Reseıdiń RIA Novosteı aqparat agenttiginiń 22.02.2014 jylǵy tańǵy saǵat 04.43 mınýt ótkendegi jedel habaryna qaraǵanda,  osy sátte AQSH prezıdenti Barak Obama men Reseı prezıdenti Vladımır Pýtın sońǵy ýaqytta Ýkraınada qalyptasqan saıası jaǵdaı, ol eldegi prezıdenttik jáne parlamenttik saılaýlardyń merziminen buryn ótetini, Ýkraınanyń 2004 jylǵy Konstıtýsıasyna qaıta oralatyny, osy tóńirektegi kóptegen ózekti máseleler týrasynda ekeýara bir saǵat telefonmen áńgimelesipti.

Bir qaraǵanda, alyp eki derjavanyń basshylary ózara ortaq pikirge kelgen sıaqty kóringenimen de, endi ǵana óz qorasyna aıdap kirgize qoıǵysy kelgen Ýkraınadan aırylyp qalý - Pýtınnniń qabyrǵasyna qatty batatyn sıaqty. Árıne, ol onysyn sezdirmeýge tyrysady. Búgin - Ýkraına, erteń - Qazaqstan nemese Belarýs eli analar sıaqty búırekten sıraq shyǵaryp jatsa, qaıtpek? V.Pýtındi kúndiz - kúlkiden, túnde - uıqydan aıyrǵan osy bir aýyr oılar ekeni ras.

«Men sizdiń quzyryńyzǵa óz erkimmen kirem!» dep elpildep turǵan qazaqtardyń orysqul sheneýnikterine de senim joq. Olar qaıdan mol paıdanyń ıisin sezse, solaı qaraı qısaıa salady. Satqyndar - qashan da satqyn! Osy orysty tórt júz jyl bılegen qaharly Shyńǵys han otanyn satyp, ózine qyzmet etken orys knázdaryn jeńisten keıin óltirip otyrǵan eken. Bul uly qaǵannnyń eshqashan da satqyndarǵa meıirimmen qaramaǵanyn kórsetedi. Al, Pýtın olaı isteı ala ma?

Bul qazaqtar aldymen qoraǵa kirsinshi, sosyn, ar jaǵyn kóre jatady. Kimniń kózin joıady, kimniń janyn saqtap qalady? Ony sonan keıin sheshedi...

Myna Amerıka men Batys aqyl aıtyp, mıyn shiritetin boldy.Olardy tyńdamasa, taǵy da bolmaıdy. Olar erteń Reseıdiń óz ishinde búlik jasap jiberýden de taıynbaıdy. Ana tatarlar, bashqurttar, tipti, sheshender, t.b. buratanalar - búgin momyn keıip tanytyp otyrǵandarymen, erteń basqasha saırap shyǵa kelýleri ábden múmkin. Sondyqtan da Batyspen abaılap sóılesý kerek. Ana Angela Merkel degen nemis qatynyń tili maıda kóringenimen, dini qatty ma qalaı? Munyń ana jyldary Almanıady tyńshy bolyp qyzmet istep, nemis tiline sýdaı ekenin jaqsy biletin sol qatyn munymen tym erkin sóılesedi. Aı-shaıǵa keltirmeı, onyń betin qaıtaryp tastaıyn dese, «úı artynda kisi tur...».

Shetterinen orys bolyp ketken, ózderi de orysqul qazaqtarmen de baıqap,baıqap sóılespese, olarǵa da senim joq. Belarýstiń Lýkashenkosy da búgin bylaı, erteń olaı, aýytqı beretin jáne aýzyna kelgendi aıtyp salyp qarap turatyn bir «myqty» ekenin búginde jurttyń bári biledi. Sonda qaıtpek, bárine qoldy biraq siltep, jaıyna qarap otyra bermek pe?

Oǵan qanynda bar orystyq jáne ımperıalyq asqaqtyq jiberer emes.

Aıtpaqshy, ana ýkraın ultshyldaryn basynda bul onsha mensine qoımaǵan. Sóıtse, qatty qatelesipti. Keńes ımperıasy kezinde orystar bul hoholdarǵa ne jaqsylyq jasamady? Ana qazaqtardy únemi shómishten qaǵyp, bar aqshany osy Kıev qalasyn gúldendirýge jumsamady ma? Al, ana ýkraın ultshyldary az ýaqyttyń ishinde sol Kıevtiń tas-talqanyn shyǵardy.Qarap turyp ishiń ýdaı ashıdy. Bosqa ketken qaıran orystyń mol qarjysy deseńshi!..

Hoholdar «Bizdiń ishimizge Pýtınniń baskeserleri kirip aldy. «Búrkittiń» jartysy - orys jansyzdary. Olar ýkraın patrıottaryn aıýandyqpen óltirip jatyr. Pýtın orystyń osy zamanǵy qarýlaryn teginge berip, ultshyldardy aıamaı qyryńdar» dep olardyń qoltyǵyna sý búrkip otyr...» degen ýáj aıtýda.

Orystyń jan dosy, onyń ana jyly bılikke kelýine úlken kómek jasaǵan Ianýkovıchtiń de kisi qyzyǵarlyq eshtemesi qalmaǵan sıaqty. Áıteýir, aqyrǵy demi bitkenshe, ýkraın bıligin qoldan jibermeýge ýáde bergen. Endi ol sonysynda tura ala ma, joq pa? Bul da basqa áńgime?..

Basynda úlken qatelik jiberdi. Nede bolsa, ózderi qul bolýǵa qulshynyp turǵan orysqul qazaqtardy tolyqtaı ishke kirgizip alý kerek edi. Óıtkeni, olardyń qazba baılyqtarynyń ózi Reseıdi pálenbaı jyl asyrýǵa jetip qalar edi. Endi ol qadamǵa barý - asa qaýipti. Ana AQSH, Batys - bóriniń artynsha shýlap shyǵa keledi. Olardyń da janyna batyp otyrǵan qaıbir demokratıanyń ornamaýy deısiń, shynyna kelgende, olardyń da aýzynyń sýyn aǵyzyp otyrǵan –onsyz da jabaıylardaǵy mol shıkizat qory, mol paıda... Sonda endi ne istemek?

Baǵana ana AQSH-tyń prezıdenti Obamen bir saǵat telefonmen sóılesti. Onyń da tili maıda, dini qatty bireý sıaqty. Sóılegende bunyń adymyn ashtyrmady ǵoı. Orystyń jýan judyryǵyna salaıyn dese, ózi túsinde kóretin  Keńes ımperıasy kelmeske ketken. Sonymen birge barlyq aıbat pen qahar da óz sesinen aırylǵan. Sonda ne istemek? Ázirge bilmeıdi?..

Jumash KÓKBÓRİ

22.02.2014 jyl