«Qaırat degen atym bar, Qazaq degen zatym bar...» dep qazaq balasy Qaırattyń jyryn oqýdy qoıdy. Jeltoqsanshylar birte-birte umytylyp barady.

Alash arystary kórgen qorlyq pen azapty búgingi belsendiler de kórýde. Bılik halyq kóptep jınalatyn merekelik konsertterdi ótkizýden qorqady. Qańtar oqıǵasynan qatty shoshyp qalǵan. Táýelsizdik kúni qarsańynda qoǵam belsendilerin qadaǵalaý kúsheıip, mıtıńke shyǵarmaýdyń barlyq amaldaryn jasap baqty. Sonda da Almatyda «Oyan, Qazaqstan» belsendileri Bota Sháripjan jáne Ásem Jápisheva qandy oqıǵalardyń qurbany bolǵan jandardyń esimin atap, jaýaptylardy jazaǵa tartýdy surap alańǵa shyqty.

– Meniń oıymsha, Táýelsizdik kúni – birinshi kezekte eske alý men aza tutý kúni. 1986, 2011 jáne Qańtar boıynsha ádildikke qol jetpeıinshe, ádil qoǵamda ómir súrip jatyrmyz dep aıta almaımyz. Jeltoqsan, Jańaózen jáne Qańtar ózara baılanysty jáne bul oqıǵalar boıynsha ádil sotty talap etemin, dedi Ásem Jápisheva.

Ol alańǵa birinshi kezekte Qańtarda oqqa ushqan balalar úshin kelgenin aıtty. Olardyń ata-analary balalarynyń aty-jónin "Taǵzym" memorıalyna jazýdy ótingen, alaıda balalarynan aıyrylǵan ata-analardyń bul ótinishteri oryndalmapty.

16 jeltoqsanda qazaq tarıhyndaǵy osy qandy oqıǵa týraly túsirilgen rejıser Ásıa Baıǵojınanyń «Jeltoqsan jeli» derekti fılmi esh sebepsiz efırden alynyp tastalypty. "Habar" arnasy ózi tapsyrys berip túsirtse de, ol baǵdarlama kestesinde tursa da, derekti fılmniń ornyna sheteldik bir kınony kórsetken.

Saıasattanýshy Shalqar Nurseıitov bylaı deıdi:

– Es bilgeli men úshin 16 jeltoqsan eshqashan mereke bolǵan emes. Kerisinshe, jarqyn bolashaqqa kúmán boıymdy bıleıtin kún. Jańaózen men Qańtar qyrǵynynan keıin ol kóńil-kúı tipti kúsheıe tústi.

Pende bolǵan soń úmittiń sáýlesin sonda da izdeıdi ekensiń. Ol sáýleni “Kók týymyz bar, jer kólemi jaǵynan álemde №9 elmiz, ata-babamyz ańsaǵan kúnge jettik” degen pafostan emes, aınalamdaǵy qazaqstandyqtardyń sózinen, nıetinen, eń bastysy, isinen kórýge tyrysatyn boldym.

Qazaqstannan kóshse, shetelde aıaqqa turyp kete alatyn, biraq osynda ómir súrýdi sanaly túrde tańdaǵandar, “ultqa qyzmet etip júrmin” dep keýdesin urmaı shama-sharqynsha bala oqytyp, ǵylym men kásippen aınalysatyndar, óz isine adal memlekettik jáne búdjettik qyzmetkerler, óner men mádenıetke, azamattyq qoǵamdy damytýǵa kún saıyn úles qosyp júrgenderdiń is-áreketi kóńilge medet bolyp tur. Men úshin táýelsizdigimizdiń sımvoly osy azamattar.

Saıasatker Azamatqan Ámirtaı da mereke men aza tutý kúnin ajyratý máselesin tilge tıek qylady:

– Jer-jahandy dúr silkindirgen Jeltoqsan kóterilisine 37 jyl tolyp otyr. Alashtyń astanasy Almatyda bolǵan Jeltoqsan oqıǵasy qyzyl ımperıanyń myzǵymys júıesiniń kóbesin sógip ketkeni anyq. Sodan keıin araǵa 4-5 jyl salmaı qyzyl júıe qulap tyndy. KSRO-nyń quramynda otyrǵan respýblıkalardyń táýelsiz el atanýyna ıisi qazaqtyń qosqan úlesi osy. Aıtqym kelgeni, kópshilik 16 jeltoqsandy sol jeltoqsan kóterilisimen baılanystyryp jatady. Bul qate kózqaras. 16 jeltoqsan Táýelsizdik merekesi. Bul bólek dúnıe. 1986 jyldyń 16 jetoqsany kúni keshqurym ótken plenýmda Qonaev Qazaqstan Ortalyq komıtetiniń birinshi hatshylyǵynan alynyp, ornyna Kolbın taǵaıyndalǵany belgili. Al, qazaq ultynyń Máskeýdiń ozbyr saıasatyna qarsy kóterilisi 17 kúni bastaldy. Sol kúni ortalyq alańda atyshýly oqıǵa bolǵany ámbege aıan. Al 18 jeltoqsan kúni sherýshiler alańǵa óte almady. Naryzylyq janshylyp tastaldy. Aıtqym kelgeni, 17 jeltoqsan kúnin aıshyqtaý úshin ony «Jeltoqsan kóterilisi kúni» dep ataǵan duryspa deımin. Bul kúnge osylaı arnaıy mártebe bergeni jón-aý. Sonda jurt shataspaıdy, – deıdi ol.

Tarıhshy Nurqoja Ersaıyn Táýelsizdikti toılaıtyn zaman ótkenin aıtady.

– Táýelsizdik merekesi ádettegideı atalyp ótip jatqan joq. Jeltoqsan oqıǵasyn emes, naqty táýelsizdik merekesin toılaýdy aıtyp otyrmyn. Burynǵydaı kóshede qaptap bılbordtar ilinip turǵan joq, merekelik bannerlerdi bıyl baıqamaısyz. BAQ Táýelsizdik kúni dep burynǵydaı shýlap jatqan joq. Soǵan qarap, mereke umytyla ma degen oı týady. Meniń oıymsha, táýelsizdigimizdi maqtan  tutyp, keýde qaǵyp toılaıtyn ýaqyt baıaǵyda ótip ketti. Táýelsizdikti qoldanatyn zaman keldi. Biz táýelsizdigimizben maqtanamyz, biraq onyń ne ekenin áli jete túsinbedik. Egemendi el óz tilinde sóıleıdi. Bodan elder óıtpeıdi. Jylyna bir ret mereke retinde atap ótip, syrt elge jyltyratyp kórsetemiz. Alǵa jyljý úshin osy erkindigimizdi bir paıdaǵa asyrdyq pa? Táýelsizdigimizdi bárine kórsetip, dáleldep boldyq. Endi naǵyz Táýelsiz eldiń is-áreketin jasaý kerek, – deıdi tarıhshy.