قازاقستانداعى زاڭنامالاردىڭ ءبىر شوعىرى وسى زياتكەرلىك مەنشىككە ارنالعانىن ايتا كەتەيىك. ءتىپتى ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ وسى سالاعا قاتىستى ءارى ونى باقىلايتىن ارنايى دەپارتامەنتى دە بار. قۇقىقتىق ساياسات تۇجىرىمداماسىندا زياتكەرلىك مەنشىككە ارنايى توقتالعان تاراۋ بار. ويتكەنى ونەر سالاسىنداعى كەز كەلگەن ادام، ءانشى، سازگەر كومپوزيتور بولسىن، ءوز تۋىندىسىنىڭ يەگەرى بولىپ تابىلادى. دەمەك، قاراپايىم تىلمەن ايتقاندا، ول ءوز تۋىندىسىنىڭ يەگەرى. دەمەك، ول ءوز تۋىندىسىنان  تابىس تاۋىپ وتىر. ال ونى زاڭداستىرماسا بولمايدى. سوندىقتان دا تۇجىرىمدامادا  اۆتورلىق قۇقىقتى قورعاۋعا بارىنشا ءمان بورىلگەن جانە مۇنىڭ بارلىعى اشىق اتاپ كورسەتىلگەن. دۇرىس-اق.

راس، ءقازىر نارىقتىق ەكونوميكا دامىپ كەلەدى. ءار سالادا ونەرتاپقىش جوبالار جۇزەگە اسىپ جاتىر. سوندىقتان مۇنىڭ بارلىعىن دا زاڭدىق تۇرعىدان قولداۋ كەرەك. اقش-تىڭ اتاقتى كومپوزيتورى ب. شەرماننىڭ مىنانداي قاناتتى ءسوزى بار:«بەلگىلى ءبىر مەملەكەتتە شىعارماشىلىق تۇلعا قانداي قۇرمەتكە يە بولاتىنىن ءبىلۋدىڭ ەڭ وڭاي ءتاسىلى وسى مەملەكەتتىڭ اۆتورلىق قۇقىق تۋرالى زاڭناماسىمەن  تانىسۋ».

قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا «اۆتورلىق قۇقىق جانە ساباقتاس قۇقىقتار تۋرالى» تۋرالى ارنايى زاڭ بار. 1996 جىلى قابىلدانعان بۇل زاڭنان باسقا دا قۇقىقتىق نورماتيۆتىك ەرەجەلەر مەن قوسىمشا زاڭدار قابىلدانعان.

قازاقستان تاۋەلسىز مەملەكەت بولعاندىقتان الەمدىك زياتكەرلىك سالادان تىس قالا المايدى. بۇل سالاداعى زاڭدار الەمدىك ستاندارتقا ساي ەكەنىن ايتا كەتكەن ءجون.

قازاقستان تاۋەلسىز ەل رەتىندە  دۇنيەجۇزىلىك زياتكەرلىك مەنشىك ۇيىمىنا مۇشە. نەگىزى زياتكەرلىك تۋىندى ءار ازاماتتىڭ جەكە مەنشىگى بولىپ تابىلاتىندىقتان ول زاڭمەن قورعالادى. مەنشىك يەلەرىنىڭ بار مۇلكى مەن ەڭبەگى جانە تۋىندىسى  ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ زياتكەرلىك مەنشىك كوميتەتىندە تىركەلگەن. سوندتان ەشنارسە دە يەسىز ەمەس.

جالپى زياتكەرلىك مەنشىككە نە جاتادى؟

بىرىنشىدەن، ادامنىڭ وي-ەڭبەگىمەن جاسالعان جوباسى؛

ەكىنشىدەن، ادەبي جانە درامالىق تۋىندىلار؛

ۇشىنشىدەن، ءوندىرىسشىنىڭ نەمەسە جەكە كاسىپكەردىڭ ءوزى ويلاپ، وندىرگەن تاۋارى.

جالپى قاراپايىم وقىرمان وسى ارادا مىنا ءبىر نارسەنى تۇسىنە ءبىلۋى كەرەك. اتاپ ايتساق، مەنشىكتىڭ ءوزى ەكىگە بولىنەدى. ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتىن العان دەرەكتەرىمىز بويىنشا ولار اۆتورلىق قۇقىق جانە ونەركاسىپتىك مەنشىك بولادى ەكەن. اۆتورلىق قۇقىققا ونەر ادامدارىنىڭ بارلىق شىعارمالارى جاتادى. ءتىپتى فوتوگرافتىڭ تۇسىرگەن سۋرەتىنە دەيىن. دەمەك، اۆتور ءوز تۋىندىلارىنان تابىس تابادى. وراسان زور قارجى بولماسا دا، ورىندالعان تۋىندىلارىنان وعان بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە قالاماقى ءتۇسىپ تۇرادى. ال ونەركاسىپتىك مەنشىككە ونەرتاپقىشتىڭ ءوزى جاساعان تۋىندىلارى، تاۋار تاڭبالارى كىرەدى ەكەن. ونەرتاپقىش ازامات ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ ارناۋلى دەپارتامەنتىنە جوباسىن تىركەپ، ماقۇلداعاننان كەيىن ارنايى پاتەنت الادى. ەگەر ونىڭ تۋىندىسى وندىرىستە قولدانىلىپ جاتسا، وعان دا بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە تابىس ءتۇسىپ وتىرادى.

جالپى زياتكەرلىك مەنشىككە بۇكىل الەم بارىنشا ءمان بەرەدى. ويتكەنى كەلەشەكتە بۇل وسى سالاداعى ازاماتتاردىڭ تۇرمىسىنىڭ دەڭگەيىن انىقتايتىن، قارجى ءتۇسىپ تۇراتىن ماڭىزدى جۇيەگە اينالماق. سوندىقتان دا ونەر يەسىنىڭ نەمەسە اۆتوردىڭ تۋىندىسىن كەز كەلگەن ادام ءوز مەنشىگىنە اينالدىرا المايدى. مۇنىڭ بارلىعى قازاقستاندا ارنايى زاڭمەن قورعالعان. جوعارىدا اتاپ وتكەنىمىزدەي، قازاقستاندا «اۆتورلىق جانە ساباقتاس قۇقىقتار تۋرالى»، «پاتەنت تۋرالى» زاڭدار بار. مۇنىڭ بارلىعى ارنايى زاڭدىق اكتىلەرمەن رەتتەلىپ وتىرادى.

مىسالى، قاراپايىم عانا مىسال كەلتىرەيىك: توپ انشىلەرى  پروديۋسەرىمەن كەلىسىمشارتتا كورسەتىلگەن مىندەتتەردى ورىندايدى. ال ءانشى كومپوزيتوردىڭ بەلگىلى ءبىر تۋىندىسىن نەمەسە ءانىن ورىندايتىن بولسا، ولار زاڭدىق نەگىزدە كەلىسىمشارتقا وتىرادى نەمەسە ادامي تۇرعىدا اۋىزشا كەلىسىمگە دە كەلۋى مۇمكىن. ءبىراق كەز كەلگەن نارسەنىڭ بارلىعى دا زاڭنىڭ اياسىندا جۇزەگە اسقانى دۇرىس. ويتكەنى كەز كەلگەن ۋاقىتتا كەلىسپەۋشىلەر بولىپ قالۋى مۇمكىن. وندىرىستە دە سولاي. ەگەر كەلەسى ءبىر تۇلعا زياتكەرلىك مەنشىك نىسانىن پايدالانۋ ءۇشىن اۆتورمەن ليسەنزيالىق كەلىسىمشارتقا وتىرۋى كەرەك. ەگەر مۇنداي جاعداي بولماسا، كەيىن داۋ تۋىنداۋى دا مۇمكىن.سوندىقتان زياتكەرلىك مەنشىك قۇقىنا اركىم تالاسا المايدى. ارينە، كوپ اۆتورلار مۇنداي ماسەلەلەرگە نازار اۋدارا بەرمەيدى.

ەگەر ءسىزدىڭ تۋىندىڭىز نەمەسە شىعارماڭىز جانە ەڭبەگىڭىز تىركەلىپ، پاتەنتتەلمەسە،  وندا مۇنى بازبىرەۋلەر پايدالانىپ كەتۋى مۇمكىن. سوندىقتان قۇقىقتىق جاعىنان اركەز ساۋاتتى بولۋىمىز كەرەك. بۇل ورايدا قۇقىقتىق ساياسات تۇىرىمداماسى ازاماتتاردىڭ قۇقىن قورعاۋ مەن ونى قولدايتىنىن ايتا كەتكەن ءجون.