قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ

پرەمەر-مينيسترى

ب.ءا. ساعىنتايەۆقا

قۇرمەتتى باقىتجان ءابدىر ۇلى!

 ERA_23762016 جىلعى تالداۋ حالىقتىڭ شىنايى  تابىسى 4،5 پايىزعا قىسقارعانىن كورسەتتى. بۇل سوڭعى 16 جىلداعى ەڭ جوعارعى كورسەتكىش بولىپ تۇر.  قازىرگى كەزدە قازاقستانداعى ورتاشا ايلىق 136 777 تەڭگەنى – 416 دوللاردى قۇرايدى جانە 2007 جىلدان بەرى تومەندەپ كەلەدى. جالدامالى جۇمىسشىلاردىڭ باسىم بولىگىنىڭ تابىسىن ايقىندايتىن ناقتى كورسەتكىشكە يە مەديانالىق جالاقى بۇدان ەكى ەسە تومەن، ءبىراق بۇل تۋرالى ەشكىم ايتپايدى. ءبىز باعىت العان ەىدۇ مەملەكەتتەرىن قاراستىرماعاندا، دامۋشى ەلدەردىڭ قاتارىندا دا قازاقستاندىق جالاقى كوڭىل كونشىتپەيدى. تابىس دەڭگەيى بويىنشا ءبىز يران، جۇڭگو، مەكسيكا مەن تايلاندتىڭ سوڭىندامىز. ءبىراق رەسمي مالىمەت بويىنشا،  2007 جىلدان باستاپ ەڭ تومەن كۇنكورىس دەڭگەيىنەن دە تومەن تابىسى بار حالىق ۇلەسى تومەندەگەن، نەبارى 2،5 پايىزدى قۇرايدى. ياعني، بىزدە كەدەيلىك دەڭگەيى اقش پەن ەۋروپاعا قاراعاندا تومەن-مىس، اقيقاتقا جاناسپايتىن دۇنيە.

تومەن جالاقى مەن كەدەيلىك قالىپتى تاماقتانۋ، ەم الۋ، بالالارعا ءبىلىم بەرۋ مۇمكىندىكتەرىن شەكتەۋ ارقىلى ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن تومەندەتەتىندىگى بارشامىزعا ايان. بۇل قازىرگى كەزدە وتكىر ەكونوميكالىق ماسەلەگە اينالىپ بارا جاتىر. قازىرگى تابىسپەن ادامدار ۇنەمدەۋگە ءماجبۇر، ءسويتىپ تۇتىنۋ ازايادى. بۇرىن تۇتىنۋ دەڭگەيىنە تۇتىنۋشى نەسيەلەر دەمەۋ بولسا، قازىرگى كەزدە بۇل رەسۋرس ءوز ءوزىن تاۋىستى، 2016 جىلى 4 پايىزعا قىسقارعان.

تالداۋعا سۇيەنسەك، سوڭعى ەكى جىلدا كوتەرمە ساۋدا مينۋسقا كەتكەن (2014 جىلدان بەرى قۇلدىراۋى 11 ملرد. اقش دوللارىن قۇراعان)، بۇدان ساۋدا مەن قىزمەت سالاسىنداعى ادامدار عانا ەمەس، وندىرىستەر دە زارداپ شەگۋدە. وتاندىق شيكىزات ەمەس ءونىمنىڭ باسىم بولىگى ەكسپورتقا شىقپايتىنىن ەسكەرسەك، ءونىم وتكىزۋدىڭ جالعىز مۇمكىندىگى ىشكى نارىق بولىپ تابىلادى. تولەمگە جارامسىز سۇرانىستىڭ ازايۋىنان ءبىزدىڭ كاسىپورىندار ءوندىرىستى تومەندەتۋگە ءماجبۇر. بۇل ءوز كەزەگىندە جالاقىنىڭ ازايۋىنا اكەلىپ سوقتىرادى. وسىلايشا قازاقستان «تومەن تابىستار قاقپانىنا» تۇسەدى.

جاسىراتىنى جوق، قازىرگى الەۋمەتتىك ينديكاتورلار جۇيەسى – تۇتىنۋشى سەبەتى، ءومىر ءسۇرۋدىڭ ەڭ تومەنگى دەڭگەيى، ەڭ تومەن جالاقى – جالعان مالىمەت، شىنايى بولمىستى جاسىرىپ تۇرعان جالعاندىق. حالىقتىڭ تۇرمىسىن جاقسارتۋدىڭ ورنىنا، ۇكىمەت مالىمەتتەردى جاسىرۋمەن بولدى. سول سەبەپتەن كوممۋنيستەر الەۋمەتتىك ساياساتقا قاتىستى ءبىرقاتار شارالار ۇسىنعان بولاتىن جانە ولار مەملەكەت باسشىسىنىڭ مەرەيلىك جولداۋىندا كورىنىس تاپتى. ەلباسى جولداۋىندا ءومىر ءسۇرۋدىڭ ەڭ تومەنگى دەڭگەيى قازاقستاندىقتاردىڭ شىنايى تۇتىنۋ شىعىندارىنا ساي بولۋى ءتيىس دەلىنگەن. بۇل 2018 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ ءۇش ميلليون ادام ءۇشىن بازالىق زەينەتاقى، مۇگەدەكتەردىڭ، اسىراۋشىسىنان ايىرىلعان وتباسىلار ءۇشىن جانە ادرەستىك كومەك پەن مۇگەدەك بالالاردى تاربيەلەپ وتىرعانداردىڭ  جاردەماقى كولەمىنىڭ كوبەيۋىنە مۇمكىندىك بەرەدى.

پرەزيدەنت 2018 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ الەۋمەتتىك ادرەستىك كومەك كورسەتۋدىڭ شەگىن ءومىر ءسۇرۋدىڭ ەڭ تومەنگى دەڭگەيىنىڭ كولەمىنە قاراي 40-تان 50 پايىزعا دەيىن كوتەرۋدى جانە ونىڭ جاڭا فورماتىن ەنگىزۋدى تاپسىردى. ءومىر ءسۇرۋدىڭ ەڭ تومەنگى دەڭگەيىن ساناۋدىڭ ەسكى ءادىسىن قايتا قاراستىرۋ جوسپارلانىپ وتىر. ونىڭ كولەمى شىنايى تاۋار باعاسى مەن تۇتىنۋ نورماسىنا جاۋاپ بەرۋى ءتيىس.

كوممۋنيستەر ۇكىمەت ەسەپتەۋ بارىسىندا كەدەيلىكتىڭ شەگى ءومىر ءسۇرۋدىڭ ەڭ تومەنگى دەڭگەيىنە تەڭ بولۋى ءتيىس ەكەندىگىن نازاردان  قالدىرماۋى كەرەك دەپ سانايدى جانە اتالمىش ستاندارتتاردى قۇراستىرۋ جۇمىسىنا قاتىسۋعا دايىن. بىزگە ەلىمىزدەگى كەدەيلىكتىڭ شىنايى دەڭگەيىن قايتا ساناۋ جانە بۇل جاعدايدى وتكىر الەۋمەتتىك ماسەلە ەكەندىگىن مويىنداۋ كەرەك. ءبىراق شىندىقتى قابىلداي ءبىلۋ قاجەت، سەبەبى اقيقاتسىز ەكونوميكانى جاڭعىرتۋ مۇمكىن ەمەس. قازىرگى كەزدە كەدەيلىك تەك قانا جۇمىسسىزدىقپەن بايلانىستى بولىپ تۇرعان جوق. سونداي-اق، تومەن تابىستىڭ سالدارىنان بولىپ تۇر. بۇعان دەيىن «ورتا توپقا» جاتقاندار ءقازىر كەدەيلەر قاتارىنا ءوتىپ جاتىر. سوندىقتان كەدەيلىكپەن كۇرەسۋ باعدارلاماسىن قابىلداۋ قاجەت دەپ سانايمىز. بۇل باعدارلامانى وتاندىق تاۋارلارعا دەگەن تۇتىنۋشىلىق سۇرانىستى ىنتالاندىرۋ باعدارلاماسىمەن بىرىكتىرۋ قاجەت. بۇل مىندەتتى تۇردە ەكونوميكانىڭ ناقتى سەكتورىن دامىتۋعا  مۋلتيپليكاتيۆتى اسەر بەرەدى.  «اتامەكەن» كۇپ مالىمەتى بويىنشا، 2016 جىلدىڭ وزىندە قازاقستان 3 ملرد. اقش دوللارى شاماسىندا ازىق-تۇلىك ونىمدەرىن يمپورتتاعان: سيىر ەتى 36 ملن. اقش دوللارىنا، پياز بەن سارىمساق 35 ملن. اقش دوللارىنا، قىزاناق 70 ملن. اقش دوللارىنا، كارتوپ 16 ملن. اقش دوللارىنا.

مۇنداي كەشەندى باعدارلاما قۇرۋ اۋىل شارۋاشىلىعى ءۇشىن شىنايى درايۆەر بولماق، مەملەكەتتەن قارجىنىڭ جىلىستاۋىنا كەدەرگى بولادى جانە ازاماتتاردىڭ قال-جاعدايلارىنا وڭ ىقپالىن تيگىزەدى.

 قۇرمەتپەن،

«حالىق كوممۋنيستەرى»  فراكسياسىنىڭ دەپۋتاتتارى

ا. قوڭىروۆ

ج.احمەتبەكوۆ

گ.بايماحانوۆا

م.ماگەرراموۆ

ي.سميرنوۆا

ت.سىزدىقوۆ