Depýtat Tańsáýle Serikov  Májilistiń jalpy otyrysynda onkologıalyq jáne onkogemotologıalyq aýrýlarmen aýyratyn balalar máselesin kóterdi. T.Serikov depýtattyq saýlyn Premer-Mınıstri Álıhan Smaılovqa joldady.

Depýtat atap ótkendeı, kazirde memleketimizde osy aýrýmen aýyratyn balalarǵa kómek oblystyq jáne memlekettik deńgeıde kórsetilýde. Biraq elimizde bar joǵy 39 maman ǵana. Barlyq óńirlerdi qosqanda 222 oryn ǵana bar. Bul teńizge tamǵan tamshydaı ǵana. Jalpy memlekettik, respýblıkalyq deńgeıde eki ortalyq jumys isteıdi. Olar: Almaty q. pedıatrıa jáne balalar hırýrgıasy ǵylymı ortalyǵy  jáne Astana q. «University Medical Center» korporatıvtik qory.  Bunda da 139 tósek (onyń ishinde kúndizgi stasıonarda 5 tósek) onkologıalyq jáne gematologıalyq beıindegi balalarǵa arnalǵan. «UMC» KQ – da onkologıalyq jáne gematologıalyq beıindegi 147 tósek bar (onyń 10-y kúndizgi stasıonarda). Bul ortalyqtarda dıagnostıka jáne dıagnozdy tekserý júrgiziledi, emdeýdiń barlyq qajetti tehnologıalary qoldanylady (hımıoterapıa, hırýrgıalyq emdeý, gemopoetıkalyq diń jasýshalaryn transplantasıalaý, sáýlelik terapıa).

Astanadaǵy ana men bala ortalyǵynda bar joǵy 150 oryn ǵana, emdelýshige oryn jetispeýshiligi qatty sezilýde. Astanada zamanaýı balalar onkologıa ortalyǵyn ashý kerek. Sol sebepti. Bunyń bári soqyr adam kórip, sańyraý adamnyń ózi estı alatyn jaǵdaı. Kórmes túıeni de kórmes dep ótip ketpeý kerek.

2022 jyly eki respýblıkalyq medısınalyq uıymda barlyǵy 4909 bala emdeldi (onyń ishinde 2229 pasıent – jáne 2680 bala) Aıta ketý kerek, dárigerler úshin onkologıalyq saqtaný boıynsha turaqty oqytý modýlderiniń nátıjesinde 1-2 kezeńdegi isikterdiń dıagnostıkasy aıtarlyqtaı ósti: 2014 jylǵy 15% - dan 2022 jyly 49,4% - ǵa deıin.

Bul degenińiz adam qorqatyn sıfrlar. Sonymen qatar, 2022 jyldyń qorytyndysy boıynsha erte dıagnostıkanyń tómen kórsetkishteri Aqmola, Batys Qazaqstan, Shyǵys Qazaqstan, Qaraǵandy, Qostanaı, Mańǵystaý, Túrkistan oblystary men Astana jáne Almaty qalalarynda baıqalady.

Qazaqstanda jylyna orta eseppen 500-600 balada onkologıa anyqtalady eken. Búgingi kúni kúnine 15-20 bala túsedi. Bul degenińiz, balalar men ataanalar úshin úlken soqqy, kesilgen úkim sıaqty. Ómir men ólimniń arasyndaǵy balalardyń úmit kútip jaýtandaǵan kózderin kórgen adam shydap tura almaıtyn halde. Balasy úshin ár ata-ana nege bolsyn barady, basyn taýǵa da tasqa da uryp, qoldan kelgenin jasaıdy. Biraq báriniń shamasy, jaǵdaıy kelmeıdi. Aýyldarda, aýdandarda turatyn adamdar balanyń emin turaqty túrde jasaý úshin qalaǵa keledi. Qalaǵa kelgen olarǵa turatyn jer, azyqtúligi, taǵy da basqa kerek jaraqtar, emi úshin kóptegen qarjy kerek. Tipti, kezekterin aılap kútedi. Sebebi maman az, oryn joq. Kezegi kelgenshe ol bala bar bola ma, joq bola ma ózderińiz túsingen bolarsyzdar. Balalardaǵy onkologıalyq jáne gemotologıalyq aýrýlaryn emdeıtin ortalyqtar kópsalaly klınıka bolyp salynǵandyqtan ondaǵy josparlaý, jeldetý júıesi, materıaldardyń sapasy standarttarǵa saı emes. Ortalyqtardaǵy orynnyń azdyǵynan, aýrýy anyqtalǵan balalardyń kóptiginen jáne olarly kútetin ata-analaryn qosqanda, kezek kóptiginen ol jerde epıdemıalogıalyq jaǵdaı ýshyǵýda. Ortalyqtarda KT, MRT, rentgendik apparattar jetispeıdi, al bar apparattardyń sapasy syn kótermeıdi. Aýrýdy der kezinde anyqtaı almaı jatady.

Sonymen qatar, molekýlárly genetıkalyq dıagnostıka joq dese bolady. Sebebi qazirgi onkologıa men gemotologıa 100 paıyz molekýlárly genetıkalyq ádispen anyqtalady. Bul suraqqa qatty nazar aýdarýlaryńyzdy suraımyn. Onkologıalyq jáne gematologıalyq aýrýlary bar balalardy emdeýmen aınalysatyn ortalyqtardaǵy alańdardyń jetkiliksizdigine jáne aýrýhanaǵa jatqyzylatyn pasıentter men olarǵa kútim jasaıtyn adamdardyń (ata-analardyń) úlken aǵynyna baılanysty qolaısyz epıdemıologıalyq jaǵdaı týǵyzatyn bólimshelerde tolyp ketý oryn alyp jatqandyǵyn qaıtalap eske salamyz. Erteńgi kúni jaǵdaı qatty ýshyǵyp, depýtattar nege eskertpedi degen baıbalam bolmasyn.  Sondaı-aq, adam aǵzalaryna baılanysty transplanttaý bólimshelerin, kúndizgi stasıonardy tolyq óristetý múmkindigi joq.

Operasıa jasatý úshin hırýrgıada kezekte turady pasıentter, bul degenińiz masqara jáne óte aıanyshty dúnıe. Operasıaǵa kezekte turǵandardy elestetip kórińizder. Olar úshin árbir sekýnd qymbat, árbir mınýt altynnan artyq. Túsinesizder me? Maman az bolǵan soń ýaqyt jetpeıdi, mine nátıje.

Onkologıalyq aýrýy bar balalarǵa múgedektigin rásimdeý úlken qıyndyq týǵyzýda, jáne kóp ýaqyt alýda. Taǵy da aıtarymyz, onkolog jáne gemotolog mamandarynyń óte azdyǵy. Sol sebepti, jas dárigerler men orta sanattaǵy medısınalyq mamandardy elimizde jáne shet elderde oqytsa, elimizde bilikti mamandar bolar edi.

Osy joǵaryda aıtylǵan qıyndyqtardyń kóptiginen aýyrǵan jas balalar der kezinde qajetti emderin ala almaýda. Ár bala Qazaqstannyń bolashaǵy. Bizder aýyrǵan balalarǵa em-sharalaryn durys deńgeıde, qajet kezde kórsete almaıtyn sharasyz jaǵdaıda bolsaq, basqa jumystardy qatyramyz dep qalaı aıta alamyz.

Joǵarydaǵy máselelerdi eskere kele, kelesi sharalardy qabyldaýlaryńyzdy ótinemin:

Birinshiden, «Samuryq-qazyna» aksıonerlik qoǵamy nemese «Qazaqstan halqy» áleýmettik qoǵamdyq qorymen birlese otyra, aldyńǵy qatarly qurylǵylary bar zamanaýı ortalyq qurylysyn bastaý.

Ekinshiden, Onkologıa aýrýy anyqtalǵan balalarǵa múgedektigin birden jedel berý mehanızmin qarastyrý;

Úshinshiden, turaqty negizde balalarda onkologıalyq aýrýlardyń paıda bolý sebepterin anyqtaý júıesin qurý.

Osy sharalar qabyldansa, balalar múgedektigi men ólimi tómendep, olardyń ómir súrý jaǵdaıy jaqsarady.

Qazaqstan bolashaǵyn oılaıtyn Úkimet balalar úshin bárin jasaıdy dep úmittenemiz. Elimizdiń erteńi, bolashaǵy deni saý urpaqtar ekenin Prezıdentimiz de basa aıtqan bolatyn. Osyny umytpaıyq.