Bizdiń jerimizdiń asty men ústine kóz alartpaıtyn dushpan joq. Buryn da solaı bolǵan, qazir de qazaqqa degen pendaýı kóre almaýshylyq bir sátke de báseńsigen joq. Biraq dushpannan qorǵaný tásili men qaqtyǵystyń sıpaty bul kúnde ózgergen. Bálkim búgingi qaqtyǵystarda álsiz túsip jatqan tusymyz kóp shyǵar. Múmkin qaınaýda júrip shynaıy derekterdi baıqamaıtyn da bolarmyz. Bir anyq- burynǵy balalarymyzdyń áskerı ádis-tásilderi myqty bolǵan. Eń aldymen, Uly dalada atty áskerdiń paıda bolýy dúnıeni biraz ýaqyt dúrliktirgeni sózsiz. Óz zamanynda atty sarbaz eń ozyq áskerı múmkindik bolatyn. Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyn atap ótý barysynda dalanyń shý asaýyn qolǵa úıretken kóshpelilerdiń atqa qonýynyń astaryna úńilýimiz kerek. At demekshi, osy janýardy kórse delebesi qozbaıtyn qazaq joq shyǵar. Sondyqtan, keshegi aspan astyndaǵy «Orbulaq» shaıqasynyń qoıylymy at kórgende alypys eki tamyry týlap shyǵatyn qazaq balasynyń esinde talaıǵa deıin júretin boldy. Qoıylymynyń alǵy sózin Almaty oblysynyń ákimi Amandyq Batalov ashty.
Attyń qulaǵynda oınaıtyn jigitterdi aýyzdyqpen alysqan asaýlardyń ústine qondyryp, Uly jeńis jolyndaǵy shaıqasty kórsetýge uıymdastyrýshylar ábden-aq daıyndalǵan. Bul qoıylymda tútin shyǵarý, sahnalyq atys sekildi kınonyń elemetteri de, kórermendi ózine elitip otyratyn shoý da bar. Jahandanýdyń áserinen múlgip bara jatqan rýhty túrtkilep, janyńdy titirkendirip, óne boıyńnan bir diril júrgizip ótýge qudireti jetken qoıylymǵa joǵary baǵa berýge bolady. Bizdiń babamyz batyr bolǵan degendi ár qazaq kósilip turyp aıtyp, sheshilip turyp maqtanǵysy keledi-aq. Biraq tarıhı oqıǵa jelsine kelgende abdyryp turyp qalatyndarymyz bar. Qazaq batyr bolǵan, olardyń 50 myń jońǵarǵa myńǵa da jetpeıtin, naqtyraq aıtsaq 600 ǵana áskermen qarsy turǵan kezderi bolǵan dep dáıek keltirip otyrǵanǵa ne jetsin? Ia, naq Orbulaq shaıqasynda ór qazaq 600 adammen sonshalyqty áskerge qarsy turdy. Adamdyq logıkaǵa salsań, aqylǵa syımaıtyn dúnıe! Sonda qalaı? Eń aldymen ol kezde qazaq beıbit jatqan el bolatyn. Jaý bizdiń jerdi basyp kirgen. Al bul jerdiń túıir tasy men tamshy sýynyń syry óz ıesine ǵana málim. Sondyqtan qaı jerden oqpana qazý kerek, qaı tusta jasyryn ásker ustaý kerek- onyń barlyǵyn áskerı ádiste eskerý qajet bolady. Osylaısha Salqam Jáńgir áıgili jeńispen qazaq tarıhynda búginge deıin el qurmetine bólengen tulǵa retinde atalynady. Álbette Orbulaq jeńisi degende 20 myń qoldy bastap, jaý tizesin dirildetken Jalańtós batyrdyń kómegi oıǵa túsedi. Shapyrashty Qarasaı, Arǵyn Aǵyntaı, Tórtqara Jıembet, Qańly Sarbuqa, Naıman Kókserek, Dýlat Jaqsyǵul, Arǵyn Qompaı, Sýan Eltindi syndy has batyrlardyń da bul jeńiske ózindik úlesteri bar dep kórsetiledi tarıhı derekterde...
Almaty oblysy Jastar saıasaty máseleleri basqarma basshysy Rýstam Alpysbaev óz sózinde: «Qazaq handyǵynyń 550 jylydyǵy týraly Elbasynyń jarǵysynan keıin-aq, ile –shala «Orbulaq» shaıqasyna qatysty qoıylymnyń baǵdarlamasyn oblystyq ákimdikke usynǵan bolatynbyz. Baǵdarlama maquldanyp, ózderińiz tamashalǵan aspan astyndaǵy qoıylym júzege asty. Bul jobanyń búdjeti-50 mln. teńge boldy. Jobaǵa daıyndalý barysynda tarıhshylarmen, qalamgerlermen keńestik. Tek qana adam emes, munda attar da qatysatyn bolǵandyqtan daıyndyq óte qyzý júrdi. Bul tájirıbeden keıin, jastarymyzdyń rýhanı turǵyda baı, jigerli, óz Otanyn súıetin azamat bolyp qalyptasýyna arnalǵan osyndaı ulttyq ıdeologıalyq jobalardy uıymdastyrýǵa tolyq múmkindigimiz jetetinin baıqadyq»,-dep aıtyp ótti.
Qoıylymnyń taǵy bir utqyr tusy- jaýdy ýly tútinge uryndyrý ádisin sahnalaý boldy. «Sasyqteke» tútini dep atalatyn áskerı amaldy sahnalaý barysynda aspan asty sahnasynda túrli-tústi tútin paıda boldy. Kórermenderge «Sasyqteke» áskerı amalynyń mánsi túsindirildi. Ýly ósimdikterdiń ısin jutqan adamdar men janýarlardyń basy aınalyp, uıqy-tuıqy kúı keshtin bolǵan eken. Keıbir shópterdiń tútini adamdy óltirýge deıin barady . Qazaq jasaqtary ýly shópterdiń lapyldap janyp ketpeı, byqsyp tútin shyǵaryp turýyn qadaǵalaıtyn bolypty. 1643 jyly oryn alǵan shaıqasta qazaq jaýyngerleri jaýdyń 10 myń qolyn joıyp jibergen. Qoıylym ótetin jerdiń dekorasıasy da tarıhı taqyrypqa saı úılestirlgen. Meımandarǵa Qazaq handyǵynyń qurylýy, Orbulaq shaıqasynyń kartasy týraly aqparattar qoıylǵan. Elimizdegi eń úzdik qolóner sheberleriniń buıymdary halyq nazaryna usynyldy. Jastar altybaqan teýip, jamby atýdan saıys ótti.
Búrkitshiler de qus patshasyn el ishine qonaqtatyp, tekti qanattynyń suńǵyla otyrsynnan taǵlym túıýge múmkindik berdi. Orbulaq shaıqasyna barǵannyń qany týlap, jigeri janylyp, eki dúnıede de qazaq bolyp qalýdan asqan baqyt joq ekenine kózi jetip qaıtty.
Aınur Tóleý
