اقش كونگرەسىنىڭ وكىلدەر پالاتاسى ۋكرايناداعى 1932-33 جىلدارى بولعان اشارشىلىق گولودوموردى گەنوسيد دەپ تانيتىن قارار قابىلدادى. مۇنداي قۇجاتتى بۇدان ءسال بۇرىن اقش سەناتى دا قابىلداعان. ۋكراينا پرەزيدەنتى پەتر پوروششەنكو  مۇنى «ۋكراينالىقتار ونداعان جىل كۇتكەن تاريحي شەشىم» دەپ باعالاپتى. جالپى، ۋكرايناداعى اشتىقتى الەمدەگى 20-عا تارتا مەملەكەت گەنوسيد دەپ تانىعان.

 قازاقتىڭ رەسمي تۇرعىدان مالىمدەي الماي كۇمىلجىپ جۇرگەن ماسەلەسىن ۋكراينانىڭ ساياسي ەليتاسى 2006 جىلى-اق قابىرعاسىنان قويعان  – وتىزىنشى جىلداردىڭ ويرانىنا ويىپ تۇرىپ ساياسي باعا بەرگەن. كوممۋنيستەردىڭ قولدان ۇيىمداستىرعان اشارشىلىعىن ۇلى ۇلتتىق اپات، ۋكراين حالقىنا مەملەكەتتىك اۋقىمداعى ماقساتتى تۇردە جاسالعان گەنوسيد دەپ باعالاعان. ءدال ءقازىر 20-عا تارتا ەلدىڭ پارلامەنتى اشارشىلىقتى ۋكرايندىقتارعا قارسى جاسالعان گەنوسيد رەتىندە مويىندادى.

ال ءبىزدىڭ پارلامەنت  «30-شى جىلدارداعى اشتىقتى بودان حالىقتارعا قارسى جاسالعان گەنوسيد بولدى» دەگەندى ءالى كۇنگە رەسمي تۇردە  قولداي وتىر.

 ۋكراين تاريحشىلارىنىڭ مالىمەتىنشە، ءار ءتۇرلى ەسەپتەۋلەر بويىنشا 1932-33 جىلدارى ەلدە ءتورت ميلليوننان ون ميلليونعا دەيىن ۋكراين نەمەسە حالىقتىڭ ون پايىزدان 25 پايىزىنا دەيىن اشتان قىرىلعان. وسى ەسەپكە جۇگىنسەك، ۋكراينداردىڭ اشتىقتان قازاسى قازاقتىڭ قىرىلعانى قاسىندا تۇك ەمەس (ەگەر وسىلاي ايتۋعا بولسا). حالىق سانىنا شاققاندا، ۋكراينداردىڭ ەڭ اسىپ كەتكەندە 25 پايىزى، ال قازاقتىڭ تەڭ جارتىسى،  كەم ساناعاننىڭ وزىندە قىرىق پايىزى قىرىلعان!

 ەندەشە بۇرىنعى كسرو-نىڭ زاڭدى مۇراگەرى رەتىندە بۇگىنگى رەسەي بيلىگى اشتىقتان قىرىلعان ۇلتتاردان، ونىڭ ىشىندە قازاق حالقى باستى ورىندا، رەسمي تۇردە كەشىرىم سۇراۋى ءتيىس ەدى! 

 كەشىرىم سۇراۋدى ايتامىز،  رەسەي بيلىگى ونى ءتىپتى مويىنداماي دا وتىر.  

 مويىنداماعانى سول، رەسەي وتكەن عاسىردىڭ 30-شى جىلدارىنداعى كسرو-داعى اشتىق قۇرباندارىن ۇلقا ءبولىپ-جارىپ قاراۋعا ءباسىبۇتىن قارسى. رف مەمدۋماسى اشارشىلىق تاقىرىبىن ساياسي ساۋداعا سالماۋعا شاقىرعان ارنايى ءوتىنىش قابىلدادى. وندا: «بۇل تراگەديا ەتنيكالىق بەلگىسى بويىنشا (بۇرىنعى كسرو باسشىلىعى تاراپىنان) ۇيىمداستىرىلعانى جونىندە ەشبىر تاريحي كۋالىك جوق. كسرو-نىڭ ميلليونداعان ازاماتتارى، ءتۇرلى ۇلتتار مەن ۇلىستاردىڭ وكىلدەرى بىردەي اشارشىلىق قۇرباندارى بولدى. ەندەشە بۇل تراگەديا حالىقارالىق بەكىتىلگەن گەنوسيد بەلگىسى بولا المايدى جانە بولۋعا ءتيىس تە ەمەس» دەلىنگەن.  

 قولدان جاسالعان گەنوسيد بولماسا، كوممۋنيستەر قازاققا كوپە-كورنەۋ ءمۇيىز بەن تۇياق تەرگىزتەر مە ەدى؟! تارتىپ العان مال مەن جىلقىنى تىرىدەي وتقا ورتەر مە ەدى؟! اقىرى نە بولدى، قويدان قوڭىر قازاق بالاسى كوردەن قازىپ ادامنىڭ ەتىن جەدى. اكەسى بالاسىنىڭ تىرىدەي، بالاسى اكەسىنىڭ تىرىدەي ەتىن كەسىپ جەدى. ءتورت ميلليون قازاق جەيتىن مىسىق پەن يت تاپپاي، اشتان بۇراتىلىپ ءولدى. وسىعان قالايشا كوز جۇمۋعا، ءداتىڭ بارىپ ايتپاۋعا، ۇمىتۋعا، شىداۋعا، شىڭعىرماۋعا بولادى؟! 

 1897 جىلى وتكەن رەسەي يمپەرياسىنداعى حالىق ساناعىنىڭ رەسمي ستاتيستيكاسى بويىنشا، وزبەكتىڭ سانى 1 ملن. 690 مىڭ، ال تاجىكتىڭ سانى 350 مىڭ بولىپتى. ال سول كەزدە قازاقتىڭ سانى 4 ملن. 84 مىڭ ادام بولعان. ال سودان تۋرا 100 جىل وتكەندە وزبەكتىڭ سانى 25 ميلليونعا جۋىقتاپ،  قازاقتىڭ سانى 9 ميلليونعا ازەر جەتتى. اشتىقتان قىرىلماعاندا قازاقتىڭ سانى ءدال بۇگىن 40 -50 ميلليوننان اسۋعا ءتيىس ەدى.  

 كەزىندە مارقۇم تاريشى كەڭەس نۇرپەيىسوۆ: « بۇل قولدان جاسالعان گەنوسيدتى اناۋ-مىناۋ دەمەي، تۋرا ۇلتتىق اپات دەپ اتاعانىمىز ءجون! اشارشىلىق دەگەندە جۇرتتىڭ ساناسىندا 1932 جىلعى اشتىق قانا تۇرادى. ولاي ەمەس. جۇيەلى تۇردە قولدان جاسالعان ءۇش كەزەڭنەن تۇرادى. ءبىرىنشى كەزەڭدە – 1917-1919 جىلدارى تۇركىستان ولكەسىن، ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك ءوڭىرىن جايلاعان قولدان ۇيىمداستىرىلعان اشتىقتا 1 ميلليوننان استام قازاق اشتان قىرىلعان. ەكىنشى كەزەڭ – 1921-1924 جىلدارى بولعان ناۋبەتتە قازاقتىڭ تورتتەن ءبىرى اشتان قىرىلعان. 1922 جىلى مۇحتار اۋەزوۆ 20-شى جىلدارى 1 ملن. 700 مىڭ قازاق قىرىلعانى تۋرالى قازاق زيالىلارىنىڭ باس قوسۋىندا بايانداما جاساعان . ءۇشىنشى كەزەڭ – 1931-1933 جىلدارى بولعان ەڭ سۇمدىق اشتىقتا حالقىمىزدىڭ تەڭ جارتىسى قىرىلدى. مىنە، كەڭەستىك ءداۋىردىڭ وسى ءۇش كەزەڭىندە اشتىق 4 ميلليون قازاق بالاسىنىڭ باسىن جۇتتى. سوندىقتان اشارشىلىق تاريحىنا ەرەكشە ءمان بەرىپ، الەمدىك تاجىريبەدەن ۇلگى الۋ كەرەك. ماسەلەن، فاششيزم كوزىن جويعان التى ميلليون جەبىرەيگە ارنالعان يەرۋساليمدە مۇراجاي بار. سونداعى ەسىمدەر زالىندا قۇربان بولعان ەكى ميلليوننان استام جەبىرەيدىڭ ءاتى-جونى تىركەلگەن. كۇڭىرەنگەن ديكتور داۋىسى ازالى مۋزىكا اياسىندا سول ەسىمدەردى تىزبەلەپ تۇرادى. بىزدەگى اشارشىلىق وسىدان كەم بە؟! بىزدە دە ورنى تولماس قاسىرەتتى حالىق جادىنا ماڭگى سالىپ تۇراتىن، ۇلتتىق اپاتقا ارنالعان ەرەكشە مۇراجاي – ەسكەرتكىش بولۋ كەرەك. وسى ماقساتتا پارلامەنت دەپۋتاتتارى ارنايى تاريحي قۇجات قابىلداۋى ءتيىس» دەپ ەدى.

          ارينە، اشتىق تەك ۋكراينا مەن قازاقستاندا  عانا ەمەس، بەلورۋسسيا، كۋبان مەن پوۆولجە، سولتۇستىك كاۆكاز، ورال، قىرىم، باتىس ءسىبىردىڭ جارتىسى، ورتا ازيانى قامتىعانى بەلگىلى. ورىستاردىڭ ەسەبىنشە، رەسەيدە التى ميلليونداي ادام، قازاقستاندا ءبىر ميلليون ادام (!) اشتىق قۇرباندارى بولعان. ءبىر ميلليون ەمەس، جوعارىدا ايتىلعان ءۇش كەزەڭدە ءتورت ميلليون قازاقتىڭ قىرىلعانىن ۋكراينا سياقتى رەسەيدىڭ كوزىنە شۇقىپ كورسەتە الماي وتىرمىز.

 كرەملدىڭ كەلمەسكە كەتكەن كوممۋنيست باسشىلارى جاساسا دا،  بۇگىنگى رەسەي بيلىگى  30-جىلدارداعى اشارشىلىقتى ۇلتتارعا قارسى جاسالعان گەنوسيد رەتىندە مويىنداۋدان  ات-تونىن الىپ قاشادى. كەزىندە قولدان قىرىلعان 6 ميلليون جەبىرەيدىڭ، ون ميلليون ۋكرايننىڭ جوقتاۋشىسى بار، اقش-تاي مىقتى قولداۋشىسى بار. ال  4 ميلليون اشتان قىرىلعان قازاقتىڭ  قاسىرەتىن  الەم تۇرماق، ءوز ىشىمىزدە گەنوسيد  رەتىندە باعالاي الماي ءبىز وتىرمىز.   

 تورەعالي تاشەنوۆ