قوستاناي وبلىسىندا سوت دوروشەنكو ءليۋبوۆتىڭ تالابى بويىنشا شەشىم شىعاردى دەپ جازادى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى. سوت دوروشەنكو ءليۋبوۆتى ازاپتاعان ەكى پوليسەيگە ۇكىم شىعارىپ، قوستاناي وبلىستىق ءىىد مورالدىق شىعىن رەتىندە 1،5 ميلليون تەڭگە تولەۋدى مىندەتتەدى. ليۋبوۆ 3 ميلليون تەڭگە مورالدىق شىعىن تالاپ ەتكەن.
ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، 2016 جىلدىڭ ساۋىرىندە قارابالىق اۋداندىق ىشكى ىستەر باسقارماسى قىزمەتكەرلەرى 20 جاستاعى دوروشەنكو ءليۋبوۆتىڭ ۇيىنە كەلىپ، پوليسيا بولىمشەسىنە بارۋدى سۇراعان. قىزدىڭ ۇيىندە 2015 جىلعى بالاسى قالعان. پوليسيا قىزمەتكەرلەرى قىزدى بالاعاتتاپ، دورەكى تۇردە ۇرلىق جاساعانىن مويىنداۋدى تالاپ ەتكەن. پوليسيا لەيتەنانتى سارسەمبايەۆ قويىلعان سۇراقتارعا جاۋاپ بەرمەسە ساۋساقتارىن كەسىپ وتىراتىنىن ايتقان.
ليۋبوۆ پوليسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋدەن باس تارتتى. سول كەزدە سارسەمبايەۆ ليۋبوۆ وتىرعان ۇستەلگە جاقىنداپ كەلىپ، شاشىنان ۇستاپ ەدەنگە جاتقىزىپ، اياعىمەن سوققىعا جىققان. وڭ قولىن ارتقا قاراي بۇراپ، قۇلاق تۇسىنان، بەتىنەن ۇرعان. قىز ءسۇتى قايتىپ كەتەتىنىن ايتىپ، پوليسەيلەردەن ونى جايىنا قالدىرۋدى وتىنگەن.
بولعان وقيعادان كەيىن پوليسەيلەر زاڭ الدىندا جاۋاپ بەردى. سوتتىڭ شەشىمى بويىنشا، ن. سارسەمبايەۆ پەن ا.تولەگەنوۆ ايىپتى دەپ تابىلىپ، 3،5 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى جانە 3 جىلعا مەملەكەتتىك قىزمەتتە جانە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىندا قىزمەت ىستەۋ قۇقىعىنان ايىرىلدى.
كىنانى موينىنا الۋ ءۇشىن پوليسەيلەر ءتۇرلى قۇيتىرقى ارەكەتتەر مەن ازاپتاۋ ادىستەرىنە بارىپ جاتقانى وتە وكىنىشتى. قوستاناي وبلىستىق ىىد-دە بولعان جانتۇرشىگەرلىك وقيعا العاشقى جاعداي ەمەستىگى دە جانعا باتادى.
حالىق اراسىندا اۋىر قىلمىس جاساعانداردى تەرگەۋ كەزىندە ازاپتاۋدى ەكى قولداپ قولدايتىنداردىڭ بار ەكەنىن جاسىرىن ەمەس. ماسەلەن، جاقىندا عانا قاراعاندىدا 5 جاستاعى قىزدى زورلاعان پەدوفيلگە قاتىستى تەرگەۋ كەزىندە پوليسيا قىزمەتكەرىنىڭ ۇرىپ-سوعۋ ارەكەتى كامەراعا ءتۇسىرىلىپ، جەلىگە تاراعاندا پوليسيا قىزمەتكەرىنىڭ ارەكەتىن جەلى قولدانۋشىلار اراسىندا قولداعانداردىڭ قاراسى كوپ بولدى. بۇل رەتتە اتالمىش قىلمىستىق ىستە كۇدىكتى بولىپ ەسەپتەلەتىن 50 جاستاعى ەر ادامنىڭ بەيكۇنا بالانىڭ ءومىرى مەن بولاشاعىنا بالتا شاپقانى قالىڭ بۇقارانىڭ اشۋى مەن ىزاسىن كەلتىرگەنى انىق. دەسە دە، زاڭگەرلەر مۇنداي ارەكەتتەرگە بارماي، زاڭ الدىندا قاتال جازالاۋ كەرەك ەكەنىن ايتادى. سەبەبى كۇدىكتىنىڭ قىلمىستىق ارەكەتى ايقىن بولعانىمەن جانە ول قانداي اۋىر قىلمىس جاساسا سونشالىقتى زاڭمەن قاتال جازالاتىنىن ايتادى.
«ساتپايەۆتاعى پوليسيا قىزمەتكەرى كىشكەنتاي قىزدى زورلادى دەگەن كۇدىكپەن ۇستالعان ەر ادامدى قورلاپ، ونى بىرنەشە رەت ۇردى. بۇل-ازاپتاۋ. ول ق ر قىلمىستىق كودەكستىڭ 146 بابى بويىنشا قۋدالانادى.
بالكىم سىزدەر ادامداردان اقپارات الۋ ءۇشىن ازاپتايدى دەپ ويلايتىن شىعارسىزدار. «جوق».
قازاقستان بۇۇ كونۆەنسياسىن راتيفيكاسيالادى. سوندىقتان قازاقستاندا ازاپتاۋدى وركەنيەتتى ەلدەردەگىدەي قابىلدايدى.
ازاپتاۋدان ادا بولۋ – ادام قۇقىعىنىڭ وتە سيرەك كەزدەسەتىن ءابسوليۋتتى ءتۇرى. ول ەشقانداي شەكتەۋگە كەلمەيدى.
پوليسەيلەردىڭ ادامدى ازاپتاۋىنا بولاتىن جاعدايلار مۇلدە جوق! ولار كىم بولسا دا زاڭمەن سوتتاۋ كەرەك» دەپ جازدى زاڭگەر دجوحار وتەبەكوۆ ءوزىنىڭ Facebook پاراقشاسىنا.
قازاقستانداعى ازاپتاۋ مەن جازاسىن وتەۋشىلەردىڭ قۇقىعى
قازاقستاندا ازاپتاۋعا زاڭمەن قاتاڭ تىيىم سالىنعان. 1998 جىلى قازاقستان بۇۇ ازاپتاۋ مەن ادامنىڭ جەكە باسىن قورلايتىن ارەكەتتەرگە قارسى كونۆەنسيانى قولدادى. ال 2002 جىلى قىلمىستى تەكسەرۋ بارىسىندا ازاپتاعانداردى جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ تۋرالى ەرەجە ەنگىزىلدى. 2005 جىلى ازاماتتىق جانە ساياسي قۇقىق بويىنشا حالىقارالىق پاكت قابىلداندى. دەسەك تە، تەرگەۋ كەزىندە دە، تۇرمەدەگى جازاسىن وتەۋشىلەردى دە ازاپتاۋ، قاماۋداعىلاردىڭ وزىنە قول سالۋى تىيىلار ەمەس.
ساراپشىلاردىڭ كەلتىرگەن مالىمەتىنە سۇيەنسەك، جۇمىسسىز، تۇراقتى تۇراتىن جەرى جوق، بۇرىن سوتتالعان جانە 16-24 جاس ارالىعىنداعى ەر ادامداردىڭ ازاپتالۋ جاعدايى وتە ءجيى كەزەدەسەدى.
ماماندار، قازاقستان تاۋەلسىزدىك العان ۋاقىتتان بەرى 100% جازاسىن وتەۋشىلەردىڭ قۇقىعى قورعالماعانىن ايتادى. وعان اباقتىداعىلاردىڭ وزىنە كورسەتىلگەن ازاپتاۋ ارەكەتتەرىن ايتۋعا قورقاتىندىعى دا ق ر زاڭىن بۇزعانداردىڭ قىلمىسىن اشكەرە بولماۋىنا تۇرتكى بولىپ وتىر.
ماسەلەن، 2015 جىلى پاۆلودار وبلىستىق تۇزەۋ مەكەمەسىنە توسىننان تەكسەرىس كەلدى. جازاسىن وتەۋشىلەردىڭ 30-نا جۋىعىنىڭ دەنەسىنەن سوققىنىڭ ءىزى تابىلعان. جابىرلەنۋشىلەردىڭ شاعىمى قىلمىستىق ءىس اشۋعا تۇرتكى بولدى. الايدا جازاسىن وتەۋشىلەر كوپ ۇزاماي ايتقان سوزىنەن باس تارتىپ، قىلمىستىق ءىس توقتاتىلدى.
«حالىقارالىق تۇرمە رەفورماسى» ۇيىمىنىڭ ەسەبىنە سايكەس، قازاقستان حالىقارالىق تۇرمە رەيتينگىسىندە 48ء-شى ورىن الادى. بۇل قازاقستان ءۇشىن تومەن كورسەتكىش. سەبەبى 2016 جىلدىڭ باسىندا قازاقستاندا اتالمىش رەيتينگتە 55ء-شى ورىندا بولعان.
ازاپتاۋ تۇرلەرى...
حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ ەسەبىندە ازاپتاۋدى مەديسينالىق كومەكتى قاجەت ەتەتىن - سوققىعا جىعۋ، ۇرىپ-سوعۋ، دەنە مۇشەسىنە زاقىم كەلتىرۋ، جىنىستىق زورلىقپەن سيپاتتالادى. الايدا تاجىريبەگە سۇيەنسەك، ىشكى ىستەر ورگاندارىندا باسقا ادىستەردى قولدانادى.
ازاپتاۋ ق ر قك قۋدالاناتىن بولعاندىقتان، جابىرلەنۋشى ازاپ كورگەنىن دالەلدەي الماۋى ءۇشىن ونىڭ دەنەسىندە ەشقانداي ءىز قالمايتىنداي ادىستەردى پايدالاناتىن بولعان.
مامانداردىڭ ايتۋىنشا، ەڭ كوپ تارالعان ازاپتاۋ ءادىسى پوليەتيلەن پاكەتتەرى، گازدان قورعايتىن اسپاپ قولدانۋ ارقىلى جۇزەگە اسادى. بۇل ادامعا فيزيكالىق تۇرعىدا وتە اۋىر تيەدى. الايدا دەنەسىندە ەشقانداي ءىز قالمايدى. سوندىقتان پوليسيا قىزمەتكەرلەرى جاۋاپكەرشىلىكتەن جالتارىپ كەتۋى ابدەن مۇمكىن.
ازاپتاۋ ... بۇل ورتا عاسىردا قولدانىلعان جابايى جازا ءتۇرى. 21ء-شى عاسىردا ادامدى ازاپتاۋ ۇلكەن قىلمىس، ونىڭ قۇقىعىن اياق استى ەتۋ. زاڭگەر دجوحار وتەبەكوۆ ايتپاقشى، «ازاپتاۋدان ادا بولۋ – ادام قۇقىعىنىڭ وتە سيرەك كەزدەسەتىن ءابسوليۋتتى ءتۇرى. ول ەشقانداي شەكتەۋگە كەلمەيدى». زاڭعا قايشى ارەكەت ەتكەندەر تەك زاڭمەن جازالانۋى قاجەت. قىلمىستىق كودەكس سول ءۇشىن جاسالدى دا. وركەنيەتتى ەلدىڭ قاتارىنا قوسىلىپ، ادام قۇقىعىن جوعارى قويامىز دەسەك ازاپتاۋعا ءاربىر ادام تۇبەگەيلى قارسى بولۋى زاڭدى قۇبىلىس.
اسەم المۇحانبەت
پىكىر قالدىرۋ