جان تاپسىرعالى جاتقان ادامدى وڭ ءبۇيiرiنە جاتقىزىپ ءجۇزiن قۇبىلاعا بۇرۋ سۇننەت. سەبەبى حازرەتى پايعامبارىمىز (س.ع.س.) ءماديناعا كەلگەن كەزدە بارر يبن مارۋر دەگەن كىسى جايلى سۇرادى. ساحابالار (ر.ا): «ول دۇنيەدەن ءوتتى. مالىنىڭ ۇشتەن ءبىرىن ساعان بەرۋدى جانە جان ءتاسىلىم ەتەردە ءجۇزىن قىبىلاعا قاراتۋدى وسيەت ەتتى»، - دەپ جاۋاپ بەردى. پايعامبارىمىز (س.ع.س): «وندا ول يسلامدى تاڭداپتى. مالىنىڭ ۇشتەن ءبىرىن بالاسىنا قايتاردىم»، - دەگەن. ماۋلانا نيزام «ال-الامگيريا» ءپاتۋالارىندا دا: «جان ءتاسىلىم حالىندەگى كىسى وڭ بۇيىرىنە جاتقىزىلىپ ءجۇزى قۇبىلاعا قاراتىلادى. بۇل سۇننەت امالى»،-دەلىنگەن. «ءال باحر ار-رايقتا»: «جان ءتاسىلىم حالىندەگى كىسى وڭ بۇيىرىنە قىيسايتىڭقىراپ جاتقىزىلىپ ءجۇزى قۇبىلاعا قاراتىلادى. سەبەبى ول عيبرات ەتىلگەن ءسۇننات. ونى ورىنداۋ قيىن بولسا، وندا اياعىن قىبىلاعا باعىتتاپ، شالقالاي جاتقىزىپ، باسىن كوتەرiڭكiرەپ، ءجۇزi قۇبىلاعا قاراتىلادى»،-دەلىنگەن.
جان تاپسىرايىن دەپ جاتقان ادامعا «ءلا ءيلاھا يللاللاھ” كاليماسىن ايتۋ ءۇشىن قاسىندا ءشاھادا كاليماسىن (كۋالىك ءسوزى) قايتالاپ تۇرۋ – مۇستاحاب. سەبەبi، پايعامبارىمىز (س.ع.س) يبن ومار ءابۋ حافس (ر.ا.) ريۋايات ەتكەن حاديس ءشارىپiندە: «جان تاپسىرايىن دەپ جاتقان ادامعا «ءلا ءيلاھا يللاللاھ” كاليماسىن ايتىپ تۇرىڭدار. ويتكەنi، ءولiم حالiندەگi مۇسىلمان «ءلا ءيلاھا يللاللاھ” دەسە توزاقتان بوساتىلاتىنىنا ءشۇبا جوق، - دەگەن.
بۋرھان اد-دين ءال-مارعينانيدىڭ «ھيداياسىندا»: پايعامبارىمىز (س.ع.س.): «جان تاپسىرايىن دەپ جاتقان ادامعا «ءلا ءيلاھا يللاللاھ» دەپ ايتىپ تۇرىڭدار»، - دەگەن حاديسىنە قوسا، ءشاھادات كاليماسىن ايت دەيدى. ءولىم حالىندە جاتقان ادامعا قىرىلداپ قالماي تۇرىپ «ءاشھادۋ ءاللا ءيلاھا يللاللاھ ءۋا ءاشھادۋ ءاننا مۋحاممادار راسۋلۋللاھ»، - دەپ كاليمانى جاي داۋىسپەن ايتىپ تۇرۋ كەرەك. بiراق، بۇل ءسوزدى ايتقىزۋ ءۇشىن زورلاماۋ كەرەك. «ءلا ءيلاھا يللاللاھ” دەگەننەن سوڭ ءدۇنياۋي ءسوز سويلەمەسە، وعان اتالمىش كاليمانi قايتالاتۋدىڭ قاجەتi جوق. ال، ەگەر كاليمادان كەيiن ءدۇنياۋي ءسوز سويلەپ قويسا، وندا كاليمانi قايتا ايتۋى ءۇشىن ەسىنە سالعان ءجون. جان تاپسىرايىن دەپ جاتقان كىسىنىڭ جانىندا بالا-شاعاسى مەن ەڭ جاقىن ادامدارى جانە دوس-جاراندارىنىڭ بولۋى – مۇستاحاب.
ماۋلانا نيزام (ر.ا.) «ال-الامگيريا ءفاتۋالارىندا» دا: «قاسىندا تۇرعان كىسىلەردىڭ سىرقاتقا دۇعا ەتۋى- مۇستاحاب»، - دەلىنگەن. «ءال-باحر ار-رايقتا»: «حايز (ەتەككىر) نەمەسە نيفاس (ايەلدەردە بوسانعاننان كەيىنگى) جاعدايداعى ايەلدەر جانە ءجۇنىب، ياعني عۇسىل قۇيىنۋى ءتيىس جاندار جان تاپسىرايىن دەپ جاتقاندا جانىندا بولماعانى ءجون. قايتا ءولىم حالىندە جاتقان كىسىنىڭ قاسىنا حوش ءيىستى ءاتىر قويۋ – مۇستاحاب»،-دەگەن. ءولىم حالىندە جاتقان كىسىنىڭ قاسىندا قاسيەتتi قۇراننىڭ «ءياسين” – سۇرەسiن وقۋ مۇستاحاب. سەبەبi، پايعامبارىمىز (س.ع.س) ءابۋ ءداۋد (ر.ا.) ريۋايات ەتكەن حاديس ءشارىپiندە: «اۋىرىپ ءولiم حالiندە جاتقان ادامنىڭ قاسىندا ءياسين سۇرەسi وقىلسا، ول ءشولi قانعان كۇيiندە جان ءتاسىلىم ەتەدى، ءشولى قانعان كۇيىندە قابiرگە كiرەدi جانە قيامەت كۇنiندە دە ءشولi قانعان كۇيiندە قايتا تiرiلەدi”،- دەگەن. ال-الامگيريا» جانە «باحر ار-رايقتا»: «ياسين سۇرەسىن وقۋ مۋستاحاب جانە ونى جان ءتاسىلىم ەتكەنشە وقيدى»، - دەلىنگەن.
ءابۋ حانيفا (ر.ا.) مازحھابى عۇلامالارى ءولىم حالىندە جاتقان كىسى جانىندا «ياسين» سۇرەسىن وقۋدى ءجون ساناعان. ال، قايتىس بولعان كىسى جۋىلعانعا دەيىن جانىندا قۇران وقۋ ماكرۇھ. جان تاپسىراتىن ادام اللا تاعالا تۋرالى جاقسى ويدا بولۋى كەرەك. ويتكەنi پايعامبارىمىز (س.ع.س) ءوزىنىڭ يمام ءال-بۇحاري، يمام ءال-مۋسليم (ر.ا.) ريۋايات ەتكەن حاديستە: «اللاھ تاعالا ءوزىن جارىلقايدى جانە راقىمىنا بولەيدى»،- دەپ ءولiم حالiندەگى كىسى اللا تاعالا تۋرالى تەك جاقسى ويدا بولۋلارى كەرەك”،– دەگەن جانە قۇدسي حاديستە اللا تاعالا: « قۇلىم مەن جايلى قانداي ويدا بولسا، مەن دە سونداي بولامىن”، – دەيدى.
جان تاپسىرعالى جاتقان ادامنىڭ قاسىندا وتىرعان كiسi ونى اللا تاعالا تۋرالى جاقسى ويعا باعىتتاپ وتىرۋى – مۇستاحاب. جان تاپسىرعان سوڭ ءمايىتتىڭ كوزiن جۇمدىرۋ جانە دە ونىڭ كوزىن جۇمدىرىپ جاتقان كىسى: «ءبيسميللاھي ءۋا ءالا ءميللاتي ءراسۋليللاھ (س.ع.س.)” دەۋى – سۇننەت. ساحابالارىنىڭ ءبىرى ءابۋ سالاما (ر.ا) قايتىس بولعاندا پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.س) وسىلاي ايتقانى تۋرالى ريۋايات ەتىلگەن.
Ihsan.kz سايتىنان
پىكىر قالدىرۋ