12 qarasha kúni Túrkıanyń Ystambul qalasynda Túrki keńesiniń VIII-shi samıti ótti. Túrkıalyq basylymdardyń habarlaýynsha, samıt álem elderi men shetel basylymdarynyń nazaryn ózine aýdarǵan. Jıynda qandaı máseleler talqylandy? Samıttiń negizgi maqsaty men jospary qandaı? Qamshy tilshisi osy suraqtardyń jaýabyn izdep, túrik basylymdaryna sholý jasap shyqty.

Samıtke qaı elder qatysty?

Túrkıa prezıdenti Rejep Taıyp Erdoǵannyń tóraǵalyǵymen ótken Túrki tildes memleketter yntymaqtastyǵy keńesine Qazaqstan prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev, Ázerbaıjan prezıdenti Ilham Álıev, Qyrǵyzstan prezıdenti Sadyr Japarov, Ózbekstan prezıdenti Shavkat Mırzıeev, sonymen birge  baqylaýshy el retinde Majarstannyń premer-mınıstri Vıktor Orban men bıyl baqylaýshy el retinde alǵash ret Túrkimenstannyń prezıdenti Gýrbagýl Berdimuhammedov pen Túrki keńesiniń bas hatshysy Baǵdad Ámireev qatysty.

"TRTAVAZ" aqparat agenttigi samıtte talqylanǵan máseleler týraly habarlady.

Samıt "Sıfrlyq tehnologıalar dáýirindegi jasyl tehnologıalar men aqyldy qalalar" taqyrybynda ótken. Samıt qorytyndysy boıynsha birlesken málimdeme jarıalandy.

Basylym málimetinshe, Túrki keńesi elderiniń kóshbasshylary Túrki tildes memleketterdiń yntymaqtastyq keńesin "Túrki memleketteri uıymy" dep qaıta ataý týraly sheshim qabyldaǵan.

Sheshim uıymnyń mártebesin arttyrý maqsatynda, sondaı-aq Túrki tildes memleketterdiń yntymaqtastyq keńesi qurylǵan sátten bastap qol jetkizilgen progresti eskere otyryp qabyldanǵan. Jańa ataý berý uıymnyń halyqaralyq arenadaǵy pozısıasyn nyǵaıtýǵa jáne onyń qyzmetin keńeıtýge oń áser etedi dep kútilýde.

"Túrki áleminiń bolashaǵy – 2040" qujatyn qabyldaý týraly sheshimge qol qoıyldy.

Strategıalyq qujatta aldaǵy jyldary qaýipsizdik, kólik jáne keden, aqparattyq-kommýnıkasıalyq tehnologıalar, energetıka, týrızm, densaýlyq saqtaý, ekologıa, aýyl sharýashylyǵy, mádenıet, bilim jáne ǵylym, jastar men sport, dıasporalarmen jumys sıaqty máseleler túrki memleketteri uıymy qyzmetiniń basym baǵyttary bolatyny atap ótildi.

Túrkimenstan túrki memleketteri uıymyna baqylaýshy el retinde qatysty.

Basylym bul sheshimdi alǵa qaraı jasalǵan mańyzdy qadam jáne dostyqtyń jarqyn úlgisi retinde sıpattaıdy.

Málimdemede qyrǵyz-tájik shekarasyndaǵy jaǵdaıdy beıbit jolmen sheshý jónindegi Qyrǵyzstannyń kúsh-jigeri quptalatyny atap ótildi. Qyrǵyzstan men Tájikstan arasyndaǵy dıalog quptalady, onyń barysynda eki tarapqa da ózara senimdi nyǵaıtý jáne bolashaqta janjaldardyń aldyn alý úshin qajetti sharalar qabyldaý usynyldy.

Terorızmmen kúres máselesi 

Basylym aqparatynda terorızmge, ekstremızmge, separatızmge, násilshildikke, kemsitýshilikke, ksenofobıaǵa, ıslamofobıaǵa jáne óshpendiliktiń barlyq túrlerine qarsy kúrestegi yntymaqtastyqty damytý jáne halyqaralyq arenada osy baǵyttaǵy kúsh-jigerdi úılestirý týraly sheshim qabyldanǵany atap ótildi.

Ekonomıkalyq yntymaqtastyq

Málimdemede ózara saýda men ınvestısıalardy jeńildetý jáne uıymǵa múshe memleketter arasynda qolaıly jaǵdaılar jasaý salasynda qabyldanǵan sheshimderdi oryndaý úshin tıisti organdarǵa tapsyrmalar berilgen. Uıymǵa múshe memleketter men baqylaýshy memleketter arasynda saýdany, eksporttyq áleýetti jáne ınvestısıalardy keńeıtý úshin Túrki saýda úılerin qurý jumystary bastalǵan.

Anadolu ajans aqparat agenttigine Túrkıa prezıdentiniń baspasóz hatshysy Fahrettın Altýn Túrki keńesi uıymynyń músheleri   ortaq tarıh pen mańyzdy bolashaq úshin Ystambulda jınalǵanyn qýanyshpen habarlaǵan.

– Biz ekonomıkadan bastap dıplomatıaǵa, bilim berýden  tehnologıaǵa deıingi kóptegen salalardaǵy strategıalyq yntymaqtastyǵymyzdy odan ári nyǵaıtýymyz kerek. Ǵasyrlar boıy sheteldik derjavalardyń áserinen shyǵý tegimiz, tilimiz ben dinimiz jáne ótken tarıhymyz bir-birinen alshaqtap  ketti. Sol olqylyqtardyń ornyn toltyrý úshin 300 mıllıon adamnan turatyn túrik álemi qaıtadan bir ortaǵa jınaldy.

Túrki keńesi ortaq qundylyqtar men ótken tarıhty  eskere otyryp, bolashaqqa qaraı senimdi qadamdar jasaýda. "Túrki áleminiń bolashaǵy – 2040" strategıalyq qujaty qabyldanýynyń aıasynda  túriktildes elder bir-biriniń arasynda erkin júrip-turýǵa jáne múshe memleketter arasynda erkin saýda aımaqtaryn qurýǵa múmkindik berý maqsatymen Túrik keńesi jańa dáýirge aıaq basty. Sondyqtan biz túrik keńesiniń bolashaǵyna úlken senimmen qaraımyz, – dedi Fahrettın Altýn.

"Haber 7" aqparat agenttigi Túrki memleketteri qaıtadan bir ortaǵa jınalǵannyn habarlap, óte mańyzdy tarıhı kezeńge aıaq basyp jatqanyn málimdedi.

– Álemdik geosaıasatta búkil elder úshin birlesken sheshimderdi qaýymdastyq retinde qabyldaý, kúsh biriktirý, ortaq qundylyqtar tóńireginde jańa strategıalardy anyqtaý óte mańyzdy. Túrki Keńesiniń basqa el seriktestikterinen ereksheligi – alty táýelsiz eldiń ulttyq jáne etnıkalyq tujyrymdamasynyń, shyǵý teginiń uqsas bolýynda, – deıdi "Haber 7" aqparat agentti.

Túrkıa basylymdary Reseı men Qytaı Túrki keńesin  muqıat qadaǵalap otyrǵandyǵyn aıtady. 

"Jaqynda reseılik baspasóz "Túrkıa Túrki memleketteriniń odaǵymen birlesip  NATO-ny Ortalyq Azıada júzege asyryp jatyr" degen aqparat shyǵardy. Bul jańalyqty samıt aldynda jarıalaýy Reseıdiń qorqynyshyn kórsetip tur. Reseı men Qytaı Túrki Keńesiniń qyzmetin muqıat qadaǵalap otyrady. Reseı  túrki memleketteriniń birigip jatqanyna alańdaýshylyq tanytyp otyr. Qytaı, ekinshi jaǵynan, túrki respýblıkalaryn ózine táýeldi etý úshin kóptegen baǵyttar boıynsha strategıalyq qadamdar jasap jatyr.

Túrki respýblıkalary qazir otyz jasta. Olar óz memleketteriniń bolashaǵy úshin birigip  Ystambulda  uzaq ári mańyzdy jolǵa shyqty. Osy jolda Túrkıa  samıttegi basqa memleketterge aǵalyq jolyn kórsetip, qoldaıtynyn aıtýda" delingen habarlamada.

Sonymen qatar Túrkıalyq basylymdar bul samıtke túrki álemniń aqsaqaly Nursultan Nazarbaevtyń alǵash ret qatyspaǵanyn aıtyp, osyndaı sheshim qabyldaǵanyna tańdanys bildirgen.

– Bul samıt túrki tildes memleketterdiń qaıta órleýine  jol ashady dep úmittenemiz, – deıdi olar.