الەم «جاسىل ەكونوميكا» سالاسىن دامىتۋ ءۇشىن كوپ نارسە ىستەپ جاتىر. ءتۇپتىڭ تۇبىندە بۇل سالانىڭ وزەكتىلىگى ارتادى ارينە. ويتكەنى قورشاعان ورتا لاستانىپ جاتىر، بۇل ادامنىڭ دەنساۋلىعىنا اسەر ەتۋدە. بۇدان قۇتىلۋدىڭ جولى قانداي؟ ارينە، –جاسىل ەكونوميكا. ويتكەنى ەكولوگيانىڭ بۇزىلۋىنان قۇتقاراتىن وسى سالا. قىمبات جوبا بولاتىن شىعار، ءبىراق وتە ءتيىمدى ەكەنى ءسوزسىز. ەڭ الدىمەن ادامدار  ءۇشىن. ويتكەنى بارعان سايىن عالام اينالاعا زيانىن تيگىزبەيتىن، پايداسى زور بولاتىن جوبالارعا ۇمتىلۋدا. بۇعان اسىرەسە، القالى جيىنداردىڭ كومەگى كوپ اسەر ەتەدى. ويتكەنى الدىمەن كەڭەس كەرەك. وسىنداي «جاسىل ەكونوميكانى» ءسوز وتكەن القالى باسقوسۋ وسىدان بىرنەشە كۇن بۇرىن ەلوردامىزدا ءوتتى. وعان الەمنىڭ 20-دان استام مەملەكەتىنەن 300-دەي ساراپشىلار قاتىستى.

قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ، ەلباسى قورى ۇيىمداستىرعان كەلەلى باسقوسۋ اقيقاتى كەرەك، وزەكتى ماسەلەلەردى تالقىلادى.  ەلباسى قورىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى اسەت يسەكەشيەۆ ءوز سوزىندە الەم ەلدەرى قازىرگى ۋاقىتتا جاسىل ەكونوميكانى» جەتكىلىكتى ءمىن بەرىپ جاتقانىن ايتا كەلىپ، قازاقستان دا مۇنان قالىس قالمايتىنىن ءمالىم ەتتى. بۇل جولدا ءبىزدىڭ مەملەكەت ۇلكەن جۇمىستار ىستەپ جاتىر. انىعى كەرەك، تاياۋ بولاشاقتاعى 20-30 جىلدا  «جاسىل ەكونوميكا» ەل ەكونوميكاسىنىڭ ىرگەتاسى بولاتىنىن ايتا كەتۋ كەرەك. سوندىقتان دا قازاقستان وسىنداي ىرگەلى جيىنداردى وتكىزۋگە مۇددەلى ويتكەنى ونىڭ ەش زيانى جوق. قايتا پايداسى كوپ.

ءبىر عانا مىسال، بالامالى قۋات كوزدەرى نەمەسە ءقازىر جاڭا اتاۋمەن ايتىلىپ جۇرگەندەي، جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىن ءوندىرۋ اسىرەسە دامىعان ەلدەردە باستى نازاردا. ماسەلەن، نەمىس ەلىندە بالامالى قۋات كوزدەرى جالپى كولەمنىڭ 32 پايىزىن قۇرايدى ەكەن. بۇل ارينە، وتە جاقسى ناتيجە. راسى كەرەك، قازىرگى تاڭدا بۇل سالا ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ەندى قارقىن الا باستادى.

سوندىقتان الداعى جىلدارى بۇل سالانىڭ قازاقستاندا قارقىن الاتىنى ءسوزسىز.

جالپى تۇسىنىككە قاراساق، قاراپايىم ادام «جاسىل ەكونوميكانى» ءارتۇرلى تۇسىنەدى. بىرەۋلەر مۇنى كۇن ەنەرگياسى نەمەسە جەل ەنەرگياسىنان الىناتىن قۋات كوزدەرى دەپ ءتۇسىنۋى مۇمكىن. راس قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە شاعىن سۋ ەلەكتر ستانسالارىنان الىناتىن قۋات كوزدەرى كوپ. ولار وزەن-كولدەردىڭ سۋ توسپاسىنان قۋات كوزدەرىن وندىرەدى. ەلباسى قورىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى اسەت ورەنتاي ۇلى يسەكەشيەۆتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە 81 جاڭارتىلاتىن قۋات كوزدەرى جۇمىس ىستەپ تۇر. اسەت ورەنتاي ۇلى الداعى ۋاقىتتا مۇنىڭ كوبەيەتىنىن اتاپ ايتتى.

جالپى «جاسىل ەكونوميكا» قازاقستان ەكونوميكاسىنا نە بەرەدى؟

بىرىنشىدەن، باسەكەگە قابىلەتتى ءونىم شىعارىلادى.

ەكىنشىدەن، كومىر، مۇناي نەمەسە باسقا دا قۋات  كوزدەرىنە باسقا بالامالى جوبالار پايدا بولادى.

ۇشىنشىدەن، جاڭادان جۇمىس ورىندارى اشىلادى.

تورتىنشىدەن، «جاسىل ەكونوميكا» قازاقستانعا قۋاتتى تىڭ سەرپىن بەرەدى. ويتكەنى شاعىن ءوندىرىس داميدى، شامامەن ايتقاندا 2050 جىلعا دەيىن 50 مىڭ جۇمىس ورنى اشىلادى.

بەسىنشىدەن، «جاسىل ەكونوميكا» دامۋدىڭ باسقا سالالارىنا تىڭ سەرپىن بەرەدى.

ايت بەرسەك، بۇل ساراپ پەن بولجامدى ودان ارى جالعاستىرا بەرۋگە بولادى. ويتكەنى قازاقستان مەملەكەتى وسىعان قاتىستى ناقتى مىندەتتەر قويىپ وتىر. ويتكەنى «جاسىل ەكونوميكا» سالاسىنىڭ جاندانۋى 2021 جىلعا قاراي 3 پايىزعا جەتەدى. ال 2030 جىلى بۇل سالانىڭ جالپى كولەمى 10 پايىزدان اسادى دەگەن بولجام بار. ال 2050 جىلى جاسىل ەكونوميكا» جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنىڭ 50 پايىزىنا يە بولادى دەگەن بولجام بار. دەمەك. باسقا قۋات كوزدەرى تاۋسىلا باستاعان شاقتا ولاردىڭ ورنىن وسى جاڭارتىلاتىن قۋات كوزدەرى باسادى. ويتكەنى  قازاقستاندا قازىرگى ۋاقىتتا ءۇش كەزەڭدى قامتيتىن «جاسىل ەكونوميكاعا» كوشۋ تۋرالى ارنايى تۇجىرىمداما بار.

جالپى «جاسىل ەكونوميكا»  كۇن، جەل ەنەرگياسىنان الىناتىن قۋات كوزدەرى عانا ەمەس. ونىڭ ۇعىمى وتە كەڭ. بۇل – جاسىل  ايماق، قورشاعان ورتانى كوگالداندىرۋ،  كەڭ تۇردە ايتقاندا ادام يگىلىگى مەن ونىڭ دەنساۋلىعىنا زيانىن تيگىزبەيتىن سالالار. بۇل – ءتىپتى ءوزىمىز كۇندەلىكتى تۇتىناتىن ەنەرگيا ونىمدەرىن ءتيىمدى جانە ۇنەمدى پايدالانۋ.

سوندىقتان دا «جاسىل ەكونوميكانى» ءبىز جان-جاقتى قاراۋىمىز كەرەك. بۇل پايدا تابى ءۇشىن جاسالىنىپ جاتقان جەكەلەگەن اقشاسى بارلاردىڭ ءىسى ەمەس. مەملەكەتتىك ءىس. ءبىر عانا مىسال، 2023 جىلعا دەيىن جامبىل وبلىسىندا 25 جوبانى جۇزەگە اسىرۋ جوسپارلانىپ وتىر. ال جاقىندا الماتى وبلىسىندا، ياعني وسىنداي كۇن باتارەيالارىن ورناتۋ  ارقىلى قۋات كوزىن الۋ  جوباسى ىسكە قوسىلدى. جالپى ءبىر اتاپ وتەر جايت، قازاقستان ىشكى نارىقتى عانا قامتاماسىز ەتۋدى كوزدەپ  وتىرعان جوق. الداعى جىلداردا جەل، كۇن، سۋ ارقىلى وندىرىلەتىن ەنەرگيا كوزدەرى سىرتقى ەلدەرگە دە ەكسپورتتالادى. اتاپ ايتار بولساق، ءقازىردىڭ وزىندە وڭتۇستىك كورەيالىق كومپانيالار قازاقستاننىڭ ەنەرگياسىن الۋعا مۇددەلىلىك تانىتىپ وتىر. قازاقستان قۋات كوزدەرى وڭتۇستىك كورەيا ارقىلى سول ايماقتاعى باسقا دا ەلدەرگە جەتكىزىلۋى مۇمكىن.

ناقتىلاي العاندا، «جاسىل ەكونوميكا» تابيعات رەسۋرستارىن ءتيىمدى پايدالانۋ، قوعامنىڭ قولايلىعىن ساقتاۋعا ارنالعان ەكونوميكا، سونداي-اق تۇتىنۋدان كەيىنگى ءارتۇرلى تاق جانە وندىرىستىك قالدىقتاردى قايتادان كادەگە جاراتۋ. ءۇشىنشى دەن، ءقازىر نەگىزىنەن تۇتىنىپ جاتقان تابيعات رەسۋرستارىن، ياعني مۇناي مەن گاز شيكىزاتىن ىسىراپ ەتپەي، ءتيىمدى پايدالانۋ.

ال جالپى «جاسىل ەكونوميكانىڭ استارىندا تازا جانە «جاسىل تەحنولوگيالار جاتىر. سوندىقتان دا ماماندار ءجيى ايتىپ جۇرگەندەي، «جاسىل ەكونوميكا» ەلىمىزدى ەكولوگيالىق داعدارىستان ساقتايدى. بۇل عالامدىق پروبلەماعا اينالىپ وتىرعان وندىرىستىك دامۋدان باسقا تىڭ باعىتقا ءتۇسۋ. ول – تازا تابيعي، ەكولوگيالىق ءونىم شىعارۋ. ول – ارينە ەنەرگيا كوزدەرىن ءوندىرۋ. ول الدىمەن جەل مەن كۇننەن، سۋدان جانە تاعى باسقا تابيعاتتىڭ وزىنەن وندىرىلەدى. «جاسىل ەكونوميكا جاندانسا،  ءبىز ونىڭ ءالى-اق يگىلىگىن كورەتىن بولامىز.