El Konstıtýsıasyna engizilgeli jatqan ózgerister men tolyqtyrýlar boıynsha ótetin referendýmǵa týra 10 kún qaldy.

Referendým barysynda eldegi basty qujattyń 33 babyna jasalatyn 56 ózgeriske halyqtyń pikiri bir ǵana suraqpen anyqtalmaq. "Qazaqstan Respýb­lı­kasy zańynyń jobasynda baıandalǵan Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasyna ózgerister men tolyqty­rýlardy qabyldaısyz ba?" degen suraqqa "ıá" nemese "joq" dep qana jaýap berýge bolady. 56 ózgeristiń birin qoldap, birine qarsy bolsań da tańdaıtyn basqa nusqa joq. Munyń saldarynan azamattar jaýap berýge qınalyp, olardyń pikirin obektıvti túrde baǵalaý qıynǵa soǵýy múmkin. Alaıda bılikti azamattardyń pikiri qyzyqtyratyny shamaly sıaqty. Óıtkeni 56 túzetýdi jasaýǵa qoǵam ókilderi, táýelsiz sarapshylar qatystyrylmady. Bıliktiń óz ekspertteri ázirlep, daıyn kúıinde usyndy.

Ádilet vıse-mınıstri Alma Muqanova 56 túzetýdiń árqaısysyn referendýmǵa shyǵarý artyq shyǵyndy qajet etedi deıdi. Ol 56 ózgeristi 12 tarmaqqa bólýge bolatynyn aıtady.

1. Prezıdenttiń laýazymyna baılanysty shekteýler;
2. Tuńǵysh Prezıdent mártebesine baılanysty barlyq normalardy alyp tastaý;
3. Jerdi, onyń qoınaýyn, sýdy, ósimdikter men janýarlar dúnıesin, basqa da tabıǵı resýrstardy halyq menshigi dep jarıalaý;
4. Keıbir adamdardyń laýazymda bolýyna baılanysty shekteýler;
5. Ólim jazasyn joıý;
6. Májilis aldynda jylyna eki ret respýblıkalyq búdjettiń atqarylýy týraly esep beretin Joǵary aýdıtorlyq palata qurý;
7. Quqyq qorǵaý ınstıtýttaryn kúsheıtý;
8. Konstıtýsıalyq sot qurý;
9. Parlamenttiń qalyptasý modelin jáne jalpy saılaý júıesin ózgertý;
10. Zańdardy qabyldaý júıesin ózgertý;
11. Májbúrli eńbekti qoldaný múmkindigi;
12. Oblystardyń, respýblıkalyq mańyzy bar qalalardyń jáne astananyń ákimderin taǵaıyndaý tártibin ózgertý.

Bılik osy 12 tarmaqtan turatyn ózgerister paketine "Jańa Qazaqstandy" qurýǵa baǵyttalǵan saıası reforma, prezıdenttiń quzyretin shektep, parlamentti kúsheıtetin qadam degen mazmunda baǵa berip jatyr. Alaıda mundaı málimdemelerge qarsy ýájderin aıtyp jatqan sarapshylar az emes. Tipti túzetý mátinine qarap-aq, prezıdent quzyretin shekteıtin baptar kóp emestigin, basym fýnksıasy ózgerissiz qalyp, tipti keı tusta kúsheıetinin ańǵarýǵa bolady.

43-baptyń 4-tarmaǵyndaǵy "Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń jaqyn týystary memlekettik saıası qyzmetshilerdiń, kvazımemlekettik sektor sýbektileri basshylarynyń qyzmetterin atqarýǵa haqysy joq" degen jańa ózgeriste prezıdent týystaryna baılanysty naqty shekteý bar. Sol baptyń 3-tarmaǵyndaǵy "Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti óz ókilettikterin júzege asyrý kezeńinde saıası partıada bolmaýǵa tıis" degen ózgeris te múdde qaıshylyǵyn týdyrmas úshin durys sıaqty. Alaıda Qazaqstanda prezıdent saılaýyna kandıdattar tek saıası partıa nemese uıym atynan ǵana usynylatyndyqtan, prezıdenttiń partıada bolmaýy, óziniń bılikke kelýine jaǵdaı jasaǵan partıadan, toptan tolyqtaı qol úzetinin bildiredi degenge sený qıyn.

Al 44-baptyń 4-tarmaǵy tipti prezıdenttiń quzyretin keńeıte túsedi. Oǵan saı, prezıdent senat kelisimin alyp, Konstıtýsıalyq sottyń tóraǵasyn, Ulttyq ban­k, Joǵary sot keńesiniń tóraǵalaryn, Bas prokýrordy, Ulttyq qaýipsizdik komı­tetiniń tóraǵasyn taǵaıyndaý, ornynan alý quzyretin ıelenedi. Atalǵan tarmaqtyń burynǵy redaksıasynda prezıdentte Konstıtýsıalyq sot (burynǵy keńes - red) pen Joǵary sot keńesiniń tóraǵasyn taǵaıyndaý, ornynan alý quzyreti bolmaǵan.

Sondaı-aq prezıdent Ortalyq saılaý komısıasynyń tóraǵasy men eki múshesin, Joǵary aýdıtorlyq palatanyń (burynǵy esep komıteti) tóraǵasy men úsh múshesin taǵaıyndaý (44-baptyń 7-tarmaǵy), memlekettik keńesshini taǵaıyndaý (44-baptyń 19-tarmaqshasy), oblystardyń, respýblıkalyq mańyzy bar qalalardyń jáne astananyń ákimin taǵaıyndaý (87-baptyń 4-tarmaǵy) quzyretterin saqtap qalǵaly otyr.

Referendýmdaǵy anyq, aıqyn, basy ashyp másele bolsa, ol – eks-prezıdentke erekshe quzyret bergen normalardy Konstıtýsıadan alyp tastaý. Máselen, Ata zańnyń 44-baby 5-tarmaǵy – "Bir adam qatarynan eki retten artyq Respýblıka Prezıdenti bolyp saılana almaıdy. Bul shekteý Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdentine qoldanylmaıdy" degendegi sońǵy sóılem alynyp tastalady.

Budan bólek, "Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdentiniń mártebesi men ókilettigi Respýblıka Konstıtýsıasymen jáne konstıtýsıalyq zańmen aıqyndalady" degen 46-baptyń 4-tarmaǵy Konstıtýsıanyń jańa redaksıasynda múlde joq.

Alaıda prezıdent óz quzyretin tolyq saqtap turǵanda Konstıtýsıadaǵy Elbasy týraly normalardan bas tartý bılik aıtyp jatqan reformanyń ózegi – sýperprezıdenttik júıeden, myqty parlament júıesine ótý úshin jetkiliksiz.

Konstıtýsıany ózgertýge baǵyttalǵan 56 ózgertý men tolyqtyrýdyń tolyq nusqasy tómendegideı:

 Kollaj 24.kz saıtynan alynǵan