Alashorda kósemi, ult qaıratkeri Álıhan Nurmuhameduly Bókeıhannyń 150 jyldyq mereıtoıy halyqaralyq deńgeıde toılanýy kerek. Bul týraly búgin Qazaqstannyń ortalyq komýnıkasıalar qyzmetinde ótken baspasóz máslıhatynda aıtyldy. Atalǵan jıynǵa QR Prezıdenti janyndaǵy Strategıalyq zertteýler ınstıtýtynyń dırektory Erlan Qarın, «Nur Otan» partıasy Tóraǵasynyń Birinshi orynbasarynyń keńesshisi Berik Ýálı, L.N. Gýmılev atyndaǵy Eýrazıa Ulttyq ýnıversıtetiniń prorektory Dıhan Qamzabekuly, atalǵan ýnıversıtet janyndaǵy «Alash» mádenıet jáne rýhanı damý ınstıtýttyń dırektory Sultanhan Aqqululy qatysty.
Kópshilikke belgili ótken aptada Ult kósemi Álıhan Bókeıhannyń 150 jyldyq mereıtoıy IýNESKO-nyń mereıtoılar tizimine endi. Mine osyǵan oraı alashtanýshylar men saıasatkerler baspasóz málıhatyn ótkizip, aldaǵy ýaqytta qandaı is-sharalar uıymdastyratynyn málimdedi. Máselen óz sózinde Erlan Qarın Táýelsizdiktiń 25 jyldyǵymen Álıhan Bókeıhannyń 150 jyldyǵy qatar kelip otyrǵandyǵyna aıryqsha nazar aýdardy. Saıasatkerdiń aıtýynsha Táýelsizdik pen Álıhan Bókeıhan bastaǵan alash arystary egiz uǵym. Sondyqtan da ol Ult kóseminiń mereıtoıy joǵary deńgeıde uıymdastyrylýy tıis degen pikirde. Máselen, Erlan Tynymbaıuly keler jyly Álekeńniń týǵan kúnine oraılastyryp Astana tórinde halyqaralyq konferensıa ótkizetinin málimdedi. Atalǵan alqaly jıynǵa Amerıka, Japonıa, Reseı syndy kóptegen memleketterden tarıhshylar kelip qatysady.
Al, Erlan Qarınnen keıin sóz alǵan Sultanhan Aqqululy bolsa Álıhan Bókeıhannyń 9 tomdyq shyǵarmalar jınaǵy 16 tomnan kem bolmaıtyndyǵyn aıtady. Alaıda álıhantanýshy atalǵan eńbektiń 16 tomnan áldeqaıda kóp bolýy múmkin ekenin málimdedi. Óıtkeni ol qazirdiń ózinde 16 tomdyq eńbektiń baspaǵa jiberýge daıyn turǵanyn tilge tıek etti. Áıtse de qarjy tapshylyǵyna baılanysty 16 tomdyqty shyǵarý múmkin bolmaı tur. Eger de Úkimet tarapynan naqty qoldaý kórsetilse Álıhan Bókeıhannyń artynda qaldyrǵan búkil eńbegin basyp shyǵarar edik deıdi ol. Al Dıhan Qamzabekuly bolsa jas urpaqty otanshyl etip ósirýde alash arystarynyń eńbegi erekshe ról atqaratynyn aıtady. Sondyqtan da ol Álıhan Bókeıhannyń 150 jyldyq mereıtoıy qarsańynda osyǵan aıryqsha basymdyq beretinin málemdedi.
Sondaı-aq baspasóz máslıhatynda «Nur Otan» partıasy tóraǵasy birinshi orynbasarynyń keńesshisi Berik Ýálı sóz alyp, «Nur Otan» partıa tarapynan jasalatyn is-shalaralar týraly baıandady. Onyń aıtýynsha keler jyly «Astanadan Aqtoǵaıǵa deıin» atty tarıhı-tanymdyq ekspedısıa uıymdastyrylady. Ekspedısıa jumysy Qaraǵandy qalasyndaǵy Álimhan Ermekovtyń zıratyna baryp Quran oqýdan bastalyp, Aqtoǵaı aýdanyndaǵy Álıhan Bókeıhannyń ata-babasy jerlengen Taldybeıitke táý etýmen aıaqtalady.
– Al jeke ózim azamat retinde alash arystarynyń ataly sózderin kitap etip shyǵarýdy josparlap otyrmyn. Ózderińizge belgili bizdiń kóptegen azamattar ózge jurttyń saıasatkerleri men oıshyldarynyń sózderinen sıtata alyp sóılegendi jaqsy kóredi. Alaıda dál sondaı oıdy kezinde alash arystaryda aıtyp ótken. Máselen, Álıhan Bókeıhannyń «Ultyna jurtyna qyzmet etý bilimnen emes minezden», Mirjaqyp Dýlatulynyń «Jaqsy bolý úshin depýtat bolý shart emes. Depýtat bolý úshin jaqsy bolý shart» degen sózi kimnen kem? – deıdi Berik Ýálı.
Berik Ýálıdyń aıtýynsha Álıhan Bókeıhannyń mereıtoıyna Úkimet ǵana emes árbir azamat atsalysýy kerek. Máselen ol kezinde respýblıkalyq «Jebe» qoǵamdyq saıası gazetinde mereıtoıǵa qatysty dástúrli saýalnama júrgizilgenin eske saldy. Naqtyraq aıtsaq alashtanýshylar men zıaly qaýym ókilderine «Álıhan Bókeıhannyń 150 jyldyǵy men Alashorda Úkimetiniń 100 jyldyǵyna baılanysty qandaı is-sharalar uıymdastyrylý kerek?», «Sondaı-aq, óz tarapyńyzdan qos mereıtoıǵa qandaı úles qosasyz?» degen suraq qoıylǵan bolatyn. Atalǵan saýalnamaǵa Mámbet Qoıgeldi, Tursyn Jurtbaı, Beıbit Qoıshybaı syndy ǵalymdarynan bastap, jastarǵa deıin ózderiniń pikirin bildirdi.
– Máselen, belgili jazýshy Dýman Ramazan «Álıhan Bókeıhanǵa arnap drama jazý oıymda júr» degen bolatyn. Eger «óz tarapyńyzdan qos mereıtoıǵa qandaı úles qosasyz?» degen saýalnamaǵa jaýap bergen júzge jýyq azamat ózderi bergen ýádeni oryndaıtyn bolsa, onda Álıhan Bókeıhan men Alashorda Úkimetiniń mereıtoıy joǵary deńgeıde óter edi – deıdi ol.
Iá, rasynda Álıhan Bókeıhan men Alashorda memleketiniń mereıtoıyna árbir azamat atsalysýy kerek. Alaıda joǵary jaqtan nusqaý bolmasa qımyldamaıtyn ádetke salyp, qos mereıtoıdy nazardan tys qaldyrmasaq jarar edi. Óıtkeni, Úkimettiń Álıhan Bókeıhan men alashordashylarǵa degen kózqarasy durys emes. Máselen Úkimet 2014 jyly Ult kóseminiń 150 jyldyq mereıtoıyna nebári 15 970 myń teńge bólgen bolatyn. Bul árıne az. Múmkin Álıhan Bókeıhannyń 150 jyldyq mereıtoıy IýNESKO tizimine kirgennen keıin Úkimet bul máseleni qaıta qaraıtyn shyǵar. Áıtpese 16 mıllıon teńgege esi durys derekti fılmde túsire almaısyń.
Serik JOLDASBAI
Astana
