Almaty ma, Alma-Ata ma? 

Ońtústik astanamyzdyń aty týraly "Almaty ma, Alma-Ata ma?" degen talas-tartys oqtyn-oqtyn kóterilip júr. Qalanyń qazirgi aty "Almaty"-ny qoldaıtyndar da, Keńes odaǵy kezindegi oryssha ataýy "Alma-Ata"-ny qoldaıtyndar da bar. Tipti, keıbireýler oǵan "Almaly" nemese "Almalyq" degen sıaqty ataýlardy qoldaný týraly oılaryn aıtady.

Bul taqyryptaǵy daý belgili aqyn, jazýshy jáne qoǵam qaıratkeri Oljas Súleımenov Almatynyń ataýyna qatysty pikir bildirýine baılanysty taǵy órshigendeı boldy. Aqyn "Vechernıı Almaty" gazetine bergen suhbatynda "Almaty" ataýyn Keńes odaǵy kezindegi "Alma-Ata" ataýyna qaıta ózgertýdi qoldaıdy. Onyń pikirinshe, qalanyń Keńes odaǵy kezindegi ataýy "qonaqjaılylyq pen týrızmniń sımvoly bolǵan". Shyǵarmalaryn orys tilinde jazatyn aqyn "Almaty" ataýy sheteldikterge aıtý qıyn dep senedi.  

Súleımenovtiń bul pikiri áleýmettik jelilerde qyzý talqy týdyrdy. 

Osyǵan baılanysty "Almaty ma, Alma-Ata ma?" degen taqyryp tóńireginde qalanyń bul attarynyń qaı kezderde qoldanylǵany týraly qysqasha aqparat usynamyz: 

Tarıhı derekter boıynsha, qalanyń orys tilindegi ataýy 1921 jyly "Vernyı"-dan "Alma-Ata" dep ózgertilip, 1993 jylǵa deıin qoldanysta bolǵan. Al, qalanyń "Almaty" ataýy qazaq tilinde 1921 jyldan buryn da, keıin de qoldanylyp otyrǵan. 1993 jyldan keıin eki tilde de "Almaty"-ǵa ózgertildi. 

Bir qyzyǵy, Oljas Súleımenovtyń suhbatynan keıin áleýmettik jelide túrli pikir jazǵandardyń ishinde tarıhı muraǵattardaǵy qala ataýynyń qaı kezde baspasózde qalaı qoldanylǵany týraly sýretterdi jarıalaǵandar da boldy. Mysaly, Abaı Myrza esimdi Facebook áleýmettik jelisin qoldanýshy 1921 jyldan burynǵy qalanyń orys tilindegi ataýy "Vernyı" delinse de, qazaqtildi baspasózde 1891 jyly jáne 1915 jyly "Almaty" dep jazylǵan muraǵattardy jarıalady. Nurjan Jetpisbaı esimdi áleýmettik jeli qoldanýshy da qala ataýy týraly tarıhı derekterdi jarıalady. Pkir jazýshylardyń keıbiri qalanyń aty "Almaly" nemese "Almalyq" bolǵanyn quptaıtyndaryn bildirdi. Sonymen qatar, taǵy biraz pikir jazýshylar Ońtústik Astanamyzdyń "Almaty" degen aty orta ǵasyrlarda da solaı atalǵanyn aıtady. 

Al, keıbir derekterge súıensek, eski zamandarda osy jerde, ıaǵnı kerýen joly — Jibek jolynda Almaty saýda mekeni ornalasqan. 1854 jyly eski qala qaldyqtarynan Almaty (Vernyı) qalasy paıda boldy. Geograf Petr Semenov-Tán-SHanskııdiń Almaty ataýy týraly jazbasynda da "Ózim Kóksýǵa bara jatqan jolymda 11 tamyzda (1886 jyl) men İle arqyly júrip otyryp, tamyzdyń aıaǵynda İleden arǵy ólkege, Vernyı bekinisine nemese jergilikti turǵyndar aıtatyndaı Almaty qalasyna jettim" dep jazǵan.

Almaty teńiz deńgeıinen 650-1200 metr bıiktiktegi İle Alataýynyń soltústik bókterinde ornalasqan. Qala—Eýrazıa kontınentiniń ortalyǵy. Qazaqstan Respýblıkasynyń ońtústik-shyǵysynda. Almatynyń baýraılaryn İle Alataýynyń ulttyq parki alyp jatyr. Onda kóptegen tabıǵı qoryqtar bar. 

Al, qalanyń kóne tarıhyna kelsek, b.z.d. 10-9 ǵasyrlarda qola dáýirinde qazirgi qala aýmaǵy ertedegi jer óńdeýshiler men malshylardyń qonysy boldy. 

B.z.d. 7 ǵasyrda saq dáýirinde Almaty saqtardyń, keıinnen úısinderdiń turǵylyqty jeri bolǵan. Osy kezeńnen kóptegen qorǵandar men qonystardyń oryndary qalǵan; olardyń arasynda erekshelenetin «saq patshalarynyń» qorǵandary. Solardyń ishindegi eń tanymaly — Esik qorǵany, onda «Altyn adam», Jalaýly qazynasy, Qarǵaly dıademasy, jetisýlyq «kórkemdik qolasy» — shamdar, qurbandyq shalatyn oryn, qazan sıaqty kóne dáýir jádigerleri tabylǵan. Saq jáne úısin dáýirinde Almaty aýmaǵy Qazaqstan jerinde qurylǵan ertedegi memleketterdiń ortalyǵy bolǵan.

Al, 10-14 ǵasyrlarda «Úlken Almaty» aýmaǵyndaǵy qalalar Uly Jibek joly boıyndaǵy saýda baılanysyna qatysty. Almaty saýda, qolóner jáne aýylsharýashylyq ortalyǵynyń birine aınaldy. Buǵan dálel — osy jerde tabylǵan 13 ǵasyrdyń 2 kúmis dırhemi. Bul dırhemde alǵash ret qalanyń aty atalady.

Derekter boıynsha, Almatynyń 2,5 myń jyldyq tarıhy bar ekeni aıtylady. Qala turǵan jerdi ejelden qazaq ultyn quraǵan taıpalar meken etken. İle Alataýynyń eteginde Almatý qalasy týraly alǵashqy jazba derekter Rashıd ad-Dınniń eńbekterinde kezdesedi. Babyr Shyńǵys han shapqynshylyǵynan qıraǵan Almalyk,, Almatý qalalary týraly jazady. Mýhammed Haıdar Dýlatı jáne Sharaf ad-Dın Iezdı óz shyǵarmalarynda Almatýdy atap ketken. Arheologıalyq zertteýler qazirgi Almatynyń ornynda erterekte saqtar, keıinirek úısin, orta ǵasyrlarda dýlat taıpalary ómir keshken eldi mekender men qalashyqtar, Almalyq pen Almatý qalalary (ekeýi eki basqa qala) bolǵandyǵyn dáleldep otyr. Bul qalalardyń qıraǵan qurylystaryn 1251-59 jyly fran­sýz koroli Lúdvıgtiń elshisi jáne Qytaı saıahatshysy Chjan De óz kózderimen kórgendikterin jazǵan. Almatý qalasynyń aty jazylǵan kúmis aqshalar, saqtardyń 25 barys beınesimen bezendirilgen "Jetisý qurbandyq tabaǵy", ǵajaıyp "Qarǵaly tátisi" bul jerdiń myńdaǵan jyldyq tarıhy bar órkenıetti ólkeniń ortalyǵy bolǵandyǵyn kórsetedi.