Qytaıdyń soltústik-batysyndaǵy Shynjańnyń Tarym oıpatynan júzdegen mýmıa deneler tabyldy. Ǵalymdardyń zertteýinshe, bul mýmıalarǵa shamamen 4000-5000 jyl bolǵan kórinedi. Bul týraly álemge áıgili Nature jýrnaly da jazǵan.

Qytaı shólinde ornalasqan Tarym oıpatyndaǵy jumbaq mýmıalar Sáohe zıratynda jerlengen. Bir qyzyǵy, mýmıalarǵa 4000 jyldan asyp ketse de, olardyń shashy men kıimi jaqsy saqtalǵan. Mýmıalarmen birge irimshik, tary men bıdaı kómilgen.

Ǵalymdar DNQ saraptamasyn alyp, olardyń jasyn anyqtaǵanymen, qaı ulttyń adamdary ekenin naqty ajyrata almaı, oılary eki saqqa bólindi. Biri mýmıalar muz dáýirindegi ejelgi azıalyq popýlásıadan shyqqan dese, ekinshi tarap bular Batys Azıa dalasynyń baqtashylary nemese Ortalyq Azıanyń taýy-shóldi jerinen qonys aýdarǵan eginshiler bolǵan degen tujyrymdama jasaıdy.

Qazaqstandyq ǵalym Jeksen Toqtarbaı bul mýmıalardyń qazaq bolýy da ǵajap emes deıdi. Onyń oıynsha, mýmıanyń basynan tabylǵan kıiz sáýkele men úkini tek qazaq qyzdary kıgen. Ári irimshik, bıdaı men tarymen birge kómilýi eshqandaı amerıkalyqtarǵa tán emes dep esepteıdi.

– Qytaıda Takla-Makan degen shól bar. Sol shóldiń ortasynan ǵalymdar 17 mýmıa tapqan. Sýretterine qarasaq, olar óte jaqsy saqtalǵan. Sol 17 mýmıanyń beseýinen DNQ synamasy alynyp, olardyń jasy shamamen 4000 jyl ekeni anyqtaldy. Biraq bul mýmıalar qaıdan keldi, bulardyń búgingi urpaǵy kimder, degen suraqtar ǵalymdardyń mıyn ashytyp otyr. Óıtkeni Takla-Makan degen jer. Aınala shól. Shól dalada olar ne istep júrgen, nemen aınalysqan, degen oı ǵoı, negizi. Genetıkamen salystyrsaq, ertedegi Amerıkanyń baıyrǵy turǵyndaryna kishkene sáıkes keletin sıaqty deıdi. Qytaı ǵalymdary da budan 4-5 myń jyl buryn Qytaıda «Shıaý Hy mádenıeti bolǵan, sondyqtan bul «Shıaý Hy mádenıetiniń adamdary bolýy múmkin dep tuspaldapty. Biraq ol týraly naqty zertteý joq. Jaı ǵana joramal jasap otyr. Al ol jerde mońǵoldardyń, kóshpeli taıpalardyń turǵanyn zerdelemegen.

Al meniń oıymsha, bul bizdiń ata-babamyz bolýy múmkin. Óıtkeni biz qyzdarǵa úki taǵyp, kıiz bórik kıgizemiz. Onyń ústine, Takla-Makan degen shól «Tekti meken» degen sózden shyqqan. Mýmıalardy zerttegen keı ǵalymdar olardyń Altaı taýlary men Ortalyq Azıadan kelýi múmkin degen tujyrym jasaǵan, – deıdi ol.

Ǵalymnyń sózinshe, álem ǵalymdary mýmıalardy jan-jaqty zertteı kele, Tarym oıpatyndaǵy 5 mýmıanyń genetıkalyq jaǵynan 5 myń jyl buryn ómir súrgen, Altaı taýlarynan qonys aýdarǵan qola dáýiriniń adamdaryna uqsas ekenin kórsetti.

Degenmen, Tarym oıpatyndaǵy 13 mýmıanyń tegi erekshelendi eken. Bul adamdardyń arǵy tegi shamamen 9000 jyl buryn ómir súrgen Ońtústik Sibirdiń ańshy-terimshilerimen ortaq bolǵan degen uǵym bar. Zertteýler sonymen qatar, keı mýmıalardyń tisterin taldap, olardyń sút proteınderin qoı, eshki jáne iri qara maldyń etin jegen bolýy múmkin ekenin kórsetti.