باشقۇرتتار قازاقتارعا قاراپ نەنى ارماندايدى؟

باشقۇرتستاننان كەلگەن قوناق «نۇر-استانا» مەشىتىنىڭ الدىنا كەلىپ تىزەرلەي قۇلاپتى:

– باقىتتى قازاقتار! باقىتتى قازاقستان! - دەپ ايعاي سالعاندا حالىق ەرىكسىز نازار اۋدارعان.

– سەندەر ءۇشىن ەش ماڭىزى جوق شىعار، ءبىراق مەن قىزىعامىن. سەندەردىڭ ءوز مەملەكەتتەرىڭ بار، كەز كەلگەن قالانىڭ ورتالىعىنان مەشىت سالا الاسىڭدار، وعان ەشكىم دە تىيىم سالمايدى. سەندەر وتە باقىتتىسىڭدار، ءبىراق سول باقتارىڭدى باعالامايسىڭدار، - دەدى ول.

– ءوزىڭدى تۋعان ۇيىڭدە جۇرگەندەي سەزىنگەن قانداي كەرەمەت. اعاڭنىڭ ءۇيى بار بولسا دا جاقسى. ءبىزدىڭ ءۇيىمىز – قىرىم، ءبىراق ول ءبىزدىڭ ءۇيىمىز ەمەس، - دەدى قىرىمدىق تاتار.

– بۇگىن مەن سەندەردىڭ بازارلارىڭا باردىم. ادامداردىڭ بارلىعى قازاقشا سويلەپ ءجۇر. مەن ولارعا باشقۇرت تىلىندە تۇسىندىرگەن ەدىم، ولار ماعان «سەن ۇيعىرسىڭ با؟» دەدى. ءوز ەلىڭ، ءوز جەرىڭ بولعان قانداي جاقسى، - دەدى ەكىنشى باشقۇرت ادامى.

– قازاقتار از دەيسىڭدەر. جوق، سەندەر ەمەس ءبىز ازبىز. ءوز مەملەكەتتەرىڭدى نىعايتىپ، ونى ساقتاپ قالۋعا سەندەردىڭ مۇمكىندىكتەرىڭ جەتەدى، ال ءبىز ءبىر ورتالىققا عانا باعىناتىن اۆتونوميامىز، - دەدى ياكۋت.

ەسكىشەحيردەگى يراندىق ءازىربايجان:

– ءوز جەرىمىزدە تۋعان انا تىلىمىزدە ساباق ۇيرەتۋگە بىزگە تىيىم سالادى. سەندەر ءۇشىن بۇل مۇمكىن ەمەس جاعداي بولار. سونىمەن قاتار ءبىز تۇرىكشە سويلەسەك، ءبىزدى مازاق قىلىپ كۇلەدى.

ەۋروپالىق ۇيعىر:

– قازاقتار، سەندەردىڭ ءوز ەلدەرىڭ بولعاندىقتان وزدەرىڭە سەنىمدىسىڭدەر، ال مەن كىمگە ارقا سۇيەيمىن؟ سول سەبەپتى دە مەن بارلىعىنا وتە سىپايى بولۋعا تىرىسامىن.

تۇرىك:

– بوتەن حالىقتىڭ اراسىندا ءومىر ءسۇرىپ جۇرگەنىڭدە ءبىر كۇنى كارتادا تاۋەلسىز بەس مەملەكەت پايدا بولادى – بۇل جاعدايدى كوز الدىڭا ەلەستەتۋ قيىن شىعار. الايدا، سول كەزدە ءوزىڭنىڭ جالعىز ەمەس ەكەندىگىڭدى تۇسىنەسىڭ. سەبەبى، سەندەردىڭ دە ءوز مەملەكەتتەرىڭ بار!

تاتار:

– ءبىزدىڭ سانىمىز از، ءبىز وزگە ۇلتتىڭ جەرىندە تۇرامىز جانە دە سەندەردىڭ ءوز جەرلەرىڭ بار بولعاندىعىنا قاتتى قۋانامىز. سەبەبى، ءبىر قيىنشىلىق تۋعان جاعدايدا سەندەردىڭ كومەكتەرىڭە جۇگىنەمىز.

ەلباسىمىز - نۇرسۇلتان نازاربايەۆ:

– كەزىندە كوپتەگەن امەريكاندىق ۇندىستەر ەلدەن قۋىلىپ، كەيبىرەۋلەرى، ءتىپتى، جاۋلاۋشىلاردىڭ قولىنان ولگەن ەدى. ۇندىلىك ءبىر كينورەجيسسەرگە «باقىت دەگەن – بايلىق پا؟» دەپ سۇراق قويعان ەدى. ول: «ءوزىمنىڭ جانە باسقا ازاماتتاردىڭ قولىنداعى بار بايلىعىن حالقىمنىڭ ءبىر كۇندىك بولسىن تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن قۇربان ەتەر ەدىم» دەپ جاۋاپ بەرگەن. سول سەبەپتى دە، ءوز تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ ءقادىرىن بىلەيىك.

– كەرەي مەن جانىبەك حاندار 1465 جىلى قازاق حاندىعىنىڭ ىرگەسىن قالاعان جانە دە قازاق ەلىنىڭ تاريحى سول زاماننان باستاۋ الادى. وزگە ۇلتتار، بالكىم، ول زاماندا قازاق ەلى مەملەكەت بولمادى دەپ تۇسىنەتىن شىعار. الايدا، سول عاسىردىڭ بارلىق مەملەكەتتەرى دە ءبىزدىڭ ەلىمىز سەكىلدى بولعان. قازىرگى تاڭدا، بىرنەشە عاسىرعا جالعاسقان وزگە ەلدەرمەن دوستىعىمىزدى ساقتاپ تۇرمىز. بۇل قارىم-قاتىناستى قۇرتىپ الماۋىمىز كەرەك، - دەپ نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ۇلتتاردى بىرلىككە شاقىردى.

اۆتورى: اسقار قۇمىران

اۋدارعان: نازەركە لابيحان