اسسالاماعالەيكۋم! باۋىرىم، قال-جاعدايىڭ قالاي؟ ءۇي-ىشى امان با؟ سەنى ءالى كرەديت  الىپ ءجۇر دەگەن سوڭ، وزىڭە ارنايى حات جازۋعا وتىردىم. وسى حات ارقىلى كرەديتتىڭ قانداي باقىتسىزدىقتارعا الىپ كەلەتىنىن ايتقىم كەلەدى...

ءسال ەرتەرەكتە وسى كرەديتتى وزگەلەردىڭ الىپ جاتقانىنا بەي-جاي قارايتىنىم بار ەدى.سوسىن ماعان بەلدى-بەدەلدى كىسىلەردىڭ «بۇل ەلدىڭ ەكونوميكاسىن قوزعايتىن كۇش» دەگەن ءسوزى وتكەن.كاسىپ اشۋدىڭ كوزى كرەديت دەپ ويلايتىنمىن. كەيىن ءتۇسىندىم، ولاي ەمەس ەكەنىن. ءتىپتى كەرىسىنشە، كاسىپكە تۇساۋ سالاتىنىن. سىرتتاي قاراعاندا، شارۋاسى ءجۇرىپ جاتقانداي بولعاسىن، ساعان دا كرەديت قالىپتى بولىپ كورىنەتىن شىعار. سويتسەك، مۇلدە ولاي ەمەس ەكەن. ءومىردىڭ ءوزى كورسەتىپ بەرگەن ايانىشتى تالاي وقيعالار بار. ولاردىڭ كەيبىرەۋىمەن ءوزىڭ دە تانىس بولارسىڭ.

ەسىڭدە مە، باۋىرىم، وسىدان 4-5 جىل بۇرىن بانكتەر ايالدامالاردى نەسيە بەرەتىن كەڭسەلەرگە اينالدىرىپ  جىبەرگەندە، كوبىمىزدىڭ باسىمىز اۋىپ قالعان. كادىمگى تەگىن اقشا تاراتىپ بەرىپ جاتقانداي اسەر قالدىرعان.تەگىن نەسيە دەپ دۋىلداتقان. جالعان اسەر ەكەن. كەيىن ۇقتىق. سەنىڭ دە وسىنى ۇققانىڭدى قالار ەم.

90-جىلداردىڭ باسىندا تۋىستارىم كىشىگىرىم دۇكەن اشىپ، ساۋدامەن اينالىسقان. ول كەزدە ءدال قازىرگىدەي توپەلەپ كرەديت ۇلەستىرىپ جاتقان كەز ەمەس. سوندا مىنا ءبىر ءسوزدى ءجيى  ەستيتىنمىن: «پالەنشە قارىزعا اقشا بەرەدى، سوسىن ۇستىنە پروسەنت قويادى دا، از ۋاقىتتا كوپ اقشا ءوندىرىپ الادى ەكەن. ال ادامدار قارىزعا باتىپ، قايتارا الماي قالىپتى». سوندا بۇل قۇبىلىس ماعان، بىزگە، جاقىندارىمىزعا قاتىسى جوق، الىستاعى شارۋا بوپ كورىنەتىن. كىشكەنتاي بولسام دا، ايتەۋىر وسى ءىستىڭ ءجون ەمەس ەكەنىن ىشتەي سەزەتىنمىن. كەيىن تىعىنداعان جارناما مەن استا-توك، وپ-وڭاي الىناتىن تاسىلدەرمەن كرەديتتى ەش زيانى جوقتاي ەتىپ ءسىڭىردى. ءقازىر كوبىمىز وسى قۇرساۋدىڭ ىشىندە ءجۇرمىز.

بۇرىن كرەديتتى ۇلكەن بيزنەسمەندەر عانا الاتىن. ۇلكەن شارۋاعا ۇلكەن قارجى كەرەك. «بانكتەن الماعاندا كىمنەن الامىز، شاعىن دۇنيەگە ءوزىمىز-اق اقشا جيار ەدىك قوي!». دەدى. سوسىن تۇتىنۋشىلىق نەسيەلەر كوبەيدى. «ءبارىبىر اقشا جيناي المايمىن، ودان دا، اي سايىن تولەپ تۇرعانىم ءتيىمدى ەمەس پە؟»وسىنداي دا جاۋاپ ايتىلدى. ىزدەسەڭ، سىلتاۋ دا، جاۋاپ تا وسىلاي تابىلا بەرەدى. سەن دە وسىلاي ويلاعان شىعارسىڭ.

الايدا، ءاربىر قۇبىلىستى، ونىڭ پايدا-زالالىنا ءبىر تۇعىر، ءبىر قاعيدا بيىگىنەن باعا بەرگەنىمىز ءجون عوي. ەندەشە، بارلىعىمىزدى جوقتان بار ەتكەن اللا تاعالانىڭ قاسيەتتى قۇرانىنا،«باقارا» سۇرەسىنىڭ 275-اياتىنا كوز سالشى: «اللا ساۋدانى حالال، ءوسىمدى حارام ەتتى».

بىلەسىڭ بە، وسى اياتتىڭ ءوزى كرەديت الۋعا توقتام بولۋى ءتيىس. جاراتۋشى اللا جاراتىلعاننىڭ جايىن، وعان نەنىڭ جاقسى، نەنىڭ زيان ەكەنىن جاقسى بىلەدى.

ءقازىر كرەديت الىپ، شارۋا باستاپتى دەسە قاتتى قورقام. «ە، نەگە؟» دەرسىڭ. شارۋاسى شاتقاياقتاپ قالا ما دەپ. ءقازىر مەن كولىگىن كرەديتكە الىپتى دەسە قورقام. ءبىر كۇنى سول تىيىم سالىنعان جولمەن الىنعان كولىگى اياعىن اسپاننان كەلتىرمەس پە ەكەن دەپ. ءقازىر مەن ۇيىندەگى ءوزى-اق اقشا جيناپ الا الاتىن قاراپايىم ۇيالى تەلەفوننان باستاپ تەلەديدارعا دەيىنگى بۇيىمداردى نەسيەگە الا سالۋشىلاردىڭ كەلەشەگىنەن قورقام. وتباسىنا زارداپ كەلە مە دەپ.

باۋىرىم، بىلەسىڭ بە، مەنىڭ كوپ تانىستارىم وزدەرىنىڭ ۇيلەنۋ تويلارىنا العان كرەديتتەرىن ءالى تولەپ ءجۇر. وسى ۋاقىت ارالىعىندا سول وتباسىنا تيەسىلى بولعان تاماق، كيىم، اتا-اناسىنا سىي جاساۋ دەيتىن جاعدايلاردان قۇر قالدى سول وتباسىلار. تاپقان-تايانعانىن بانك كاسساسىنا تولەپ كەلەدى. وسى ءۇشىن تالاي ۇرىس-كەرىستى وتكەردى. كۇيەۋى ايەلىن اقشا تاپپاعانى ءۇشىن، ايەلى كۇيەۋىن كرەديت العانى ءۇشىن كىنالادى. اللا ساقتاسىن، الدا-جالدا بىرەۋى جۇمىستان شىعىپ كەتسە، شاڭىراق ورتاسىنا تۇسكەلى تۇر. مۇنداي مىسال مىڭ. بالكىم مۇنداي وقيعانىڭ شەت جاعاسىنا ءوزىڭ دە كۋا بولعان شىعارسىڭ. قاراشى، قانداي قيىن. ايتارسىڭ، «جوعا، سول كرەديتتەن بە دەپ». ءدال سولاي. اللا تاعالا ارام ەتكەن نارسەنىڭ زاردابىنىڭ مىندەتتى تۇردە بولارىن ۇمىتپا.

ءبىر جاقسىلىق جاساساڭ، ول مىندەتتى تۇردە كەلەسى ءبىر جاقسىلىققا سەپ بولادى. ال جاماندىق جاسادىڭ ەكەن، كەلەسى ءبىر جاماندىققا جول اشتىم دەي بەر.

جەكجات اعامىز قوياردا قويماي كرەديتكە سۋ جاڭا كولىك العان. از ۋاقىت وتپەي جاتىپ، كولىگىن سوعىپ الدى. قاڭتارىلدى. ءومىرىن جەڭىلدەتۋى ءتيىس كولىك قوراسىندا تۇردى. بانكتىڭ سەنىڭ جاعدايىڭا كىرمەيتىنىن ۇمىتپا! كرەديتى اي سايىن ايلىعىن ازايتىپ كەلەدى. ءالى تالاي جىلى بار. كولىگى تۇر. جوندەۋگە اقشا كەرەك. تاعى ءبىر قارىز باستالدى. بايقايسىڭ با، باۋىرىم، كرەديت قاقپانىنا ءوز ەركىڭمەن ءبىر كىردىڭ ەكەن، سەنى قارىز قامىتى باۋىرىنا الادى. سوندىقتان، ەستى جيىپ، بۇل تاجالدان باستى الا قاش.

تاعى ءبىر كوزتانىس جىگىتتىڭ ءوز بۇيرەگىن ساۋداعا سالىپ جۇرگەنىن ينتەرنەت بەتىنەن جولىقتىرىپ قالىپ، «ەسى دۇرىس پا؟» دەسكەنبىز.  ەسى دۇرىس ەكەن، تەك كرەديتى ءولتىرىپ بارادى. ول ءىنىمىز ءۇشىن ءقازىر دەنساۋلىق، بولاشاق ءومىر، وتباسى ماڭىزدى بولماي قالدى. بار ماقساتى – بۇيرەگىن ساۋدالاسا دا، كرەديتىنەن قۇتىلۋ.يپوتەكالىق نەسيەگە بايلانعان تالاي جاننىڭ باسپاناسىنان عانا ەمەس، باسىنان ايرىلعان جاعدايىن ەستىگەن، كورگەن بولارسىڭ.

بايقايسىڭ با، تۋىستارىڭا، كورشىلەرىڭە، جاقىندارىڭا، ولاردىڭ وتباسىنا كوز سالشى. كىم كرەديت بالەسىنە جۇعىسقان، سول وتباسىنىڭ جاعدايى قۇلدىراپ بارادى. جاعداي دەگەندە تەك قانا ماتەريالدىق يگىلىكتەردى ايتىپ وتىرعانىم جوق، رۋحاني قۇلدىراۋ، توسىن اپاتتار، اۋرۋ-سىرقاۋ، كەدەيشىلىك.

تالاي جاننىڭ ولىمىنە سەبەپكەر بولعانى قوعامدىق دەڭگەيدە كوتەرىلە بەرمەيدى. كوردىڭ بە، «زالالى جوق، ۇلتتى، مەملەكەتتى، قوعامدى وركەندەتەدى» دەپ جارنامالاناتىن كرەديتتىڭ ادامدى قانداي دارەجەدە تومەن تۇسىرەتىنىن. مەن دە سەنىڭ تومەنگە تۇسكەنىڭدى قالامايمىن.

باۋىرىم، سەنى ۇلتقا جانى اشيتىن، قوعامداعى قۇبىلىستارعا بەي-جاي قارامايتىن جان دەپ بىلەم. ەندەشە، ءبىزدىڭ سىرتقى قارىزىمىز جىل سايىن ارتىپ بارادى، مارچەنكو باستاعان بانكيرلەر الۋان ءتۇرلى جاعدايلاردى سىلتاۋ قىلسا دا، ۇمىتپاشى وسىنى: سەن العان كرەديت قازاق مەملەكەتىن قۇردىمعا باتىرىپ بارا جاتىر.  باعانىڭ قىمباتتىعى، الەۋمەتتىك جاعدايدىڭالسىرەۋى، قوعامداعى باي مەن كەدەيدىڭ ارا-جىگىنىڭ الشاقتاۋى –بارى-بارىندە وسى كرەديتتىڭ قوماقتى جامان اسەرى بار.

جانە ءبىر جاعدايدى ۇمىتپاشى، باۋىرىم. ماسەلە –كرەديتتىڭ ۇلكەن كىشىلىگىندە، ودان ۇزاق ۋاقىت نەجىلدام قۇتىلۋىڭدا ەمەس. ماسەلە – كرەديت العان-الماعانىڭدا.

الىپ قويعان كرەديتتەرىڭە ءتاۋبا ەتىپ، كەشىرىم سۇرا. اللا مەيىرىمدى، كەشىرۋشى. باۋىرىم، كرەديتتى ەندى الماۋعا بەكىنشى. ءوزىڭنىڭ، قوعامنىڭ دامۋىنا قوسقان ۇلكەن ۇلەسىڭ وسى بولار ەدى.

جولامان دۇيسەنوۆ