qasıetterin sińire bildi".

N.Á.Nazarbaevtyń el táýelsizdigin alǵan alǵashqy jyldary, ıaǵnı 1994 jyldyń 24 aqpanynda, "D.A.Qonaevtyń esimin máńgi este qaldyrý týraly" jarlyǵyn jarıalady. Búgingi kúnde Dinmuhamed Ahmetuly Qonaevtyń esimi Almaty jáne Nur-Sultan qalalarynyń kóshelerine, ýnıversıtet pen kolejge berildi. 1992 jyly D.A.Qonaev atyndaǵy halyqaralyq qor quryldy. Onyń maqsaty – Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettigin nyǵaıtý, elimizde júrgizilip jatqan saıası jáne ekonomıkalyq reformalarǵa qoldaý kórsetý, qazaq halqynyń tarıhı, mádenı jáne rýhanı murasyn ıgerip, onyń órkendeýine septigin tıgizý edi. Qazaq halqy Uly tulǵasynyń esimin eshqashan esinen shyǵarmaıdy.

Dinmuhamed Qonaevtyń aıtqan, el esinde qalǵan qanatty sózderi

♦ Táýelsizdiktiń júgi aýyr.

♦ Adamǵa jazanyń eń úlkeni – jumyssyz qaldyrý.

♦ Aqıqattan attap ketý – arǵa syn.

♦ Ómirdiń eki tiregi: úırenýden jalyqpaý, úıretýden aıanbaý.

♦  Satyǵa aıaq salmaı jatyp, baspaldaqtan attama.

♦  Qanmen sińgendi qasıettemeseń, qadiriń bolmaıdy.

♦  Búgingi kún – keshegi kúnniń shákirti.

♦  Adamdyq qalypty bıik ustaý – kimge de bolsa úlken syn.

♦ Senim – qudiretti kúsh: taýdy da qozǵaıdy.

♦ Dúnıe túske deıin kıiz, tústen keıin múıiz bolyp ketýi áp-sátte.

♦ Oryndy syn oılantpaı qoımaıdy.

♦ Panam da el, danam da el. Soǵan arqa súıedim, sodan úırendim.

♦ Jalada shyndyq bolmaıdy.

♦ Ómir degen osy, búgin bar, erteń joqsyń. Sen ketti eken dep ómir-ózen aǵysyn ózgertpeıdi.